تبیان، دستیار زندگی
در مطلب قبل اشاره كردیم كه یكی از گروه ها و جریان هایی كه قبل از سال 57 در ایران دارای فعالیت سیاسی و شاخه ی نظامی بود هیات های موتلفه اسلامی(حزب كنونی موتلفه ی اسلامی) است
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آلاله‌های انقلاب(2)


درمطلب قبل اشاره كردیم كه یكی از گروه ها و جریان هایی كه قبل از سال 57 در ایران دارای فعالیت سیاسی و شاخه ی نظامی بود هیات های موتلفه اسلامی(حزب كنونی موتلفه ی اسلامی) است كه بعد از انقلاب به جمعیت موتلفه ی اسلامی تغییر نام یافته است.

اعضاء هیأت‌های موتلفه عمدتا از افراد باسابقه در مبارزات سیاسی بودند و محرك اصلی آنها اندیشه‌های اسلامی و دینی بود. اینان برای روحانیت و مخصوصا روحانیون مبارز ارزش فراوان قائل بودند. بعد از درگذشت آیت‌الله كاشانی به سوی امام‌خمینی(ره) جذب شدند. این تشكل در بهار1342 از ائتلاف 3 گروه مذهبی پدید آمد.اكنون در رابطه با تشكیلات سیاسی و عملكردوفعالیت هیات های موتلفه پس از انقلاب بحث خواهیم كرد.

شهدای موتلفه اسلامی

تشكیلات سیاسی هیات های موتلفه اسلامی

هیات های موتلفه ی اسلامی از نظر تشکیلات سیاسی از یک هیات مرکزی تشکیل شد که ابتدا بیست و چند نفر بودند، ولی بعد از مدتی قرار شد از میان این بیست و چند نفر، ده نفر انتخاب شوند و شورای مرکزی هیات های موتلفه را تشکیل دهند. قرار بود که این ده نفر عضو شورای مرکزی هم هر کدام ده نفر یار داشته باشند و آن ده نفر هم هر کدام ده نفر یار دیگر داشته باشند. یکی از ویژگی های هیئت های موتلفه،این بود که از زمان تاسیس به رهبری نهضت، ارزش ویژه ای می دادند و مسئله ی ولایت را که اصلی اساسی بود پدیرفته بودند. از همان ابتدا که این هیات ها، ائتلاف کردند این چند نفر از سوی حضرت امام به عنوان شورای فقها انتخاب شدند: شهید مطهری، شهید مولایی، آیت الله انواری، که بعد ها شهید بهشتی هم به این شورا افزوده شد. هیات های موتلفه زیر نظر این شورا پیوسته با امام در ارتباط بودند؛ یعنی هیئت های موتلفه خود را کاملا در اختیار مرجعیت گذاشته بودند؛ یعنی هیات های موتلفه هرگز خودشان اظهار عقیده نمی کردند و کاملا مطیع فرمان مرجعیت و مقام عظمای ولایت بودند. بعدها روحانیون دیگری مثل مقام معظم رهبری،هاشمی رفسنجانی، شهید محلاتی و شهید سعیدی به شورای فقها وارد شدند که اگرچه حضور آنها سازمان یافته نبود، ولی در اغلب جلسات مذهبی شرکت می کردند.

از همان ابتدا که این هیات ها، ائتلاف کردند این چند نفر از سوی حضرت امام به عنوان شورای فقها انتخاب شدند: شهید مطهری، شهید مولایی، آیت الله انواری، که بعد ها شهید بهشتی هم به این شورا افزوده شد

عملكرد و فعالیت‌های جمعیت موتلفه بعد از انقلاب

این جمعیت همواره جزء متحدان جامعه‌ی روحانیت‌مبارز و به‌عنوان بازوی اجرایی و توان مالی جامعه‌ی روحانیت‌مبارز عمل كرده است در دوره‌ی ‌سوم مجلس و انشعاب مجمع روحانیون‌مبارز تهران(جناح چپ) از جامعه‌ی روحانیت مبارز(جناح راست) جمعیت موتلفه همراه با جامعه‌ی روحانیت‌مبارز لیست مشترك دادند و اصولا یكی از مهم‌ترین علت انشعاب در جامعه‌ی روحانیت‌مبارز خحمشی و اهداف جمعیت موتلفه بود كه برخی از نیروهای چپ با آن موافق نبودند، از جمله در قضیه رأی اعتماد مجلس دوم به دولت ‌موسوی كه جناح راست و جمعیت موتلفه مصرا خواستار نخست وزیری آیت‌الله مهدوی‌كنی بودند و بالاخره در هنگام رأی‌گیری 99نفر از نمایندگان وابسته به این دو گروه رای ممتنع یا منفی به دولت ‌موسوی دادند. در دوره‌ی سوم مجلس حضور جناح راست و جمعیت موتلفه با ارائه لیست مجمع روحانیون‌مبارز كمی كمرنگ می‌نمود و اكثریت مجلس را نیروهای جناح چپ تشكیل می‌دادند، اما در دوره‌ی چهارم كه اكثریت مجلس از آن جناح راست بود بسیاری از كاندیداهای جمعیت موتلفه به مجلس راه یافتند، ولی دوره‌ی پنجم انتخابات مجلس همراه با عدم موفقیت این گروه در جلب آرای عمومی بود. به‌طوری‌كه در تهران به جزء حمیدرضا ترقی و غفوری‌فرد كه به‌طور مستقل نامزد شده بودند و علی عباس‌پور كه در میان دوره‌ای وارد مجلس شدند هیچ یك از اعضای برجسته‌ی این گروه به مجلس راه نیافتند و بالاخره در انتخابات مجلس ششم تقریبا نیروهای سیاسی متمایل به جمعیت موتلفه و جناح راست نتوانستند بیش از 25درصد آرا را به دست آورند و هیچ یك از اعضای برجسته این جمعیت نتوانستند وارد مجلس شوند. در دستگاه‌های دولتی نیز اعضای این گروه به مناصب كلیدی گمارده شدند. البته در دوره‌ی نخست‌وزیری ‌موسوی تعداد كمتری از اعضای این گروه به سمت وزارت گمارده شدند، اما در دو دوره‌ی دولت‌ هاشمی‌رفسنجانی، اعضای این گروه حضور فعال‌تری داشتند، لیكن پس از روی كار آمدن سیدمحمد خاتمی اكثر اعضای این گروه از مناصب دولتی كنار زده شدند.

یكی از مهم‌ترین علت انشعاب در جامعه‌ی روحانیت‌مبارز خحمشی و اهداف جمعیت موتلفه بود كه برخی از نیروهای چپ با آن موافق نبودند، از جمله در قضیه رأی اعتماد مجلس دوم به دولت ‌موسوی كه جناح راست و جمعیت موتلفه مصرا خواستار نخست وزیری آیت‌الله مهدوی‌كنی بودند و بالاخره در هنگام رأی‌گیری 99نفر از نمایندگان وابسته به این دو گروه رای ممتنع یا منفی به دولت ‌موسوی دادند

بعد از پیروی انقلاب اغلب اعضای جمعیت مؤتلفه، جذب حزب جمهوری اسلامی شدند اما در پی تعطیلی حزب جمهوری اسلامی در سال 1365، این جمعیت، تجدید سازمان سیاسی کرد و با هویت سیاسی نوینی وارد معادلات و رقابت‌های گروهی در درون ساختار جمهوری اسلامی شد.

موتلفه اسلامی

به ویژه در دهه‌ نخست جمهوری اسلامی، مؤتلفه‌ اسلامی، به اصلی‌ترین گروه «جناح راست» در ایران آوازه یافت. این گروه، در زمینه‌ سیاسی دولت‌گرا ولی از نظر اقتصادی مخالف کنترل کامل وزارت بازرگانی و وزارت اقتصاد و دارایی بر همه‌ فعالیت‌های تجاری و مبادلات اقتصادی است.

 هیئت های موتلفه پس از انقلاب

موتلفه پس از انقلاب اولویت خاصی را برای خود نسبت به سایر گروه‌های فعال سیاسی قایل بود و علت را در سابقه مبارزه علیه شاه و نزدیک دانستن خود به امام خمینی، حوزه و روحانیت می‌دانست. جمعیت هیئت‌های مؤتلفه‌ اسلامی که در دی‌ماه سال 1382 به "حزب مؤتلفه‌ اسلامی" تغییر نام داد، در مرامنامه‌ خود آورده است: «مؤتلفه‌ اسلامی، توانست برای اولین بار در تاریخ معاصر ایران، تشکلی سیاسی-عقیدتی، تحت رهبری ولی فقیه عادل زمان و مرجع تقلید و تحت نظارت و هدایت شورای روحانیت و به دور از الگو پذیری‌ از سازمان‌ها و احزاب شرقی و غربی پدید آورد و شعار "مقلد" بودن به معنای واقعی و اصیل را مطرح سازد.»

حبیب الله عسکراولادی مسلمان، نماینده‌ رهبر انقلاب در کمیته‌ امداد امام خمینی، برای چند دهه رهبری این گروه را به دست داشت تا این‌که در سال 1382، همراه با بخشی از دگرگونی‌های جزیی در ساختار تشکیلاتی، وی از این سمت کناره‌گیری کرد و به‌جای وی محمد نبی حبیبی، شهردار پیشین تهران، دبیرکل حزب مؤتلفه‌ اسلامی شد.

فرآوری:طاهره رشیدی

بخش تاریخ ایران و جهان تبیان


منابع: 1- رفیق دوست  / 2- پژوهشكده باقرالعلوم(ع)  / 3- تاریخ ایرانی