حج در اسلام

( ان اول بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکا و هدی للعالمین فیه آیات بینات مقام ابراهیم و من دخله کان آمنا و لله علی
الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا و من کفر فطن الله غنی عن العالمین )
حج در لغت به معنای : قصد و در اصطلاح شرع به معنای : قصد زیارت خانه خدا و انجام اعمال و مناسک مخصوص
می باشد حج که به معنای زیارت خانه خدا و انجام اعمال مخصوصه است ، یکی از ارکان پنج گانه اسلام ، و به اتفاق نظر علماء فریقین ، از ضروریات دین ، و منکر آن کافر است و لذا تارک حج مورد تهدید شدید خداوند واقع شده است ، می فرماید: خداوند حج بیت الله الحرام را بر مستطیع واجب نموده ، و هر کس ( با ترک این فریضه ) به خدا کافر شود پس
خداوند از جهانیان بی نیاز است و رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده : من سوف الحج حتی یموت بعثه الله یوم القیمة یهودیا او نصرانیا کسی که حج را به تأخیر اندازد تا مرگ او فرا رسد ، خداوند در روز رستاخیز او را یهودی و یا نصرانی محشور می فرماید و امیر المؤمنین علیه السلام در وصیت نامه خود می فرماید: والله الله فی بیت ربکم فلا تخلوه ما بقیتم فطنه إن ترک لم تناظروا و خدا را ، خدا را ، در مورد خانه خدا کعبه تا هستید ، مبادا آن را خالی بگذارید ، که اگر آیین حج و زیارت بیت ترک شود بدون مهلت به عذاب دردناکی ، گرفتار خواهید شد
اشاره ای به فلسفه تشریع حج :
دستور وجوب حج ، بعد از هجرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله به مدینه نازل گردیده ، و از هر مسلمان مستطیعی در
تمام دوران عمر یک بار به عنوان حج واجب ( حجة الاسلام ) خواسته شده است ( صرف نظر از عناوین دیگری که موجب
وجوب حج می شود مانند نذر و ) حج گرچه جزء فروع دین به حساب می آید ، ولی از افضل عبادات است و دارای فواید و آثار بسیار عظیم دنیوی ، اخروی ، فردی ، اجتماعی ، سیاسی و معنوی است که در کمتر عبادتی دیده می شود
حج نمایش تعبد محض و عبادت خالص خدا و اظهار بندگی و ایجاد ارتباطقلبی با خداوند است حج کلاس تعلیم و تربیت است ، زمینه ای است برای تحصیل علم زندگی و حسن معاشرت ، و تحکیم مبانی اخلاق اسلامی در عمل
حج درس جهاد و فداکاری با مال و جان و گسستن از خود و خودخواهی ها ، و جدا شدن از تعلقات و جذبات زندگی مادی ، و رو آوردن به عالم معنا ، و حرکت به سوی خدا است حج به ما آموزش توحید در عقیده و وحدت در رویه و ضرورت تبادل افکار و آراء و همکاری های اجتماعی ، علمی ، فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی را می دهد ، و خلاصه حج در مجموعه اعمال و مناسک ، تابلویی از تمامیت دین مقدس اسلام و حیات دنیا و آخرت را به نمایش می گذارد ، و انسان حج گزار را از عالم خاکی به اوج می برد ، و به عالم قدس و ملکوت پرواز می دهد ، و حیاتی نوین از معنویت و ارتباطبا حق و حضور نزد رب ، در کالبد خسته حاجی می دمد امام صادق علیه السلام در بیان آداب باطنی حج می فرمایند: إذا أردت الحج فجرد قلبک لله من قبل عزمک من کل شاغل و حجاب کل حاجب ، و فوض امورک کلها الی خالقک ، و توکل علیه فی جمیع ما یظهر من حرکاتک و سکناتک ، و سلم لقضاءه و حکمه و قدره ، و ودع الدنیا و الراحة و الخلق تا این که می فرماید: ثم اغتسل بماء التوبة الخالصة من الذنوب و البس کسوة الصدق و الصفاء و الخضوع و الخشوع و احرم عن کل شة ء یمنعک من ذکر الله عزوجل و یحجبک عن طاعته و لب بمعنی إجابة صافیة خالصة زاکیة لله عزوجل فی دعوتک متمسکا بالعروة الوثقی و طف بقلبک مع الملائکة حول العرش کطوافک مع المسلمین بنفسک حول البیت هنگامی که اراده حج نمودی ، پیش از هر تصمیم دل خود را از هر چه غیر خداست خالی ، و هر حجابی را که میان تو و او حاجب و حائل شده است برطرف کن ، و تمام امور خویش را به آفریدگارت واگذار در تمام حرکات و سکنات خود ، بر او توکل کن ، و بر قضاء و قدر الهی و حکم و تقدیر او تسلیم باش ، و از آسایش دنیا و مردم منقطع شو ، سپس با آب زلال و خالص توبه گناهانت را شستشو کن ، و لباس صداقت و راستی ، پاکی ، صفا ، خضوع و خشوع را بر تن نما ، و از آنچه که تو را از یاد و ذکر
خدا باز می دارد و مانع تو از اطاعت او می گردد ، احرام بند ، و لبیک هایت ، پاکترین و خالصانه ترین پاسخ و اجابت دعوت
خدای متعال باشد در حالی که به ریسمان محکم الهی تمسک جسته ( از غیر او دل بریده ای ) از صمیم قلب و در عالم دل ، به همراهی فرشتگان عرش الهی طواف کن ، هم چنان که خود با مسلمانان ، دور کعبه طواف می کنی
توجه به دعاء در حج :
قبلا اشاره کردیم که حج از اعظم عبادات اسلامی است ، و می دانیم که هر عبادتی را ظاهری است و باطنی و باطن عبادات را ، توجه خالص و ارتباطدائم قلبی و مراقبت و مواظبت همیشگی تشکیل می دهد که بنده خود را در محضر رب العالمین مشاهده کند بر این اساس ، دعا در لسان پیشوایان بزرگوار اسلام به مخ العبادة ، افضل العبادة ، سلاح المؤمن ، عمود الدین ، نور السموات و الارض ، ترس المؤمن ، سلاح الأنبیاء ، مفاتیح النجاح و مقالید الفلاح تعبیر شده است
و مرحوم کلینی در اصول کافی به اسناد خود از زراره از امام باقر علیه السلام ذیل آیه شریفه ( ان الذین یستکبرون عن
عبادتی سیدخلون جهنم داخرین ) آورده که حضرت فرمودند: منظور از عبادت در آیه شریفه دعا است و بعد فرمودند: و
افضل العبادة الدعاء و بهترین عبادت ها ، دعا است و آنچه از شیوه زندگی معنوی پیامبران الهی و ائمه معصومین و بزرگان اسلام به ما رسیده نیز این معنا را تصدیق و تأیید می کند ، که بالاترین مقام انسان ، مقام عبودیت است که توفیق بندگی حضرت ذوالجلال نصیبش می گردد ، و اصلی ترین مرتبه و شیرین ترین مرحله عبادت ، مرحله دعا و ایجاد ارتباطبنده با خدا ، و توفیق تضرع و توبه ، و اظهار خضوع و خشوع ، و اعلان تقدیس و تسبیح و تحمید حق است ، که اگر بنده اهل دعا نباشد مورد توجه خدا نخواهد بود:( قل ما یعبؤ بکم ربی لولا دعاؤکم ) بگو: اگر دعای شما نبود ، خدای من چه اعتنا و توجهی به شما می کرد ؟ و حاجی باید بداند که گرچه در عتبات عالیات و مشاهد مشرفه و اماکن و ازمنه حج ، عرض حاجت دنیوی و اخروی به محضر حضرت حق بردن خلاف نیست ، ولی نزد اولیای خدا و شیفتگان جمال ذوالجلالش دعا برای رسیدن به مرحله کمال الطنقطاع و تحصیل نورانیت ، بصیرت قلوب و وصول و اتصال به معدن عظمت ، و دریدن حجاب های ظلمت ، و سر بر آستانش سودن ، و آسودن است ای برادران و خواهران ، اینک که به توفیق حق عازم حریم حرم
امن الهی و راهی سرزمین مقدس وحی ، گشته اید به آوای آن شب زنده دار ، گوش فرا دهید ، که در مناجات شعبانیه اش به درگاه واهب المواهب عرض می کند: الهی هب لی کمال الانقطاع الیک ، و انر ابصار قلوبنا بضیاء نظرها الیک ، حتی تخرق ابصار القلوب حجب النور ، فتصل الی معدن العظمة ، و تصیر اروحنا معلقة بعز قدسک بارالها! مرتبه و موهبتی از کمال را بر من ببخشای که ( به مقام شامخ ) انقطاع دست یابم ، و دیدگان دل های ما را به نور دیدارت روشن گردان تا آنجا که دیدگان و بصیرت دل ، حجاب های مانع نور را پاره کنند ، و به معدن عظمت واصل گردند ، و روح و جان ما( تنها و تنها ) به پیشگاه مقدس تو تعلق و وابستگی بیابند ، و به مقام قدس تو بیاویزند و به دعای امام حسین سلام الله علیه که در سرزمین عرفات به درگاه خداوند می نالد ،توجه کنید: الهی ترددی فی الا ثار یوجب بعد المزار ، فاجمعنی علیک
بخدمة توصلنی الیک ، کیف یستدل علیک بما هو فی وجوده مفتقر الیک ، ایکون لغیرک من الظهور ما لیس لک ، تی یکون
هو المظهر لک ؟! متی غبت حتی تحتاج الی دلیل یدل علیک ، و متی بعدت حتی تکون الا ثار هی التی توصل الیک ، عمیت عین لا تراک علیها رقیبا ، و خسرت صفقة عبد لم تجعل له من حبک نصیبا ، الهی امرت بالرجوع الی الا ثار ، فارجعنی الیک بکسوة الانوار و هدایة الاستبصار ، حتی ارجع الیک منها کما دخلت الیک منها ، مصون السر عن النظر الیها ، و مرفوع الهمة عن الاعتماد علیها ، إنک علی کل شة ء قدیر خداوندا پویش و جستجویم در آثار قدرت و عظمت تو ،
موجب دوری من از زیارتگاه جمالت می گردد ، پس مرا در محضرت خدمتی فرما تا به مقام وصلت نائل گردم چگونه برای قرب وجودت ، به آثاری استدلال شود که خود در وجود خویش نیازمند تو می باشند آیا ظهور و پیدایش برای غیر تو هست که آن ظهور ، از تو و برای تو نباشد تا در نتیجه دلیل ظهور تو گردد ؟ چه وقت غایب از نظر بوده ای تا برای ظهورت نیاز به دلیل و برهان باشد ؟ و چه وقت دور بوده ای تا آثار و پدیده هایت دلیل نزدیکی و وصلت باشند ؟ کور باد دیده ای که تو را نبیند ، در صورتی که همواره مراقب او ، با او و در کنار او هستی ! در خسران و زیان باد بنده ای که از عشق و محبت تو نصیبی ندارد! معبودا! همگان را امر کردی که به آثار قدرت و عظمتت رجوع کنند ، ولی مرا به تجلیات انوار خودت رجوع ده ، و با مشاهده و استبصار ، هدایتم فرما ، تا از آثار بگذرم و به تو واصل گردم ، همچنان که از آنها گذشته و در سر درونم بدون توجه به آنها ، بر تو وارد گشته الها ، همتم را چنان بلند گردان که نیاز و اعتماد بر پدیده و آثار نداشته باشم ( و تنها به تو بنگرم ) که تنها تو بر همه چیز توانایی و شما زائران محترم خانه خدا در تمام مراحل و مواقیت و مواقف و در ضمن اعمال مناسک ، اذکار و ادعیه ای دارید که سزاوار است آنها را با توجه و خلوص کامل بخوانید ، و بدانید که روح حج ، تزکیه و تعالی روحی است که با انجام مناسک حج و ملازمت بر دعوات و اذکار وارده و قرائت قرآن کریم و دقت در ثمرات معنوی و اسرار باطنی و عمل به واجبات و مستحبات ، حاصل می گردد