کسی هویت مرا ندیده است؟

این تغییرات، ناشی از جوان شدن و بزرگ شدن است. بسیاری از افراد در این سنین دچار تغییرات شگرف در رفتار با اطرافیان، بخصوص والدینشان می‌شوند. آنها سعی می‌كنند خود را از مادر و پدرشان جدا كنند تا مستقل‌تر جلوه كنند.

روان‌شناسان معتقد هستند نوجوانان بویژه در جوامع تازه توسعه‌یافته، یك بحران هویت یعنی دوره موقتی از اغتشاش و ناآگاهی را در برخورد با راه‌های گوناگون، پیش از تعیین هدف‌های زندگی خود تجربه می‌كنند.

در این سن بیشتر نوجوانان تحت تاثیر شرایط محیطی هستند و در واقع اهداف، الگو‌ها و خواسته هایش مدام در حال تغییر است، به همین دلیل ایجاد هویت با كمك محیط‌های خانوادگی، آموزشی و روابط دوستی مهم به نظر می‌رسد.

ایجاد هویت به معنای آن است كه نوجوان بداند كیست، چه چیزهایی برای او ارزش محسوب می‌شود و چه راه‌هایی را برگزیند كه در زندگی خود دنبال كند، بنابراین این جستجو برای كشف و ساختن خود، نیروی محركه بسیاری از دلمشغولی‌ها و رفتارهای نوجوان در جهتگیری جنسی، انتخاب شغل، ارتباطات اجتماعی، آرمان‌های اجتماعی، اخلاقی، مذهبی و فرهنگی اوست.

توجه و كمك به هویت یابی نوجوان باید بدون سختگیری‌های بی‌مورد و بحث و جدل انجام شود. در واقع نوجوان زمانی این سن حساس را با موفقیت و درك درستی از خود و توانایی‌هایش طی می‌كند كه در خانواده و در فضایی دوستانه راهنمایی شود.

ایجاد فضای رشد

والدین باید فاصله خود را با فرزندان كم، آنها را درك كرده و سعی در بازگو كردن اصلی‌ترین خطوط قرمز برای جوانان خود داشته باشند.

دكتر حسن رفیعی، روانپزشك در این زمینه معتقد است كسب نظام ارزشی منسجم باعث كاهش امكان انحرافات اجتماعی در نوجوانان می‌شود، بنابراین والدین با ایجاد فضایی همراه با ارزش‌های ملی، دینی و جهانی باید فضایی مناسب به منظور همزیستی مسالمت‌آمیز برای نوجوانان فراهم كنند تا آنها از مواهب هر سه جنبه ارزش‌ها برخودار شوند.

او ادامه می‌دهد: اگر چه بذر شكل‌گیری هویت در سال‌های پیش از نوجوانی پاشیده می‌شود، اما نوجوانان تا پیش از ورود به این مرحله نمی‌توانند خود را به آن مشغول كنند.

نوابی نیز با اشاره به این‌كه والدین باید با از پیش تعیین نكردن برخی موارد برای جوانان، مهارت انتخاب و اعتماد به نفس را در آنها رشد دهند، ادامه می‌دهد: برخی والدین به این دلیل كه ممكن است نوجوانشان با تعیین هدفی نادرست دچار دردسر شود، سعی می‌كنند مسیر رفته خود را به فرزندشان دیكته كنند.

او تاكید می‌كند: هر چیزی بخصوص برای سن حساس نوجوانی می‌تواند نتیجه عكس داشته باشد.

تفاوت نوجوانان با والدین

وقتی ما ظرفیت پذیرش تفاوت‌های نوجوانان و نسل جدید با عادات قدیمی خود را نداشته باشیم یا به عنوان والدین یا اولیای مدرسه انتظار داشته باشیم افكار، احساسات و رفتار نوجوانان دقیقا همانی باشد كه ما می‌خواهیم، بدیهی است این بی‌انصافی و بدفهمی و آشفتگی درون خود را به نام بحران نوجوانی به بچه‌های ناپخته نسبت خواهیم داد كه مایلند محیط اجتماعی و فضای روانی اطراف خویش را كشف و راه و رسمی متناسب برای زندگی خویش پیدا كنند.

دكتر رفیعی، سرگردانی ناشی از تشكیل هویت را منجر به ارتكاب رفتارهای ضداجتماعی مانند اعتیاد می‌داند و  می‌گوید: تفاوت تركیب سنی هرم جمعیت ایران با دیگر كشورها بیانگر آن است كه حجم قابل توجهی از جمعیت ایران فاصله زیادی با ارزش‌های مورد قبول والدین دارند، پس این فرآیند انتقال با كندی یا گاهی تاخیر بروز می‌كند كه ماحصل آن تربیت جوانان و نوجوانانی مغایر با نظام ارزشی موجود در جامعه است.

رفیعی با اشاره به اهمیت گروه همسالان در این دوره، فاصله بین نوجوانان و والدین و طولانی شدن دوره پذیرش نسل‌ها و جامعه پذیری آنها را منجر به بیشتر شدن زمینه ارتكاب انحرافات اجتماعی از سوی نوجوانان می‌داند و می‌افزاید: به عنوان مثال دوره نوجوانی اولین دوره مواجهه با نیاز جنسی است و تنها راه قانونی پیش ‌روی جوانان ایرانی ازدواج است، حال آن كه وجود موانع فراوان از ازدواج جوانان جلوگیری می‌كند و به زمینه‌ای برای بروز انحرافات جنسی تبدیل می‌شود.

وی دوره نوجوانی را دوره استقلال می‌داند و تصریح می‌كند: در این دوره، نوجوان نقش و جایگاه اصلی خود را در جامعه پیدا كرده و در صورت عدم توازن میان خواسته‌ها و بایدها دچار احساس محرومیت مزمن شده و در این شرایط است كه جوان یا نوجوان برای تسكین خود به روش‌های ضد اجتماعی همچون استفاده از مواد مخدر روی می‌آورد.

بی‌توجهی به بلوغ

نتایج بررسی‌ها نشان داده نوجوانان، خانواده‌ها و بیشتر مربیان از روند طبیعی بلوغ و ویژگی‌های دوره نوجوانی اطلاعات كافی ندارند و در صورت پاسخگویی به مشكلات شایع بلوغ در نوجوانان، سلامت نسل آینده تضمین خواهد شد.

در بسیاری از موارد دیده می‌شود خانواده‌ها و حتی مربیان بهداشت مدارس نمی‌توانند پاسخگوی مسائل و مشكلات نوجوانان در دوران بلوغ باشند و اطلاعات آنها در خصوص مشكلات شایع در دختران در دوران بلوغ و احتیاجات غذایی در آنها در این دوران كافی نیست.

معصومه علی محمدیان،عضو هیات علمی دانشگاه ادامه می‌دهد: حتی در برخی مواقع خانواده‌ها نمی‌توانند تعریفی از بلوغ، نوجوانی و بهداشت در این دوران به دختران نوجوان و بالغ ارائه كنند، در حالی كه پرداختن به مسائل بهداشتی آنها نه فقط برای خودشان، بلكه با توجه به این واقعیت كه آنها مادران فردا هستند برای خانواده‌ها، جامعه و نسل آینده نیز سودمند است.

او تاكید می‌كند: البته تنها بهداشت بلوغ دختران نیست كه باید مورد توجه قرار گیرد، بلكه بهداشت بلوغ در پسران نیز بسیار حائز اهمیت است و باید در این زمینه نیز فعالیت‌هایی صورت گیرد.

در این میان كارشناسان امور تربیتی نسبت به تعارض‌های موجود در فضاهای مختلف و در سطح جامعه نیز هشدار می‌دهند.

نوابی، با اشاره به همین موضوع معتقد است: یك نظام حمایتی و منسجم در سیستم آموزش مدارس، وسایل ارتباط جمعی و خانواده در خصوص برخورد با نوجوان در سن بلوغ وجود ندارد.

به گفته او نداشتن برنامه‌ریزی به روز، نبود الگوهای مناسب و یكسان و همچنین نبود شناخت از فرهنگ جامعه از جمله ناهماهنگی‌های موجود میان نهادهای تربیتی جامعه و خانواده‌هاست.

نوجوانتان را جدی بگیرید

روان‌شناسان معتقدند وقتی فرزندان به سنن نوجوانی می‌رسند از نظر جسمی و روحی تغییرات قابل ملاحظه‌ای می‌كنند، به همین دلیل والدین نیز باید رفتار و انتظارات خود را از آنان تغییر دهند.

در واقع در این زمان متوجه خواهید شد فرزندتان قصد دارد استقلال بیشتری در خانواده داشته باشد. او سعی می‌كند بیشتر تصمیماتش را خودش بگیرد. این تصمیمات از ساده‌ترین موارد مانند انتخاب لباس شروع می‌شود و تا انتخاب ورزش مورد علاقه و سرگرمی‌هایی كه دوست دارد به آنها بپردازد، ادامه می‌یابد.

شما می‌توانید راه را به نوجوان نشان دهید، اما بگذارید خودش حركت كند. نیازی نیست برای تسریع حركت او را هل بدهید.

باید توجه داشته باشید امور خصوصی او برای به‌استقلال‌‌رسیدنش بسیار اهمیت دارد. مشكلات فرزندتان را جدی بگیرید. بدانید مسائل بظاهر جزیی برای آنان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. پس حداقل به صحبت‌هایش با دقت گوش دهید و پاسخ مناسب بدهید. از بازگو كردن مسائل وی برای دیگران نیز بشدت خودداری كنید.

به احتمال زیاد در این زمان او می‌خواهد به تنهایی در منزل بماند یا حتی خودش از خواهر یا برادر كوچك‌ترش مراقبت كند.

توجه داشته باشید میزان استقلال او یك حد خاص ندارد و به توانایی‌ها و قابلیت‌هایش بستگی دارد. برای مثال تا چه حد قادر است در شرایط اضطراری با اتخاذ تصمیم صحیح اوضاع را رو به راه كند.

به گزارش مهر، فرزندان تمایل دارند متفاوت به نظر برسند، اما همواره بر شما تكیه كنند. به عنوان مثال، برای خارج شدن از منزل اجازه می‌گیرند یا تقاضای پول توجیبی می‌كنند، اما كمی فاصله نیز می‌گیرند.

تمایل به استقلال، بخشی از روند نوجوانی را تشكیل می‌دهد كه با احساسات پیچیده و متغیری نیز همراه است. شما به عنوان والدین نقش مهمی در این مرحله دارید و می‌توانید با حمایت از آنها اطمینان خاطر لازم را برای حركت بدهید.

او فقط یك نوجوان است

خیلی از والدین نسبت به رفتار‌های فرزند نوجوانشان واكنش‌های قهری و نامناسب انجام می‌دهند، در واقع این والدین رفتار‌های او را خارج از حساسیت‌های سنی می‌سنجند و این موضوع فقط به تشدید برخورد‌ها منجر می‌شود.

نوجوان شما اگر نافرمانی می‌كند، اگر در ظاهر و پوشش خلاف سلیقه شما عمل می‌كند، اگر سعی دارد مخالفت‌هایی با شما داشته باشد، همه و همه اینها اقتضای سن اوست كه فقط در چارچوب رابطه درست و دوستانه می‌توانید به كیفیت رابطه با او بپردازید.

به نظر می‌رسد والدین باید این مساله را مد نظر داشته باشند كه طی كردن این مرحله گذار و مشكلات روحی دوران بلوغ برای آنها نیز آسان نیست و بیشتر از هر زمانی به توجه و محبت منطقی والدین نیاز دارند.

منابع: ایسنا / جام جم آنلاین