زندگی در كنار روبات‌ها

---

در یك تعریف بسیار ساده و ابتدایى مى‌توان گفت روبات‌ها ماشین‌هایى قابل كنترل توسط كامپیوترها هستند كه برنامه‌ریزى شده‌اند تا حركت كنند، اشیاى خاصى را جابه‌جا كنند و كارهاى دیگرى كه در محدوده كارى آنها قرار دارد، انجام دهند. در واقع روبات‌ها مى‌توانند كارهاى تكرارى را سریع‌تر، ارزان‌تر و دقیق‌تر از انسان‌ها انجام دهند و به همین دلیل هم تولید انواع و اقسام آنها روز به روز گسترش می‌یابد.

روبات ها دو ویژگی خاص دارد: اول این‌كه یك روبات باید قابلیت برنامه‌‌ریزی داشته باشد. یعنی بتوانیم از یك ابزار مكانیكی انتظار داشته باشیم با توجه به نیازهای ما كارهای مختلفی انجام دهد و دوم این‌كه بتواند مثل هر ابزار مكانیكی دیگری حركت كند یا جابه‌جا شود. به زبان مهندسی‌تر باید چند درجه آزادی داشته باشد. یعنی مثلا بچرخد، به جلو یا عقب برود یا بازوهایش بتوانند در چند جهت حركت كنند.

به طور كلی استفاده از روبات‌ها مزایای زیادی برای انسان‌ها دارد. این مزایا كاملا آشكار است. معمولا یك روبات می‌تواند كارهایی كه ما انسان‌ها می‌خواهیم انجام دهیم را ارزان‌تر انجام‌ دهد. علاوه بر این روبات‌ها می‌توانند كارهای خطرناك مانند نظارت بر تأسیسات انرژی هسته‌ای یا كاوش یك آتشفشان را انجام دهند. از طرف دیگر روبات‌ها می‌توانند كارها را دقیق‌تر از انسان‌ها انجام دهند و روند پیشرفت در علم پزشكی و سایر علوم كاربردی را سرعت ‌بخشند. روبات‌ها بویژه در امور تكراری و خسته‌كننده مانند ساختن صفحه مدار، ریختن چسب روی قطعات یدكی و... سودمند هستند. روبات‌ها امروزه در صنایع، در كاوش‌هایی كه انسان به دلیل شرایط مختلفی قادر به حضور در محیط انجام آنها نیست، در پزشكی، در رانندگی، در خانه‌های ما و در كنار فرزندانمان حضور دارند.

همچنین می‌توان به مزایای دیگر روبات از جمله افزایش بهره‌وری، افزایش تولید، بهبود كیفیت كار، افزایش دقت، جلوگیری از اتلاف نیروی انسانی، افزایش سرعت، كاهش هزینه و كاهش ضایعات اشاره كرد.

از طرف دیگر روباتیك و اتوماسیون در بسیاری از موارد می‌توانند ایمنی، میزان تولید، بهره و كیفیت محصولات را افزایش دهند. روبات‌ها می‌توانند در موقعیت‌های خطرناك كار كنند و با این كار جان هزاران انسان را نجات دهند. در ضمن روبات‌ها به راحتی كارهای خود توجه ندارند و نیازهای انسانی برای آنها مفهومی ندارد. به عبارت دیگر روبات‌ها هیچ‌گاه خسته نمی‌شوند. البته مزایای روبات‌ها به این موارد محدود نمی‌شود، چراكه دقت روبات‌ها خیلی بیشتر از انسان‌هاست. آنها در حد میلی یا حتی میكرواینچ دقت دارند. در عین حال روبات‌ها می‌توانند در یك لحظه چند كار را با هم انجام دهند، ولی انسان‌ها در یك لحظه تنها یك كار انجام می‌دهند.

قانونی برای زندگی روبات ها در کنار انسان ها

زمانی که ایزاک آسیموف نویسنده مشهور ژانر علمی - تخیلی در کتاب های خود پیش بینی کرد جهان آینده جهانی خواهد بود که در آن انسان ها در کنار روبات ها زندگی خواهند کرد و اجتماع به معنای حضور توامان انسان ها و روبات ها خواهد بود، پیش بینی هم کرد که کنترل روبات ها برای انسان با تعریف سه قانون ساده و تفهیم این سه قانون به روبات ها ممکن خواهد بود، اما به نظر می رسد که مقامات و دانشمندان ژاپنی در نگاه خود به آینده، نظر آسیموف را نپذیرفته اند و به این نتیجه رسیده اند که برای کنترل روبات ها به یک کتاب قانون کامل نیاز است. بر اساس گفته های مسوولان ژاپنی «سه قانون آسیموف» به هیچ وجه برای کنترل روبات ها و تضمین سلامت انسان در آینده کافی نخواهد بود. در واقع وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت ژاپن یک مجموعه قوانین پیچیده و گسترده برای زمانی که تمیز کردن، حمل ونقل، و حتی آشپزی انسان ها توسط روبات ها انجام می گیرد، تدوین کرده است.

پیش نویس این قانون که فعلاً نام آن «راهکارهایی برای تضمین سلامت نسل آینده روبات ها» است در شصت صفحه برای نخست وزیر، سایر وزرا و چند چهره شناخته شده صنعت روبات ژاپن فرستاده شده است. در تدوین این پیش نویس نظر دانشمندان، طراحان صنعتی، حقوقدانان، جامعه شناسان و حتی پزشکان ژاپنی لحاظ شده است.

قانون اول آسیموف این گونه است: «یک روبات نباید طبق هیچ شرایطی به یک انسان آسیب برساند و نباید بگذارد که یک انسان در هیچ شرایطی دچار آسیب شود.»

این قانون اما در پیش نویس ژاپنی به این شکل درآمده است: «یک روبات باید ریسک خطر را ارزیابی کند، در واقع این روبات باید میزان خطر، و نوع منبع خطر را ارزیابی کند و بتواند تشخیص بدهد که چطور می توان یک انسان را از خطر حفظ کرد.»

بر اساس قانون ژاپنی، یک منبع اطلاعاتی که همه روبات ها به آن متصل می شوند تمام انواع آسیب های ممکن به انسان، خطر هر آسیب و چگونگی برطرف کردن یا درمان آن آسیب و موارد لازم برای بهبود شرایط را در خود ضبط خواهد کرد.

ژاپن احتمالاً اولین کشور جهان خواهد بود که در آن روبات عهده دار نقشی مهم در زندگی انسانی خواهد بود. در حال حاضر ژاپنی ها انواع مختلفی از روبات ساخته اند که کارایی های مختلفی دارند. جدیدترین نوع این روبات ها که چند نمونه از آنها در حال حاضر به بازار عرضه شده روبات هایی است که به افراد سالخورده در راه رفتن، نشستن و انجام اعمال روزانه خود کمک می کند. در حال حاضر روبات هایی که می توانند خانه ها را جارو کنند یا شیشه ها را بشویند در مغازه های ژاپن به راحتی قابل خریداری هستند، جالب اینکه نوع دیگری که در حال حاضر به آسانی می توان خرید، روبات های سخنگو هستند که طراحی شده اند تا با صحبت کردن با افراد مختلف و پاسخ گفتن به سوالات آنها، این افراد را از تنهایی نجات دهند. در حال حاضر روبات های سخنگو دو میلیارد ین(15 میلیون دلار)و روبات های همه کاره پرستار - نظافتچی( ده میلیارد ین )هشتاد میلیون دلار قیمت دارند، اما قطعاً در آینده و با تولید انبوه این روبات ها قیمت آنها کاهش خواهد یافت.

مقایسه قانون های آسیموف و قانون ژاپن 

قانون سه گانه آسیموف

* یک روبات نباید به یک انسان آسیب برساند و باید به هر طریقی مانع از آسیب رسیدن به یک انسان شود.

* یک روبات باید از تمام دستوراتی که هر انسان به او می دهد پیروی کند مگر مواردی که ناقض قانون اول است.

* یک روبات باید خود را از کلیه خطرات حفظ کند مگر آنکه شرایط به گونه یی باشد که ناقض قانون های اول و دوم باشد.

بخش هایی از قوانین ژاپنی 

* تمام مراحل طراحی، ساخت، عرضه، تعمیر و استفاده از روبات ها باید با رعایت کامل تمام بندهای قانون انجام گیرد

*باید در ساخت تمام روبات ها، حفظ منافع انسانی و حفظ سلامت انسان، و اولویت داشتن اهمیت انسان بر ماشین لحاظ شود.

* باید تمام تلاش را به کار برد تا از آسیب رسیدن به روبات ها جلوگیری کرد. در طراحی روبات ها و به کارگیری آنها باید قوانین امنیتی را کاملاً در نظر گرفت و لحاظ کرد.

منبع:jamejamonline- magiran -pezeshk-