هویت یکسان زن و مرد
دیدگاه اسلام به زن، دیدگاهی بسیار متعادل و نیکوست. از نظر اسلام زن و مرد هویت یکسان داشته و از موهبتهای الهی به یک میزان برخوردارند. این دو مایه عفت و آرامش یکدیگرند، اما تفاوتهای انکار ناپذیری نیز بین این دو وجود دارد.
به جرأت میتوان گفت اسلام تنها دینی است که شخصیت و حقوق زن را در ابعاد گوناگون و با توجه به توانمندیها و وظایفی که دارد، منظور کرده است. از دیدگاه قرآن سرشت زن و مرد یکسان بوده و این دو دارای هویتی یکسانند: « یا أَیُّهَا النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زوجها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثیرًا وَ نِساءً»؛ « ای مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید! همان کسی که همه شما را از یک انسان آفرید؛ و همسر او را (نیز) از جنس او خلق کرد و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در روی زمین) منتشر ساخت».(نساء: 1) هم چنین در آیه دیگری فرموده است: «هُوَ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنْها زوجها لِیَسْکُنَ إِلَیْها»؛ « او خدایی است که (همه) شما را از یک فرد آفرید و همسرش را نیز از جنس او قرار داد، تا در کنار او بیاساید».(اعراف: 189)
برخورداری از مواهب یکسان
قرآن کریم بعضی از موهبتهای الهی را صرف نظر از جنسیت، به انسان نسبت داده است: « لَقَدْ خَلَقْنَا اْلإِنْسانَ فی أَحْسَنِ تَقْویم»؛ « که ما انسان را در بهترین صورت و نظام آفریدیم».(تین: 4) در آیه دیگری فرموده است: « فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنیفًا فِطْرَتَ اللّهِ الَّتی فَطَرَ النّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النّاسِ لا یَعْلَمُونَ»؛ « پس روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند، انسانها را بر آن آفریده؛ دگرگونی در آفرینش الهی نیست؛ این است آیین استوار؛ ولی اکثر مردم نمیدانند».(روم: 30)
امکاناتی را که خداوند خلق کرده است، بدون در نظر گرفتن جنسیت است: « الَّذی جَعَلَ لَکُمُ اْلأَرْضَ فِراشًا وَ السَّماءَ بِناءً وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقًا لَکُمْ فَلا تَجْعَلُوا لِلّهِ أَنْدادًا وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ»؛ « آن کس که زمین را بستر شما و آسمان [= جو زمین] را همچون سقفی بالای سر شما قرار داد و از آسمان آبی فرو فرستاد و به وسیله آن، میوهها را پرورش داد تا روزی شما باشد. بنابراین، برای خدا همتایانی قرار ندهید، در حالی که میدانید (هیچ یک از آنها، نه شما را آفریدهاند و نه شما را روزی میدهند)».(بقره: 22)
آیاتی نیز که هدف آفرینش را بیان میکنند، بدون در نظر گرفتن جنسیت هم مرد و هم زن را در بر گرفتهاند: « مَنْ عَمِلَ صالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ»؛ « هر کس کار شایسته ای انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالی که مؤمن است، او را به حیاتی پاک زنده میداریم و پاداش آنها را به بهترین اعمالی که انجام میدادند، خواهیم داد».(نحل: 97)
در بحث علم و دانش نیز خداوند میان زن و مرد هیچ تفاوتی قائل نشده و اهل علم را ستوده است: « یرْفَعِ اللّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ»؛ « و کسانی را که به آنان علم داده شده، درجات عظیمی میبخشد».(7مجادله:11)
وقتی هم که از ارسال انبیاء و هدف آنان که همان تزکیه و اعلیم انسانهاست، سخن میگوید؛ باز فرقی میان این دو قائل نشده و هر دو را مورد نظر قرار میدهد: « کَما أَرْسَلْنا فیکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیاتِنا وَ یُزَکِّیکُمْ وَ یُعَلِّمُکُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُعَلِّمُکُمْ ما لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ»؛ « همانگونه (که با تغییر قبله، نعمت خود را بر شما کامل کردیم،) رسولی از خودتان در میان شما فرستادیم؛ تا آیات ما را بر شما بخواند و شما را پاک کند و به شما، کتاب و حکمت بیاموزد و آنچه را نمیدانستید، به شما یاد دهد».(بقره: 151)
قرآن در کسب مدارج معنوی و تحصیل تقوا نیز فرقی بین زن و مرد قائل نشده است: « یا أَیُّهَا النّاسُ إِنّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوبًا وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ»؛ « ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیرهها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامیترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است».(حجرات: 13)
خداوند خلقت زن و مرد را برای تکمیل دیگری قرار داده است: « هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ»؛ « آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگرید)».(بقره: 187) قرآن حتی جنس زن و مرد را نیز یکسان میداند: « وَ اللّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجًا وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَزْواجِکُمْ بَنینَ وَ حَفَدَةً وَ رَزَقَکُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ» ؛ « خداوند برای شما از جنس خودتان همسرانی قرار داد و از همسرانتان برای شما فرزندان و نوههایی به وجود آورد و از پاکیزهها به شما روزی داد».(نحل: 72)
زهرا رضاییان
بخش قرآن تبیان