عید نوروز در عهد ساسانیان

از جمله کارهایی که در ایام نوروز در عهد ساسانیان انجام می‌گرفت این بود که در نوروز شاهان ساسانی سان سپاه می‌دیدند و به عزل و نصب حکام می‌پرداختند.

در این دوران، جشن‌های متعددی در طول یک سال برگزار می‌شد که مهمترین آنها نوروز و مهرگان بوده است. برگزاری جشن نوروز در دوران ساسانیان چند روز دست کم شش روز طول می‌کشید و به دو دوره نوروز کوچک و نوروز بزرگ تقسیم می‌شد. نوروز کوچک یا نوروز عامه پنج روز بود و از یکم تا پنجم فروردین گرامی داشته می‌شد و روز ششم فروردین (خردادروز)، جشن نوروز بزرگ یا نوروز خاصه برپا می‌شد. در هر یک از روزهای نوروز عامه، طبقه‌ای از طبقات مردم دهقانان، روحانیان، سپاهیان، پیشه‌وران و اشراف به دیدار شاه می‌آمدند و شاه به سخنان آنها گوش می‌داد و برای حل مشکلات آنها دستور صادر می‌کرد. در روز ششم، شاه حق طبقات گوناگون مردم را ادا کرده بود و در این روز، تنها نزدیکان شاه به حضور وی می‌آمدند.

شواهدی وجود دارد که در دوران ساسانی سال‌های کبیسه رعایت نمی‌شده‌است. بنابراین نوروز هر چهار سال، یک روز از موعد اصلی خود (آغاز برج حمل) عقب می‌ماند و درنتیجه زمان نوروز در این دوران همواره ثابت نبوده و در فصل‌های گوناگون سال جاری بوده است.

اردشیر بابکان، بنیان گذار سلسله ساسانیان، در سال 230 میلادی از دولت روم که از وی شکست خورده بود، خواست که نوروز را در این کشور به رسمیت بشناسند. این درخواست مورد پذیرش سنای روم قرار گرفت .

آیین ساسانیان در عید نوروز

آیین ساسانیان در این ایام چنین بود که پادشاه به روزنوروز بار عام را شروع می کرد و حق های حشم و لشکر را می گزارد و حاجت آن را روا می کرد و بعد از آن زندانیان را آزاد و مجرمان را عفو می نمود، به عنوان نمونه شاپور دوم به دانیال نامی که سردار نظامی او بود در روز نوروز خلعت داد و انوشیروان و بقیه پادشاهان در نوروز متهمان را می بخشیدند و به کسانی که در جنگ پیروز می شدند جایزه می دادند و حتی به کشاورزان و دامپروان نمونه نیز هدایا و خلعت می دادند.

ساسانیان نوروز را«نوک روژ» می گفتند: «به موجب روایت دینکرد، هر پادشاهی در این روز فرخنده رعیت ممالک خویش را قرین شادی و خرمی می کرد و در این عید کسانی که کارمی کردند، دست از کار کشیده و به استراحت و شادمانی می پرداختند.»

در این روز مالیاتهای وصول شده را به حضور شاه عرضه میداشتند و شاه به عزل و نصب حكام میپرداخت. عید نوروز شش روز متوالی دوام داشت. و در این شش روز سلاطین ساسانی بار میدادند و نجبای بزرگ و اعضای خاندان خود را به ترتیب منظم میپذیرفتند و به حضار عیدی میدادند.

روز ششم را سلاطین برای خود و محرومان درگاه جشن میگرفتند. در روز اول و روز ششم نوروز، همه نوع مراسم متداول ملی اجرا میشد. در روز اول مردم صبح بسیار زود برخاسته، به كنار نهرها و قناتها رفته شست و شو میكردند و به یكدیگر آب میپاشیدند و شیرینی تعارف میكردند. صبح پیش از آن كه كلامی ادا كنند شكر میخورند یا سه مرتبه عسل میلیسیدند و برای حفظ بدن از ناخوشیها و بدبختیها روغن به تن میمالیدند و خود را با سه قطعه موم دود میدادند. در این روز سكه نو میزدند و آتشكدهها را پاك و طاهر میكردند.

ازرسوم دیگر این زمان چنان چه كه گفته شد ریختن آب بوده است به یكدیگر درصبح نوروز و این رسم نیز در قرون اسلامی به صورت گلاب پاشیدن باقی ماند.

از رسوم عمومی نوروز در آن عهد یكی برافروختن آتش بود در شب نوروز و این رسم بعدها در زمان عباسیان نیز در بین النهرین رواج داشت و شاید آتشی كه در عصر حاضر در شبهای چهارشنبه سوری (چهارشنبه آخر سال) میافروزند نتیجه همین رسم قدیم باشد.

اما دلیل افروختن آتش در شب نوروز واضح است كه به علت احترام عنصر آتش در نزد ایرانیان قدیم بود. برخی چون ابوریحان نیز گفته اند كه جهت افروختن آتش در این شب تصفیه جو و از میان بردن عفونات مولد؛ از فساد هواست. اولین كسی كه این رسم را بنیاد نهاد شاید هرمز دلیر پسر شاپور پسر اردشیر بابكان باشد.

باشکوه ترین و زیباترین آیین این زمان که هنوز هم بر جای مانده است و آن زمان در نزد عامه مردم و نیز در دربار شاهان مرسوم بود، کاشتن سبزی است.

منابع : 1- آفتاب / 2- واندر كلوب