مهار خشم و شهوت
خشم و شهوت، از قوىترین نیروها و غریزههاى نهفته در وجود انسان است. بدون غضب، قدرت دفاعى نخواهد بود و بدون شهوت، نسل بشر تداوم نخواهد یافت .
امام على علیه السلام فرمود: «أَعْظَمُ النَّاسِ سُلطاناً عَلى نَفْسِهِ مَنْ قَمَعَ غَضَبَهُ وَأَماتَ شَهْوَتَهُ » ؛
تواناترین مردم بر تسلط بر خویشتن، كسى است كه خشم خود را سركوب كند و شهوت خود را بمیراند.
(غررالحكم ج2 ص451)
خشم و شهوت، از قوىترین نیروها و غریزههاى نهفته در وجود انسان است. بدون غضب، قدرت دفاعى نخواهد بود و بدون شهوت، نسل بشر تداوم نخواهد یافت.
حكمت خداوندى براساس اهداف و ضرورتهایى این دو قوه غضبیّه و شهویّه را قرار داده است، اما... مهم، نحوه به كارگیرى این هاست.
كنترل این دو غریزه و در اختیار بودن آنها، ارزش آفرین است.
برعكس، رها و لجام گسیخته بودن آنها، شرّ آفرین و رسوا كننده است.
طغیان غضب و شهوت، عقل را زندانى مىكند و كارهاى انسان به جاى عقلانى بودن، نفسانى مىشود.
در لحظه عصبانیت و خشم، اغلب تصمیمها نسنجیده و نابخردانه است.
شهوت و غریزه جنسى هم، گاهى چشم عقل را مىبندد و انسان را از دیدن حقیقت و مصلحت و آینده و آبرو، باز مىدارد.
كسى كه خشم را مهار كند و شهوت را كنترل نماید، از قوىترین افراد است.
قوىترین انسان، كسى است كه بر خودش مسلّط باشد، یعنى خویشتندارى در هنگام غضب و شهوت!
راز این کنترل این است که ما تصور نکنیم که امکان ندارد همه خوب می دانیم که شهوت قدرت زیادی دارد در اکثر موارد نمی توان بر آن چیره شد ،اما این نباید دلیل شود که از مبارزه دست بکشیم ، وقتی تصمیم گرفتیم و عزممان را جزم کردیم پله پله باید پیش رفت گام اول نگاه است کنترلش می کنیم ،لحظه به لحظه مراقبتش می کنیم از دستمان که در رفت دنبالش می کنیم و در چنگ می گیریمش ،ذکر می گوییم یاد روزی می افتیم که خاک عام را بر دیده ما خواهند ریخت و هم بر آن جسمی که نگاه ما را به دنبال خود می کشد.
و روزی که این چشم آن مرد ،آن زن ، آن فیلم مستهجن و تصویر کثیف ، همه و همه به نمایش در آمده باز خواست خواهیم شد .
روزی که فریادهای شیطانیمان که بر خواسته از خشم و غضب های بیجا گوش خراش و ویرانگر به رخ خواهد کشیده شد ،اگر آنروز را دریابیم ،امروز خود را در هفت پس توی مراقبت و مواظبت زندانی می کنیم تا از روزی که هیچ مفر و مخفی گاهی نیست در امان باشیم .
ترک عادت
امام على علیه السلام فرمود: «أَلفَضیلَةُ غَلَبَةُ العادَةِ » ؛ فضیلت، غلبه بر عادت است (غررالحكم ج1 ص97 )
نیروى مهمّ و سرنوشتسازى كه به نام اراده در انسان است، عامل برترى و امتیاز او به شمار مىرود. اسارت زشت و تلخ است. هر چند اسیر شدن در دست یك عادت باشد.
آنچه انسان را از این اسارت، آزاد مىسازد، همین بهرهگیرى از موهبت و نعمت الهى اراده و عزم است.
هر چند ترک عادت، بسیار دشوار است، ولى شدنى است.
همین كه مىشود یک عادت را ترک كرد، راه رشد و فلاح را به انسان نشان مىدهد.
نباید تسلیم فرهنگ نمىشود شد.
و نباید براى ترک عادتهاى ناپسند، نمىتوانم گفت.
آنان كه گرفتار اعتیاد به سیگار، مواد مخدر، چشمچرانى، غیبت، دروغ، پرخورى و... هستند، چنین نیست كه این نقطه ضعف ها به عنوان یک اصل تغییر ناپذیر بر پیشانى و در دفتر تقدیر و سرنوشت آنان نوشته شده باشد و نتوانند از چنگ آنها رها شوند.
مهم، خواستن است.
از قدیم هم گفتهاند: خواستن توانستن است.
به هر حال، تن دادن به خواستههاى نفس و حركت در مسیر عادت ها و اعتیادها بىهنرى است.
هنر و فضیلت آن است كه انسان بر عادت خویش غلبه كند.
فرآوری :محمدی
بخش نهج البلاغه تبیان
منبع :شرح 101 حکمت علوی ،جواد محدثی
