زیان‏هاى اقتصادى دروغ‏

شخصیت تجارى در بازار بر پایه اعتبار قرار دارد، نه ثروت. اول شخص، كسى است كه از لحاظ اعتبار اول باشد، هر چند ثروتى نداشته باشد. سرمایه‏دار درجه یك اگر اعتبار نداشته باشد، در بازار موقعیتى نخواهد داشت. اعتبار پایه دادوستد در بازار است. قول تاجر در بازار از هر سند دولتى معتبرتر و محكم‏تر خواهد بود.

پایه اعتبار

اعتبارى كه این قدر در بازار مؤثر است از چه پیدا مى‏شود؟ بودن كه منشأ اعتبار نباشد، پس چه چیز منشأ آن خواهد بود؟ پیدایش اعتبار بر اثر راستى و درستى خواهد بود. كسى كه در بازار راست گفتار و درست رفتار باشد اعتبار دارد.

بازاریان با چنین كسى همه گونه سودا مى‏كنند، حتى اگر هم پول بخواهد به او مى‏دهند و كالاهاى خود را تحت اختیارش مى‏گذارند كه فروخته و حق‏العمل بر دارد.

حق‏العمل‏كارى از پراستفاده‏ترین كارهاست و این كار را كسى انجام مى‏دهد كه سرمایه‏اى ندارد، ولى راست گو و درست كار باشد.

دلال اگر راستگو و درست كار باشد، تمام كالاهاى بازار، بلكه تمام ثروت تجار تحت اختیار او خواهد بود، در نتیجه توانگر و سرمایه‏دار خواهد شد، ولى اگر نادرست باشد، بایستى همیشه پرسه بزند و در بدبختى و بیچارگى به سر برد.

نتیجه سخن‏

نتیجه سخن، این شد كه راستى و درستى ثروت را مى‏افزاید، چون براى دارنده آن ایجاد اعتبار مى‏كند، دروغ گویى سرمایه را راكد نگاه مى‏دارد، زیرا نه تنها جلوگیرى از پیدایش اعتبار مى‏كند، بلكه اعتبار موجود را نیز مى‏برد و كسى به وعده با او معامله نمى‏كند، چون اعتبار ندارد. از كجا به وعده دروغ گو مى‏توان اعتماد كرد؟ بازرگان معتبرى از او ضمانت نخواهد كرد، چون به او اعتماد كردن بر خلاف عقل است.

پس دروغ گو، سودى نخواهد برد و بایستى براى تأمین زندگى از مایه بخورد، كم كم مایه تمام مى‏شود به جاى آن، فقر مى‏نشیند. زنده باد پیغمبر بزرگ اسلام كه وصى بزرگوارى، مانند برادرش على (ع) از خویش به جاى گذارد، آرى عادت به دروغ گویى فقر مى‏آورد.

تنهایى‏

از زیان‏هاى اقتصادى دروغ، تنهایى دروغ گو و بى كسى اوست. عادت به دروغ، دروغ گو را تنها قرار مى‏دهد، یارى و غمخوارى ندارد و مى‏گویند هر چه بدبختى به او رسیده، حقش بوده است و كسى با او همراهى نمى‏كند و به كمكش نمى‏آید.

یارى كردن، همراهى كردن، كمك كردن از عاطفه برمى‏خیزد. دروغ عواطف مردم را بر دروغ گو، حرام مى‏سازد. او از این سرمایه بزرگ محروم مى‏شود، زیرا كسى سخنش را باور نمى‏كند تا مورد شفقت قرار گیرد.

تنها بودن و بى كس بودن و محروم از یارى دگران شدن، وى را در تنگنا مى‏گذارد، پس در خطر فقر قرار مى‏گیرد. بشر به تنهایى نمى‏تواند زیست كند و به كمك و همكارى افرادى مانند خود احتیاج دارد. دروغ گو كه از این محروم مى‏شود، چگونه مى‏تواند زیست كند؟ جان عالم به فداى گوینده بزرگ این جمله طلایى: عادت به دروغ، فقر مى‏آورد.

نماز شب، روزى را مى‏افزاید

اولیاى خدا راه‏هایى كه موجب ازدیاد روزى مى‏شود به پیروان قرآن نشان داده‏اند، از جمله آن‏ها نماز شب مى‏باشد. نماز شب، عبادتى است كه دنیا و آخرت را آباد مى‏كند، نماز شب از گنج‏هاى گران بهاى اسلام است.

نیمه‏هاى شب، در نهان از دیده خلق به درگاه قادر بزرگ، روى نهادن و در پیشگاه مقدس خداى مهربان، جبهه بر خاك ساییدن، به طور یقین، موجب عنایت بیش‏ترى از درگاه گشوده‏اش خواهد بود. ناشناسى كه در محیط بازار ضامن معتبر داشته باشد، همه كس با او معامله مى‏كند و هر چه بخواهد سرمایه تحت اختیارش مى‏گذارد.

پس كسى كه معتبرترین ضامن‏ها از او ضمانت مى‏كند، چگونه سرمایه دار و ثروتمند نخواهد شد؟ معتبرترین ضامن‏ها وجود مبارك حضرت بارى تعالى است، آن هم ضامنى كه ثروت دست اوست، نیروى خلق در اختیار اوست، اراده مردم نیز تحت اراده اوست.

نكته شایان توجه آن كه این دو مطلبى كه ذكر شد (یكى عادت به دروغ، فقر مى‏آورد و دیگر نماز شب، روزى را مى‏افزاید) جنبه اقتضایى دارد نه علیت تامه، آن هم نسبت به خصوصیات اشخاص و محیط زندگانى آن‏ها تفاوت مى‏كند.

دروغ روزى را مى‏برد

دروغ، كلید شر است و قفل خیر. در خیر را مى‏بندد و در شر را مى‏گشاید. دروغ، مسلمان را از نماز شب محروم مى‏كند. مسلمان بر اثر محروم شدن از نماز شب از روزى نیز محروم مى‏شود.

این سخن را از خود نمى‏گویم، بلكه فرمایش خلیفه ششم رسول خدا (ص) حضرت امام جعفر صادق (ع) است:   (إِنَّ الرَّجُلَ لَیَكْذِبُ الْكَذِبَةَ فَیُحْرَمُ بِهَا صَلَاةَ اللَّیْلِ فَإِذَا حُرِمَ صَلَاةَ اللَّیْلِ حُرِمَ بِهَا الرِّزْق  2 مردى كه دروغ مى‏گوید از نماز شب محروم خواهد شد، وقتى كه از نماز شب محروم شود از روزى محروم خواهد شد (.

زبانى كه از آن، همیشه سخن راست بیرون آید، پاكیزه است و آلودگى ندارد. زبانى كه از آن، پیوسته دروغ بیرون آید، چركین و آلوده مى‏باشد، چنین زبانى شایستگى آن را ندارد كه ذكر نماز شب بگوید و توفیق خواندن نماز شب از او سلب خواهد شد. عالم معنا عالمى است كه اهل آن عالم، پاكیزگى زبان راست گو و گندیدگى زبان دروغ گو را مى‏بینند و شاید آن نفرتى كه همه كس از شنیدن دروغ دارد، همان احساس گند دروغ مى‏باشد.

مرد از كذب ننگ دارد ننگ                  مرد را با دروغ باشد جنگ

تا توانى دروغ ساز مباش                   با كژ و با دروغ، ساز مباش

پی نوشت ها:

1) سفینةالبحار، ج‏7، ص‏455، به نقل از خصال شیخ صدوق.

2) سفینةالبحار، ج‏7، ص‏454 - 455، به نقل از علل الشرایع.

منبع : برگرفته از کتاب "دروغ"  تالیف علامه حاج میرزا حسین طبرسى نورى