پیشگامان تحول در حوزه 2
مقاله گذشته را اینجا بخوانید.
در ادامه مقاله گذشته درباره پیشگامان تحول در حوزه، بخوانید.
آیت‌الله العظمی شهید سیدمحمدباقر صدر (1353 ـ 1400 ق)
علامه ذی‌فنون و نابغه شهید آیت‌الله العظمی سید محمدباقر صدر، در شهر مقدس کاظمین به دنیا آمد. خاندان صدر همگی از چهره‌های تابناک علم و فضیلت و مجاهدت در ایران و عراق و لبنان و خاندان مادری‌اش (آل یاسین) از رجال سرشناس و دانشمندان عصر خود بودند. از دوران کودکی آثار نبوغ سرشار وی تحسین همگان را برمی‌انگیخت.
او در سن ده سالگی مقدمات علوم را آموخت و علم اصول را از دوازده سالگی نزد برادرش آیت‌الله سیداسماعیل صدر، فراگرفت و پس از بیست‌سالگی در معیت ایشان، جهت تکمیل درس و تهذیب نفس به نجف اشرف هجرت کرد.
ایشان در مدت کوتاهی سطوح عالی را پشت سر گذاشت و سپس مراحل تخصصی فقه و اصول و فلسفه را به طور عمده نزد حضرات آیات: شیخ مرتضی و شیخ محمدرضا آل یاسین، شیخ صدرا بادکوبه‌ای، سیدعبدالهادی شیرازی و بیش از همه سیدابوالقاسم خویی فرا گرفت. نبوغ و هوشمندی او به اندازه ای بود که در بعضی موارد، استادان والا مقام در تدریس خود به نظرات او اشاره می‌کردند.
پس از تکیه زدن به کرسی تدریس خارج فقه و اصول در زمان حیات اساتید خود، شاگردان تیزهوش و فاضلی که بسیاری از آنها فرزندان مراجع و مدرسان طراز اول حوزه بودند به درس وی رو آوردند و محصول آن، مجتهدان والامقام و پیشگامان جهاد و مبارزه هستند.
اقدامات وسیع علمی او در مبارزه با مکاتب الحادی و انحرافی و مبارزات اجتماعی پیگیر او، جاذبه اجتماعی آن مجاهد خستگی‌ناپذیر را دوچندان کرد و حلقه‌ای از نواندیشان متعهد و مبارز را بر گرادگرد او تشکیل داد. علاوه بر تقریرات متعدد از دروس فقه و اصول ایشان، 27 کتاب به خامه او تحریر و نشر یافته که همگی دارای ابداع محتوایی و روشی و برخوردار از اتقان علمی است و امروزه غالباً از منابع تخصصی آن رشته به شمار می رود.
مبارزات او سرانجام به شهادت به دست رژیم دژخیم بعث انجامید و پیکر مطهر وی و خواهر فاضله‌اش غریبانه به خاک سپرده شد.
دیدگاه‌ها و اقدامات
• طرح سامان‌دهی حوزه و جامعه اسلامی از طریق نهاد مرجعیت و تدوین و ارایه طرحى دقیق براى تواناسازى و كارآمدى آن با نام نظریه «مرجعیت صالحه».
در این طرح، مرجعیت داراى دستگاه‌هاى كاملى است كه حتى پس از درگذشت مرجعى كه آنها را تأسیس کرده باقى بمانند. این تئورى پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران به رهبرى حضرت امام خمینى و با توجهات ایشان در حوزه علمیه معمول شده است.
• طرح هماهنگ‌سازى حوزه‌هاى علمیه با تغییر در تشكیلات حوزه‌هاى بزرگ به گونه‌اى كه یك پیوستگى و هماهنگى دقیق بین آنها و حوزه‌هاى كوچك برقرار باشد و با اجراى یك برنامه فراگیر همه حوزه هاى كوچك را پوشش دهند.
• تربیتِ عالمان متخصص و بیدار برای تنظیم حوزه علمیه و سوق دادن آن به جهاد و مبارزه.
• ترویج اندیشه اصلاح نظام آموزشى به صورت برنامه یکپارچه مدون و طبقه‌بندی شده.
• طراحی آموزشی جدید برای دانش‌هاى حوزوى: فقه اصول فلسفه اقتصاد تفسیر و و تدریس آنها به شیوه جدید.
• تدوین کتاب‌های آموزشی جدید:
> کتاب المعالم الجدیده و کتاب‌های دروس فی علم الأصول در سه مرحله
> کتاب فلسفتنا در فلسفه اسلامی با رویکرد تطبیقی انتقادی
> کتاب اقتصادنا در معرفی مکتب اقتصادی اسلام و مقایسه با دیگر مکاتب اقتصادی
• ایجاد دگرگونی در شیوه رساله‌نویسى و ارایه فتاوا با تدوین الفتاوى الواضحه
• ایجاد بستر توازن آموزشی میان فقه و اصول و سایر رشته‌های علوم اسلامی
• تأکید بر اهمیت آموزش قرآن و تفسیر با رها کردن درس‌هاى فقه و اصول خود و جایگزینی درس تفسیر
• سفارش و تأکید به شاگردان و مرتبطان برای تدریس و تحقیق در در رشته‌های متفاوت از دانش‌هاى اسلامى و بسنده نکردن به دانش‌هاى رایج و رشته هاى سنتى فقه و اصول.
• تأکید بر بازنگری مستمر در تمامی کتاب‌های آموزشی حوزه به لحاظ محتوای و نگارش و اسلوب آموزشی
• او علاوه بر ورود مستقیم به تألیف کتب درسی اصول فقه، ایده‌هایی در شیوه آموزش فقه به صورت مقایسه‌ای با آرا و نظریه‌های حقوقی غرب داشت که عمر کوتاهش کفاف اجرای آن را نکرد.
• ابداع شیوه‌های پژوهش گروهى شاگردان برای بررسی مباحث جدید بین رشته‌ای علوم اسلامی با دیگر علوم
• دگرگونى در فرهنگ عمومى حوزه:
> ترویج اصل جدایى‌ناپذیرى دین از سیاست و پیشگامی در مداخلات سیاسی
> تأکید بر لزوم تشکیل حكومت اسلامى
> آگاهى‌بخشى و روشنگرى فکری و توجه دادن به ابعاد اجتماعی اسلام
> ایجاد فضای مناظره، تألیف پاسخگویی به هنگام و عالمانه در برابر شبهات روز
> احیای روح عمل به مسئولیت عالم دینی تا مرز ایثار و جهاد و شهادت
گردآوری: مجتبی الهی خراسانی
دانش‌آموخته و مدرّس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد و عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
تهیه و تنظیم: محمد حسین امین – گروه حوزه علمیه تبیان
منابع:
خبرگزاری رسا
