استخوان های خوک و دست های جذامی

استخوان خوک و دست های جذامی برگزیده ی جایزه ی ادبی اصفهان به عنوان بهترین رمان سال هشتاد و سه است. این کتاب چهارمین اثر به چاپ رسیده ی مصطفی مستور است.

نخستین کتاب مستور در سال هفتاد و هفت با عنوان عشق روی پیاده رو که مجموعه ای از دوازده داستان کوتاه است، منتشر شد. رمان روی ماه خداوند را ببوس در سال هفتاد و نه و چند روایت معتبر (مجموعه داستان) در سال هشتاد و دو. تا امروز چهار رمان از مستور منتشر شده است: روی ماه خداوند را ببوس، استخوان خوک و دست های جذامی، من گنجشک نیستم و سه گزارش کوتاه درباره ی نوید و نگار.

وقتی ویژگی های یکی از کتاب ها را بیان می کنیم ناگزیر از خصوصیت هایی هستیم که در همه ی کارهای نویسنده مشترک است. این ویژگی ها به محتوای داستان، تکنیک های نگارشی و رویکرد نویسنده به عناصر داستان مربوط می شود.

در تمامی آثار مستور آنچه به نقد محتوایی مربوط می شود، آنچه جهان بینی فلسفی و اخلاقی نویسنده را می سازد، دست مایه های پررنگ دینی  دارد. شاید آدم هایی که مستور انتخاب می کند، اتفاقاتی که برایشان رقم می خورد و یا آنچه منجر به تصمیم های جدیدشان می شود بستگی های دینی و مذهبی نداشته باشد اما خدایی که در همه ی کارهای مستور حضور پررنگی دارد معادلات را تغییر می دهد نتیجه گیری های داستان های مستور نوعی نتیجه گیری اخلاقی است طوری که سرانجام تمام افعال انسانی به آنچه ماهیت درونی عمل است برگردد. سرانجام همه ی کارها مفهومی فلسفی از نیات هر فعلی است .

اما تقریباً در تمامی آثار حتی اگر تغییر شرایط، خودساخته ی قهرمان یا ضدقهرمان نباشد، از بحران دوم به بعد داستان، نیرویی معنوی، نیرویی که سعی می شود درونی، پنهان و در برخی موارد رمزآمیز نشان داده شود مسیر وقوع اتفاقات را تغییر می دهد.

در استخوان خوک و دست های جذامی زندگی چند نفر به طور موازی دنبال می شود که همه در یک مجتمع مسکونی اقامت دارند. برج مسکونی خاوران. دانیال و مادرش، دکتر محسن سپهر و دخترش درنا و مادرش، سیمین زن تنها و معلوم الحال، نوذر، حامد عکاس، دکتر محمد مفید، پسرشان الیاس و همسرش افسانه و ...

استخوان خوک و دست های جذامی شباهت های زیادی به  یک فیلم نامه دارد. قابلیت های تصویری که در این رمان وجود دارد ساخت فیلمی از این کتاب را ممکن می شود. زندگی چند خانواده که در یک مجتمع زندگی می کنند و به ظاهر به هم نزدیکند اما در واقع بسیار از همدیگر دورند در حالیکه هر کدام دچار بحران هایی هستند، بحران هایی که هر کدام به تنهایی برای خبرسازی در یک مجتمع کافی است اما در عین تعجب هیچ کدام از حال دیگری باخبر نمی شود. برج مسکونی خاوران، مجازی از جامعه ی امروز انسان هاست. بی خبری که آدم ها از حال هم دارند ناامیدی هایی که باید به معجزه ای درمان شود. در استخوان خوک و دست های جذامی تلاش ویژه ای از قهرمان ها برای تغییر روند زندگیشان نمی بینیم شاید این به جهت انتخاب خاص مستور برای روایت داستانش باشد نوع روایت واقع گرایانه (رئالیستی) یا طبیعت گرایانه (ناتورالیستی) که به جهت احساس ویژه و شخصی نویسنده همیشه رنگ هایی از رمانتیسم در آن دیده می شود. نوع قصه گویی مستور و از آن مهم تر نوع شخصیت پروازی مستور علی رغم نوع روایت سوم شخص (دانای کل) آن، طوری است که نشانه های رمان ذهنی در آن دیده نشود. این شیوه ی مستور حتی در من گنجشک نیستم رعایت می شود. من گنجشک نیستم شخصیت محورتر و به همین دلیل به عناصر داستانی رمان ذهنی نزدیک تر است. در استخوان خوک و دست های جذامی تعداد آدم هایی که با آن ها سرو کار داریم زیاد است هر کدام قهرمان یا ضدقهرمان داستان خودشان هستند برخی هم مثل سیمین ضد قهرمانی است که به قهرمان تبدیل می شود یا مثلاً در به تصویر کشیدن کسی مثل نوذر، فقط قصد نشان دادن سرنوشت ضدقهرمان ها بوده است. با این وجود استخوان خوک و دست های جذامی رمانی خواندنی است. رمانی خواندنی که تلخی زندگی ها را بیش از آنچه هست نشان نمی دهد. امیدهایی هم که می دهد- امیدهایی که در تمام آثار مستور دیده می شود- از جنس امیدها و یا حتی معجزاتی است که همه ی ما کم و بیش در زندگی خود دیده ایم و شاید لمس کرده باشیم.

دنیا، استخوان خوک و دست های جذامی است که دانیال پسر مجنون داستان مستور با وجود ظاهر بیمارش، در مونولوگ هایی که شاید حرف های شخصی مصطفی مستور است، آن را به خوبی معرفی می کند. استخوان خوک و دست های جذامی که باید از آن حذر کنیم.