در کلام دیگران

مرحوم محدث قمی می‏نویسد:

"حاج ملا علی مجتهد ساکن دارالخلافه (تهران) از عظمای علمای اسلام است به عزت نفس و مناعت طبع از سایرین ممتاز بود. اهل دیوان وی را رئیس المجتهدین خوانند و حق تعالی او را به نفوذ امر اختصاص بخشید."

مرحوم خوانساری می‏نویسد:

"او از اعاجیب دهر و اکابر علما بود. در روایت و تفسیر و حدیث و علم انساب و رجال عارف بود. در اصول و فروع استاذ و در عصر خویش مرجع خاص و عام، رأی او نافذ و در امر به معروف و نهی از منکرات خوفی به دل نداشت... ."

سید زین العابدین طباطبایی حایری از دوران سخت تحصیل شیخ علی کنی چنین می گوید:

"در ایام طلبگی که به نجف اشرف آمده بودم من وآقای شیخ عبدالحسین شیخ العراقین و آخوند ملاعلی کنی در یک حجره از مدارس حوزه علمیه در نهایت فقر و فاقه به سر می‏بردیم و فقیر‏تر از همه حاجی کنی بود... ."

اولین سفیر آمریکا در ایران، در خاطرات می نویسد:

"... از بزرگترین مجتهدهای حالیه که به منزله رییس عدالتخانه حالیه ممالک فرنگ است، حاجی ملا علی کنی است ... حاجی ملا علی شخص مسنی است و ظاهرا مایل به تجمل نیست بلکه میل به سادگی زیاد دارد، اگر چه املاک او زیاد است، مع هذا نمیخواهد جلال و ظاهر سازی به خرج دهد.

وقتی در کوچه ای راه می رود بر قاطر سفیدی سوار می شود و فقط یک نفر نوکر دارد، اما جمعیت از هر طرف کوچه به جلوی او ازدحام می‏کنند مثل اینکه وجودی ملکوتی است، اگر یک کلمه بگوید می تواند اعلی حضرت شاه را از سلطنت خلع کند.

وقتی به نزد اعلی حضرت شاه می آید پادشاه به جهت احترام او قیام تمام به عمل می آورد. سربازهایی که در سفارت ممالک متحده آمریکا قراول می کشیدند به من گفتند که اگر چه ما برای حفظ وجود شما اینجا فرستاده شده‏ایم، اما اگر حاجی ملاعلی امر کند همه شما را می‏کشیم!"

میرزا محمدمهدی لکهنوی می نویسد:

"اینک حکم محکم ایشان مشابه ندارد. از سلطان و شاهزادگان و امرا کسی را جرأت آن نیست که بی اذن ایشان اقدام بر تکلم نماید و یا بی مشورت ایشان اجرای مطلبی نماید... امرای عصر حتی ناصرالدین شاه قاجار از وی خائف می بودند و شاه مذکور مکرر به خانه اش به جهت ملاقات می‏آمد."

منابع:

مکارم الآثار، محمدعلی حبیب‌آبادی، اصفهان، انجمن کتابخانه‌های عمومی اصفهان.

علمای مجاهد، محمد حسن رجبی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

گنجینه دانشمندان، محمد شریف رازى، تهران، کتاب‏فروشی اسلامیه.

پیام انقلاب، شماره هفتاى و یکم.

تهیه و تنظیم : محمد حسین امین ،گروه حوزه علمیه تبیان