به استناد داده‌های پایگاه اسکوپوس:
محققان ایرانی همچنان در اوج
علیرغم تمام محدودیتهایی که جامعه جهانی در خصوص مسائل تحقیقاتی برای ایرانیان ایجاد کرده است، پژوهشگران کشورمان همچنان از برترین های دنیا در زمینه های مختلف علمی هستند و آمارهای جدید نشان دهنده کار مضاعفی است که این تلاش گران برای رهایی از حلقه های تحریم قید و بندهای سیاسی ای که امروزه یک دانشمندان ایرانی با آن روبرو است، انجام می دهند.
در این مقاله کوتاه به موفقیت های دانشمندان ایرانی در انتشار مقالات علمی در ماههای اخیر در ژورنال های معتبر بین المللی می پردازیم.
آمار ذکر شده در این نوشته مرتبط به پژوهشگران ایرانی داخل ایران و با سازمان (affiliation) ایرانی است و محققان ایرانی الاصل فعال در خارج کشور در این مقاله مورد بررسی قرار نگرفتند.
اخیرا پایگاه های علمی معروف مقالات در دنیا از جمله Elsevier و IEEE محدودیت های جدیدی برای محققان ایرانی ایجاد کرده اند. شکل این محدودیت ها می تواند به صورت امتناع از تمدید قرارداد دسترسی (آبونمان) یا فروش اجباری فله ای ژورنال های مرتبط یا غیر مرتبط یا حتی ایجاد مشکل برای انتشار مقالات محققین ایرانی در ژورنال های ISI است که مورد اخیر حتی به اعتراض افراد سرشناس علمی در دنیا نیز انجامیده است.
یکی از پایگاه های معتبر داده های علمی که مقالات نمایه شده در بسیاری از منابع معتبر از جمله Elsevier و بسیاری از ژورنال های معتبر انجمن های علمی آمریکا را پوشش می دهد پاگاه اسکوپوس (Scopus) است. آمار نشان می دهد علیرغم همه محدودیت های ذکر شده دانشمندان ایرانی در ماه ژانویه سال جاری میلادی (ژانویه 2012) موفق به انتشار بیش از هزار و 742 مقاله در ژورنال های معتبر بین المللی شدند که در پایگاه استنادی اسكوپوس نمایه شده است.
برای مقایسه این وضعیت با سال گذشته میلادی، کافی است توجه کنیم که دانشمندان ایرانی در سال 2012 بیش از 31 هزار عنوان مقاله نمایه شده در اسکوپوس داشته اند که رتبه ای معادل 17 در تولید علم دنیا را به خود اختصاص می دهد. بنابراین به متوسط در هر ماه 2500 مقاله ایرانی در اسکوپوس نمایه شده که با توجه به اینکه ماه ژانویه آغاز سال نوی میلادی است و بعد از تعطیلات اولین شماره های مجلات علمی در آن چاپ شده و طبیعتا زمان بیشتری برای انتشار مقالاتی که در انتهای سال به ژورنال ها رسیدند مورد نیاز است، آمار 1742 مقاله در ماه ژانویه کاملا امیدوار کننده به نظر می رسد. به بیان دیگر آمار امسال هم وضعیت خوشبینانه ای جهت حفظ موقعیت تولید علم ایران در جهان در سال گذشته (2011) به دست می دهد.
در بررسی های آماری مقالات ایرانی منتشر شده در ماه اخیر میلادی در اسکوپوس دانشگاه آزاد اسلامی - مجموع واحدها - با تولید 371 مقاله در نخستین ماه سال جاری میلادی در جایگاه نخست تولید علم كشور قرار دارد که البته با توجه به تعدد واحدهای این دانشگاه و توسعه آن در اقضی نقاط کشور دور از ذهن نیست. رتبه‌های دوم، سوم، چهارم و پنجم هم به ترتیب به دانشگاه‌های تهران با 163 مقاله، صنعتی امیركبیر با 146 مقاله، صنعتی شریف با 130 مقاله و علم و صنعت با 106 مقاله تعلق دارد.
آمار نشان می دهد علیرغم همه محدودیت های ذکر شده دانشمندان ایرانی در ماه ژانویه سال جاری میلادی (ژانویه 2012) موفق به انتشار بیش از هزار و 742 مقاله در ژورنال های معتبر بین المللی شدند که در پایگاه استنادی اسكوپوس نمایه شده است
همچنین دانشگاه تربیت مدرس با تولید 102 مقاله طی ماه ژانویه سال 2012 میلادی در جایگاه ششم تولید علم كشور قرار دارد. سپس دانشگاه علوم پزشكی تهران با تولید 90 مقاله، صنعتی اصفهان با 73 مقاله، خواجه نصیرالدین طوسی با 71 مقاله و فردوسی مشهد با تولید 65 مقاله رتبه‌های هفتم تا دهم كشور را كسب كرده‌اند.
نکات قابل استخراج دیگر از گزارش ماه گذشته اسکوپوس شامل محققین فعالتر و زمینه های پر تالیف علمی ایران در دنیا است که در ادامه به آن اشاره می شود.
فعالترین مولفین مقالات علمی کشور در ژانویه 2012
بر مبنای داده های پایگاه استنادی اسکوپوس 10 نویسنده پر تالیف با سازمان مستقر در ایران در ماه ژانویه سال 2012 میلادی به ترتیب شامل:
** مهدی دهقان از دانشگاه صنعتی امیركبیر(هشت مقاله)،
** علی سلیمانی از دانشگاه آزاد اسلامی (هشت مقاله)،
** جمشید صباغ زاده از مركز ملی علم و فنون لیزر ایران (شش مقاله)،
** فتح الله مضطرزاده از دانشگاه صنعتی امیركبیر (شش مقاله)،
** سید جعفر سجادی از دانشگاه علم و صنعت (پنج مقاله)،
** محمد آجاروندی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل (پنج مقاله)،
** سید محمد خلیلی از دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی (پنج مقاله)،
** مسعود مظفری از دانشگاه صنعتی امیركبیر(پنج مقاله)،
** ابراهیم بابایی از دانشگاه تربیت معلم شهید رجایی (پنج مقاله)
** و محمد جواد تركمنی از مركز ملی علوم و فنون لیزر ایران (پنج مقاله) می شود.
این اساتید دانشگاه و مراکز تحقیقاتی کشور که طلایه دار فعالیت جدی و شاخص در لبه های علم و فناوری هستند توانسته اند با غلبه بر همه مسائل موجود از مسیر نه چندان هموار تحقیقات در کشور به خوبی عبور کرده و دستاورد قابل اثبات و اندازه گیری از توانمندی ایران در عرصه های علمی ارائه دهند.
10 حوزه موضوعی پرتولید محققان ایرانی در ماه ژانویه سال 2012 میلادی به ترتیب شامل رشته‌های مهندسی، علوم مواد، فیزیك و نجوم، شیمی، ریاضی، علوم كامپیوتر، پزشكی، مهندس شیمی، علوم زیستی و كشاورزی، زیست شناسی مولكولی و ژنتیك است.
بجاست که دست اندرکاران پژوهش کشور با عنایت ویژه به دانشمندان و پژوهشگران کشور که رتبه تولید علم ایران را در جهان به کمتر از 20 کاهش داده و به حق نام ایران را سربلند کردند؛ مسیر فعالیت های ایشان را هموارتر کنند تا کشور از همه توانمندی بالقوه این قشر فرهیخته بهره مند شود. بهبود مسیر تحقیقات در کشور می تواند با تسهیل دسترسی به منابع علمی شروع و با تکمیل دسترسی های ابزاری شامل ابزارهای مطالعاتی و شبیه سازی و تجهیزات آزمایشگاهی به اوج برسد.
مهدی داراب بخش دانش و زندگی تبیان
منابع:
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)
مصاحبه دکتر مهرداد با سرویس فناوری ایسنا- 9011-05472: كد خبر
پایگاه داده های علمی اسکوپوس http://www.scopus.com
