تبیان، دستیار زندگی
محدّثی که در پی تهذیب جان ها است، باید اعتمادسازی کند. تا ثابت نشود که اهل عمل و خیرخواه مردم است، کسی به او دل نمی دهد و تا اعتماد نکنند، سخنش را باور و پیروی نمی کنند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

راهکارهای ترویج حدیث در تبلیغ(3)

طلبه

محدّثی که در پی تهذیب جان ها است، باید اعتمادسازی کند. تا ثابت نشود که اهل عمل و خیرخواه مردم است، کسی به او دل نمی دهد و تا اعتماد نکنند، سخنش را باور و پیروی نمی کنند.

لطفا مقاله یک و دو را نیز مطالعه فرمایید.

در بسیاری از مجالس عمومی مانند اعیاد، وفات ها، مراسم فاتحه و ترحیم در مساجد، اقشار متنوع با سنّ های گوناگون حضور دارند. در این مجالس، علاوه بر آداب فنّ خطابه، لازم است به برخی بایدها و نبایدها نیز توجه داشت که اکنون بر می شماریم:

بایدها

1. رعایت حال مخاطبان ضعیف

حضرت امام صادق(ع) فرمود: ما کَلَّمَ رسولُ اللهِ(ص) العِبادَ بِکُنْهِ عَقْلِهِ قَطُّ و قال: قال رسولُ اللهِ(ص): إنّا مَعاشِرَ الأنبِیاءِ اُمِرنا أنْ نُکَلِّمَ الناسَ علَی قَدْرِ عُقُولِهِم(20)؛ هرگز رسول خدا(ص) از عمق خرد خود با مردم سخن نگفت. رسول خدا(ص) می فرماید: ما گروه پیامبران دستور داریم که با مردم در خور عقلشان سخن بگوییم.

هرچند افراد تحصیل کرده نیز در این مجالس شرکت دارند، ولی از جلسه عمومی چندان توقعی ندارند و می دانند که مطالب تخصصی را باید از محافل تخصصی و ویژه، دریافت کنند.

از این رو، باید حال ضعیف ترین شرکت کنندگان را رعایت کرد. در این باره به باب درجات ایمان جلد دوم در اصول کافی مراجعه شود.(21) اگر به یاد داشته باشید، می بینید که حضرت امام خمینی(قدس سرّه) با مردم در نهایت روانی و سادگی سخن می گفت.

2. بهره بردن بیشتر از عواطف و احساسات

این شیوه در مجالس عوام یا مختلط، از آن جهت مهم است که این قشر در تجزیه و تحلیل و فهم دلیل و برهان، ضعیف ترند. در این زمینه باید به شیوه هدایتی امام سجاد(ع) دقت کرد.(22)

3. جلب اعتماد

محدّثی که در پی تهذیب جان ها است، باید اعتمادسازی کند. تا ثابت نشود که اهل عمل و خیرخواه مردم است، کسی به او دل نمی دهد و تا اعتماد نکنند، سخنش را باور و پیروی نمی کنند.

در جریان انقلاب اسلامی، ملت ایران پس از 60 سال تجربه، به توصیه ها و هشدارهای شهدای محراب هم چون حضرات آیات شهید قاضی طباطبایی، مدنی، صدوقی، اشرفی اصفهانی، دستغیب و دیگر بزرگان، اعتماد و سپس خودسازی، ایثار و نثار کردند.

پیامبران همواره خیرخواه، امین و دل سوز مردم بودند، نه فرمانده نظامی یا حاکم جامعه. حضرت هود(ع) می فرماید: اُبلِّغُکُم رِسالاتِ رَبِّی و أنَا لَکُم ناصِحٌ أمینٌ؛(23) پیام های پروردگارم را به شما می رسانم و برای شما خیرخواهی امینم.

4. برخورد طبیبانه

با مردم می توان دو گونه برخورد کرد. پزشک به نیازهای بیمار و اولویّت ها می نگرد. آشپز و خدمت کار رستوران نیز به اشتها و پول مشتری توجه می کند و در پی خوش آمد او است. در این میان، روحانی باید طبیب گونه، درد را شناسایی و راه درمان و نسخه دینی را ارائه کند، گرچه مخاطب نپسندد و دارو، تلخ یا تزریق و چاقوی جرّاحی، دردناک باشد.

حضرت امام صادق(ع) از عیسی(ع) نقل می فرماید: وَلْیَکُنْ أحدُکُم بِمَنْزِلَةِ الطَبِیبِ المداوی، إنْ رَأی مَوضِعَاً لِدَوائِهِ و إلّا أمْسَکَ؛(24) باید هر کدام شما به منزله پزشک معالج باشد که اگر درد را تشخیص داد، مداوا کند وگرنه دست نگه دارد و منتظر موقعیت باشد.

امام علی(ع) هم پیامبر اکرم(ص) را چنین توصیف می فرماید: «طَبِیبٌ دَوّارٌ بِطِبِّهِ؛(25) طبیبی که بر سر بیمار گردان است.»

نبایدها

1. مسائل جناحی و حزبی مطرح نشود؛ زیرا بخشی از مردم را گریزان می کند. اصولاً روحانی باید با حالتی پدرگونه، فراتر از جریان های سیاسی باشد، نه مادون آن ها.

2. از برخورد مستقیم با یک قشر یا استفاده از طنزها، کنایه ها و مواضعی که یک شهر یا ملیّت یا نژاد یا قشری را می آزارد، بپرهیزد و بکوشد روایات را به صورت کلّی مطرح و ترجمه کند.

3. خواندن متن طولانی عربی، منزجر کننده است، ولی خواندن برخی عبارت های کوتاه و ساده، به ویژه شاهد سخن و پیام ها، جالب است.

4. از طرح احادیث دشوار فهم و برخی روایات کلامی و طرح شبهه ها، پرهیز شود.

5. از شوخی و مزاح های تند پرهیز شود، مگر این که اطمینان یابیم حاضران آزرده

نمی شوند. مزاح ها هم باید مزاح های ملیح و آرام باشد.

راه کارهای حضرت خضر(ع)

حضرت موسی(ع) از حضرت خضر(ع) سفارش های سودمندی خواست. خضر(ع) فرمود: 1. یا طالبَ العِلمِ، إنّ القائِلَ اَقلُّ مَلالَةً مِنَ المُسْتَمِعِ، فَلا تَمُلَّ جُلَسائَکَ إذا حَدَّثْتَهُم؛ ای طالب علم، خستگی گوینده کم تر از شنونده است. پس اهل مجلس را هنگام سخنرانی ملول مکن.

2. وَاعْلَم أنَّ قَلْبَکَ وِعاءٌ فَانْظُر ماذا تَحْشُوبِهِ وِعَائَکَ؛ بدان که قلب و جان تو ظرفی است (با ظرفیّت محدود). پس دقت کن با چه معارفی، ظرفت را پر می کنی (بهترین ها را گزینش کن).

3. یا موسی تَفَرَّغْ لِلْعِلمِ إنْ کُنْتَ تُرِیدُهُ، فَإنّما الْعِلمُ لِمَن تَفَرَّغَ لَهُ؛ برای علم، خودت را فارغ البال کن (و هزار کاره نباش)، اگر در پی علم هستی. زیرا علم تنها و تنها نصیب کسی است که خود را وقف علم کند.

4. و لا تَکُن مِکْثاراً لِلْعِلمِ مِهْذاراً، فَإنّ کَثْرَةَ المَنْطِقِ تَشِینُ العُلماءَ وَ تُبدِی مَساوِی السُخَفَاءِ، وَ لکِنْ عَلَیکَ بِالْاِقْتِصادِ، فَإنّ ذلکَ مِن التَّوفِیقِ وَ السَّدادِ؛ نسبت به دانش خویش، پرحرف و زیاده گو مباش؛ زیرا زیاده گویی مایه زشتی دانشمندان و نشان دهنده سبک مغزی سخیفان است. میانه رو باش که سبب درستی و استواری و موفقیّت است.

5. و أعْرِضْ عَنِ الجُهّالِ و ما طِلْهُم، وَاحْلُم عنِ السُفَهاءِ، فَإنّ ذلِکَ فِعْلُ الحُکماءِ و زَیْنُ العلَماءِ... ؛ نسبت به جاهلان و اتلاف وقت، از آنان روی گردان و نسبت به بی خردان بردبار باش (و بگو مگو مکن) که این شیوه حکیمان و زینت عالمان است.

6. یَابنَ عِمران، لا تَفْتَحَنَّ باباً لا تَدْرِی ما غَلْقُهُ،...(26)؛ ای فرزند عمران، هر مبحث و بابی را که نتیجه گیری و بستن آن را نمی دانی، شروع نکن.

و به قول فردوسی:

چوگویی همان گو که آموختی به آموختن در جگرسوختی

* نوشته حاضر از دفتر مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی و تبلیغی معاونت اعزام و تبلیغ دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، به دفتر نشریه ارسال گردیده است.


پی نوشت ها:

20. بحارالانوار، ج 16، ص 28؛ الکافی، ج 1، ص 23، ح 15.

21. اصول کافی، ج 2، ص 42؛ باب «درجات الإیمان».

22. بحارالانوار، ج 46، صص 54 و 55، ح 1.

23. اعراف: 68. همین نکته در آیه 62 از زبان حضرت نوح(ع) بیان شده است.

24. وسائل الشیعه، ج 11، ص 401، ح 5.

25. نهج البلاغه، ص 101، خ 108.

26. بحارالانوار، ج 1، صص 226 و 227، ح 18.

پدید آورنده : علی مختاری

منبع : پایگاه حوزه نت

تهیه و تنظیم : جواد دلاوری ، گروه حوزه علمیه تبیان