چگونه برای سفر آخرت آماده شویم؟
بر هر مسلمانى لازم است ـ در عین تلاش و کوشش براى حیات آبرومند ـ همیشه خود را براى سفر آخرت و انتقال به سراى ابدى آماده سازد، چرا که مرگ خبر نمى دهد.
بنابراین، باید از گناهان توبه و حقوقى را که بر ذمّه دارد - اعمّ از حقوق خدا و خلق - ادا نماید; مخصوصاً کسانى که آثار مرگ را در خود مشاهده مى کنند و یا به سنّ پیرى مى رسند، لازم است بیش از دیگران، این امور را رعایت نمایند.
بر هر مسلمانی لازم است ـ در عین تلاش و کوشش برای حیات آبرومند ـ همیشه خود را برای سفر آخرت و انتقال به سرای ابدی آماده سازد، چرا که مرگ خبر نمیدهد. بنابراین، باید از گناهان توبه و حقوقی را که بر ذمّه دارد - اعمّ از حقوق خدا و خلق - ادا نماید; مخصوصاً کسانی که آثار مرگ را در خود مشاهده میکنند و یا به سنّ پیری میرسند، لازم است بیش از دیگران، این امور را رعایت نمایند. همچنین اگر کسی را آزار داده، یا حقّ کسی را ضایع ساخته، آبروی مسلمانی را برده و از کسی بدگویی نموده و امثال این امور، لازم است، جبران نماید و از صاحبان حق، حلّیت بطلبد و آنان را راضی نماید; زیرا پس از مرگ، راهی برای جبران ندارد و فریاد و التماس او برای بازگشت به دنیا و جبران این امور، بی فایده است. حتّی سزاوار است کفنش را آماده داشته باشد و بداند که در نهایت آنچه را که از مال دنیا با خود میبرد، همین چند قطعه پارچه ساده است! امام صادق(علیهالسلام) فرمود: «هر کس کفنش در خانهاش با او باشد، از غافلان نخواهد بود و هر زمان که به آن کفن نگاه کند، برای او حسنه نوشته میشود!».(1)
همچنین مناسب است که وصیّت کند، به خصوص نسبت به ثلث اموالش برای رسیدگی به فقرا و مستمندان ـ به ویژه خویشان نیازمند ـ و کارهای خیر دیگر (زیرا اگر وصیّت به ثلث نکند، ورثه در برابر آن مسئول نیستند) و اگر نماز و روزه قضا و یا کفّاراتی بر عهده دارد که نمیتواند انجام دهد، وصیّت نماید که از آن اموال، برای این امور استفاده نمایند.
اگر فرزندان کوچکی دارد، برای آنان سرپرستِ امینی قرار دهد.
مرحوم «شیخ طوسی» فرموده است: مستحب است برای انسان که وصیّت کند و نسبت به آن بی توجّهی ننماید; زیرا روایت شده است که «سزاوار است برای انسان شب را به صبح نیاورد، مگر آن که وصیّتش زیر سرش (و کنار بسترش) باشد».
شیخ طوسی میافزاید: از رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) نقل شده است که فرمود: «هر کس به هنگام مرگش وصیّت خوبی نکند، نشانه کاستی در عقل و مروّت او است». پرسیدند: چگونه باید وصیّت کرد فرمود: «وقتی که نزدیک است مرگش فرا رسد و مردم نزد او جمع شدند(مقدّمتاً)، بگوید:
اَللّهُمَّ فاطِرَ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ، عالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ، اَلرَّحْمنَ
خدایا ای آفریننده آسمانها و زمین و دانای غیب و شهود و بخشاینده
الرَّحیمَ، اِنّی اَعْهَدُ اِلَیْکَ اَنّی اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، وَحْدَکَ لاشَریکَ لَکَ،
مهربان من عهد میکنم با تو که براستی گواهی دهم که معبودی نیست جز تو یگانه ای که شریک نداری
وَاَنَّ مُحَمَّداً صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ، وَ اَنَّ السّاعَةَ آتِیَةٌ
و به این که محمّد صلی الله علیه و آله بنده و رسول توست و به این که قیامت خواهد آمد
لارَیْبَ فیها، وَ اَنَّکَ تَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ، وَاَنَّ الْحِسابَ حَقٌّ، وَ اَنَّ الْجَنَّةَ
شکّی در آن نیست و به یقین تو میانگیزی هر که در گور است و حساب حق است و بهشت
حَقٌّ، وَ ما وَعَدْتَ فیها مِنَ النَّعیمِ مِنَ الْمَـأْکَلِ وَالْمَشْرَبِ وَ النِّکاحِ حَقٌّ،
حق است و هر چه نوید داده ای از نعمتها از خوراکی و نوشیدنی و ازدواج حق است
وَ اَنَّ النّارَ حَقٌّ، وَ اَنَّ الاْیمانَ حَقٌّ، وَ اَنَّ الدّینَ کَما وَصَفْتَ، وَاَنَّ الاِْسْلامَ
و دوزخ حق و ایمان حق است و دین همان است که تو وصف کرده و اسلام
کَما شَرَعْتَ، وَ اَنَّ الْقَوْلَ کَما قُلْتَ، وَ اَنَّ الْقُرآنَ کَما اَنْزَلْتَ، وَ اَنَّکَ اَنْتَ اللهُ
چنان است که تو مقرّر داشته و گفته همان گفته توست و قرآن همان گونه است که تو نازل کرده و به یقین تو خدای
الْحَقُّ الْمُبینُ، وانی اَعْهَدُ اِلَیْکَ فی دارِ الدُّنْیا، اَنّی رَضیتُ بِکَ رَبّاً،
بر حق و آشکاری. و من عهد کنم با تو در دنیا که من خشنودم به پروردگاری تو
وَبِاْلإِسْلامِ دیناً،وَبِمُحَمَّد صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ نَبِیّاً، وَبِعَلِیٍّ وَلِیّاً، وَبِالْقُرْآنِ
و به دین اسلام و به پیامبری محمّد صلی الله علیه و آله و به ولایت علی و به کتابم قرآن
کِتاباً، وَ اَنَّ اَهْلَ بَیْتِ نَبِیِّکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ اَئِمَّتی، اَللّهُمَّ اَنْتَ ثِقَتی
و به این که خاندان پیامبرت که بر او و بر ایشان سلام باد امامانند خدایا تویی تکیه گاهم
عِنْدَ شِدَّتی، وَ رَجائی عِنْدَ کُرْبَتی، وَعُدَّتی عِنْدَ الاُْمُورِ الَّتی تَنْزِلُ بی،
در سختی و امیدم در گرفتاری و ذخیرهام در پیش آمدها
فَاَنْتَ وَلِیّی فی نِعْمَتی، وَ اِلهی وَ اِلهُ آبائی، صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِهِ،
پس تویی ولی نعمت من و معبود من و معبود پدرانم درود فرست بر محمّد و آلش
وَلاتَکِلْنی اِلی نَفْسی طَرْفَةَ عَیْن اَبَداً،وَانِسْ فی قَبْری وَحْشَتی،وَاجْعَلْ
و مرا به خودم وامگذار چشم برهم زدنی هرگز و در وحشت قبرم انیس من باش و قرار ده
لی عِنْدَکَ عَهْدَاً یَوْمَ اَلْقاکَ مَنْشُوراً.
برایم در پیش خود پیمانی گسترده در روز دیدارت.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در ادامه فرمود: «این عهد و پیمان میّت است با خدا، در روزی که میخواهد، وصیّت کند و وصیّت بر هر مسلمانی لازم است».(2) (سپس وصیتهای خود را بگوید).
باید توجّه داشته باشد بیش از ثلث اموال خود وصیّت نکند، زیرا شرعاً نافذ نیست، مگر آن که همه ورثه رضایت دهند که بیش از ثلث وصیّت کند و محروم کردن بعضی از ورثه نیز جایز نمیباشد; زیرا دو سوم باقیمانده مال، طبق قانون ارث تقسیم میشود; ولی میتواند تا حدّ یک سوم اموالش را برای افرادی که نیاز بیشتری دارند یا مورد توجّه اوست وصیّت کند.
پی نوشت ها :
1. کافی، جلد 3، صفحه 256، حدیث 23.
2. مصباح المتهجّد، صفحه 15.
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع :
سایت آیت الله مکارم شیرازی