روش و جهت دعا چگونه است ؟

روش و جهت دعا چیست ؟

حضرت فرمود : هنگامی که نماز واجب را بجا آوردی ، خدا را ستوده و او را به بزرگی یاد نموده و با تمام توان مدح و ثنایش را می‌گویی و بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله ) صلوات فرستاده و در صلوات بر او نهایت کوشش را می‌نمایی و گواهی می‌دهی که حضرتش رسالت خویش را به خوبی تبلیغ نموده و بر ائمّه هدی (علیهم السلام ) درود می‌فرستی.

توبه از گناهان و صلاح و صدق در حال دعا

زیرا در روایتی عثمان بن عیسی به نقل از برخی از اصحاب امام صادق(علیه السلام) آورده که به حضرت عرض کردم: دو آیه در کتاب خدا هست که من تأویل آن‌ها را نمی‌دانم.

حضرت فرمود: آن دو کدامند ؟

عرض کردم: فرمایش خداوند متعال که می‌فرماید: اءُدْعُونی ، اءَسْتَجِبْ لَکُمْ (غافر ، آیه 60)

مرا بخوانید، تا [دعایتان را] برای شما اجابت کنم.

و من دعا می‌کنم و مستجاب نمی‌گردد.

حضرت فرمود : آیا مقصودت این است که خداوند - تبارک و تعالی - خلف وعده می‌نماید ؟ عرض کردم : خیر

فرمود: آیه دیگر کدام است ؟

وی می‌گوید: عرض کردم: گفتار خداوند متعال که می‌فرماید: وَ ما اَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ، وَ هُوَ خَیْرُ الرّازِقینَ. (سبا ، 39)

و هر چه انفاق کنید، خداوند عوض و جانشین آن را [به شما] برمی گرداند، و او بهترین روزی دهندگان است.

و من انفاق می‌کنم و عوض و جانشین آن را نمی‌بینم.

حضرت فرمود: آیا منظورت این است که خداوند خلف وعده نموده؟

وی می‌گوید: عرض کردم : خیر

فرمود: پس چه ؟ عرض کردم : نمی‌دانم.

فرمود: لیکن من - ان شاء اللّه تعالی - برای تو بیان می‌کنم.

توجّه داشته باش اگر شما از دستورات خداوند اطاعت می‌کردید و سپس دعا می‌نمودید ، مسلّماً خداوند دعای شما را مستجاب می‌فرمود ، ولی مخالفت و نافرمانی خدا را می‌کنید لذا دعایتان را مستجاب نمی‌نماید.

و امّا اینکه گفتی: انفاق می‌کنید و جانشین آن را نمی‌بینید ، بدان که اگر شما مال را از راه حلال به دست آورده و سپس در راه حقّ و موارد درست انفاق می‌نمودید ، هیچ کس درهمی انفاق نمی‌کرد مگر آنکه خداوند عوض‌ آن را به او برمی گرداند.

و اگر از سمت و سو و جهت دعا او را می‌خواندید ، حتماً دعای شما را اجابت می‌نمود ، اگرچه نافرمان و گناهکار باشید.

وی می‌گوید، عرض کردم :

روش و جهت دعا چیست ؟

حضرت فرمود : هنگامی که نماز واجب را بجا آوردی ، خدا را ستوده و او را به بزرگی یاد نموده و با تمام توان مدح و ثنایش را می‌گویی و بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله ) صلوات فرستاده و در صلوات بر او نهایت کوشش را می‌نمایی و گواهی می‌دهی که حضرتش رسالت خویش را به خوبی تبلیغ نموده و بر ائمّه هدی (علیهم السلام ) درود می‌فرستی.

بعد از ستایش و ثنای خداوند و صلوات بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) عطایا و نیکیهای خداوند نسبت به خود را یادآور شده و نعمتهای او را ذکر می‌کنی ، آنگاه خدا را ستایش نموده و او را بر تمام این امور شکرگزاری می‌کنی و بعد به تک تک گناهانت اعتراف نموده و به آن‌ها و یا به هر کدام که به یاد داری اقرار نموده و به گناهانی که از یادت رفته و بر تو پوشیده است به صورت اجمالی اقرار کرده و از تمامی گناهانت به درگاه خداوند توبه می‌کنی و تصمیم می‌گیری که هرگز به سوی آن‌ها بازنگردی و با حالت پشیمانی و نیّت صادق و احساس هراس و امیدواری ، از تمامی گناهانت طلب آمرزش می‌کنی. و بخشی از گفتارت این باشد که :

اءَللّهُمَّ، إِنّی اءَعْتَذِرُ إِلَیْکَ مِنْ ذُنُوبی ، وَ اءَسْتَغْفِرُکَ وَ اءَتُوبُ إِلَیْکَ، فَاءَعِنّی عَلی طاعَتِکَ، وَ وَفِّقْنی لِما اءَوْجَبْتَ عَلَیَّ مِنْ کُلِّ ما یُرْضیکَ، فَإِنّی لمْ اءَرَ اءَحَداً بَلَغَ شَیْئاً مِنْ طاعَتِکَ إِلاّ بِنِعْمَتِکَ عَلَیْهِ قَبْلَ طاعَتِکَ؛ فَاءَنْعِمْ عَلَیَّ بِنِعْمَةٍ اءَنالُ بِها رِضْوانَکَ وَالْجَنَّةَ.

- خداوندا، از گناهانم به درگاه تو پوزش می‌خواهم ، و از تو طلب آمرزش نموده و به سوی تو توبه می‌کنم ، پس مرا بر طاعت و فرمانبری از خود یاری فرما، و بر هر عمل که موجب خشنودی توست و بر من واجب نموده ای ، مؤفّقم گردان ، زیرا من هیچ کس را ندیده‌ام که به چیزی از اطاعتت نایل شده باشد، مگر اینکه تو پیش از آن طاعت ، نعمتت را بر او ارزانی داشته ای ، پس نعمتی را بر من ارزانی دار که به واسطه آن به خشنودی و بهشتت نایل گردم.

سپس بعد از همه این‌ها ، خواسته های خویش را مسئلت می‌کنی و من امیدوارم که - ان شاء اللّه تعالی - خداوند تو را محروم برنگرداند.

توضیح دو نکته پیرامون حدیث گذشته

الف - توضیح فرمایش مولایمان امام صادق - صلوات اللّه علیه - که فرمود :

اگر از جهت و سمت و سوی دعا خدا را بخوانید ، مسلّماً دعایتان را اجابت می‌نماید ، اگر چه گناهکار باشید ، این است که هرگاه بنده در حالی که گناهکار است ، خداوند - جلّ جلاله - را بخواند ، خداوند دعای او را استجابت می‌کند ؛ ولی استجابت دعایش به تاخیر می‌افتد؛ زیرا از سویی خداوند - جلّ جلاله - از بنده‌اش می‌خواهد که توبه نموده و گناهان را ترک کند و از سوی دیگر بنده مطالبی را با دعا از خدا درخواست می‌نماید. و وقتی امر چنین باشد خداوند - جلّ جلاله - با زبان حال به بنده می‌گوید: من از تو چیزی را که حقّ من است - یعنی توبه - را مطالبه می‌نمایم و تو با دعا چیزی را که حقّ تو نیست از من درخواست می‌کنی، پس وقتی تو چیزی را که من از تو می‌خواهم و حقّ من است ، به من نمی‌دهی ، چگونه تعجّب می‌کنی که من در برابر کیفر خودداری کردن تو از دادن آنچه که من از تو درخواست نمودم، از دادن چیزی که تو از من می‌خواهی و حقّ تو نیست خودداری کنم؟!

ب- توضیح گفتار امام صادق(علیه السلام) پیرامون فرمایش خداوند - جلّ جلاله - که فرمود:

اگر روزی را از راه حلال به دست آورده و در راه حقّ و موارد درست انفاق می‌نمودید ، خداوند عوض آن را به شما برمی گرداند.

آن است که اگر بنده چیزی را برای هوای نَفْس خویش ‌ کسب کند و خرج کند و نیّتش از این کسب و هزینه کردن معامله با خداوند - جلّ جلاله - و امتثال امر او نباشد ، گویی که اراده خداوند - جلّ جلاله - و حکمت او را در تدبیر بندگان و مخلوقات برکنار نگاشته پس چگونه عوض انفاق او بر عهده خداوند - جلّ جلاله - باشد؟ زیرا تنها در صورتی ضمانت آن بر عهده خداوند - جلّ جلاله - خواهد بود که بنده به خاطر امتثال امر الهی کسب نموده و به امر خدا در طاعت او انفاق کند.

منبع :

اندیشه قم