یک جای کار می لنگد!

---

موضوع این برنامه به نقد فیلم سینمایی'اسب حیوان نجیبی است ' به كارگردانی'عبدالرضا كاهانی' اختصاص داشت.

نكته قابل تامل،مفقود بودن تعاریف ابتدایی و زیربنایی سینما در گفتمان سه منتقد این برنامه بود كه هر كدام به تعریف نامشخصی از مفهوم'میزانسن'پرداختند.

در فراز و نشیت این برنامه،'مسعود فراستی'كه بعنوان منتقد ثابت این برنامه بر كرسی قرمز جلوس كرده است،بگونه ای میزانسن را تعریف كرد كه برای برخی منتقدان كوچك و بزرگ سینمای ایران، تازگی و البته جای شگفتی داشت.

در آن سوی نقد نیز'سعید قطبی زاده' یكی دیگر از منتقدان گرچه به تعریفی نزدیك به میزانسن پرداخت اما این تعریف نیز بدلیل ورود فریدون جیرانی به بحث، در نقطه كوری برای مخاطب باقی ماند و بالمآل مخاطب به فحوای كلام قطبی زاده در باره تعریف درست میزانسن نرسید.

ازدیگر نكات شگفت این برنامه تلویزیونی تعریف جدید'فریدون جیرانی'مجری برنامه یادشده(از منتقدان و كارگردانان سالهای اخیر ایران)از مفهوم'مینی مالیسم'بود كه به نظر برخی منتقدان سینمای ایران، این تعریف بشدت با اصل تعریف مینی مالیسم متفاوت بود.

بااین اوصاف بایدگفت،درابتدایی ترین تعریف از'میزانسن'كه یكی از مفاهیم كاربردی هنرهای نمایشی است،اصحاب فن می گویند، میزانسن به معنای جابجاكردن كاراكترها بر روی صحنه است، اما منظور از میزانسن درسینما فراتر ازاین تعریف است و میزانسن در سینما،‌به مثابه شكل دادن رویدادهای ذهنی به سوی عینی است.

این مقدمه شاید شاكله ورود به بحثی عمیق و چالشی تر درباره مفهوم'نقد'باشدزیرا در یك برنامه تخصصی با موضوع سینما،منتقدان هنوز در مورد ابتدایی ترین تعاریف سینما دچار ضعف تعریف اند با این اوصاف، مخاطب این پرسش را دارد كه چگونه می توان با تعاریف غیرفلسفی، به لایه های زیرین یك اثر هنری وقوف پیدا كرد.

در این برنامه تلویزیونی،'نقد'در عالم هنر سینما مفهوم كلاسیك دارد یعنی منتقدان برنامه بدنبال تشخیص'سره' از 'ناسره'در یك فیلم اند و این یعنی اینكه سلیقه حكم می كند كدام سره و كدام ناسره است.

اما در'فلسفه هنر'یا زیباشناسی یك اثرهنری،نقد به مفهوم'كشف'و'شهود' مخاطب در برابر یك متن است كه در نهایت به یك اثر جدید بر پایه دورنمایه های همان متن می رسد.

در نقد كلاسیك،'‌زیست ذهنی'منتقد در یك متن را'زیست انگلی'می دانستند یعنی منتقد وابسته به متن بود اما درعلم نقد مدرن،كه بعنوان یك ژانر و گونه جدا از متن محسوب می شود، زیباشناسی یا 'استتیك' به معنای جستار تازه فلسفی در یك اثر هنری مطمح نظر است و' لذت از متن' نیز تاویل نهایی هنر محسوب می شود.

متاسفانه در برنامه هایی كه به نقادی هنر سینمای ایران مانند آنچه در برنامه'هفت'رخ می دهد ، جایی برای زیباشناسی نیست و این مفهوم در گفتمان های مولف و منتقد گمشده است و منتقدان این برنامه به جای رسیدن به یك متن جدید هرمنوتیك و كشف و شهود اثر،تنها به ریشه زنی اثر تالیف شده می پردازند.

در اینگونه برنامه ها متاسفانه نقد به مثابه'میانجی' یا رسانه مطرح می شود تا در آن نقد تبدیل به

'قوه حكم'شود درحالی كه نهایت این گونه نقد كلاسیك، جدال هنر در بیان عقل نظری و عقل عملی است.

بی شك در عصر پسامدرن، سینما به عنوان هنر' بینامتنی ' است و بهره گیری از روش تحلیل متن براساس دورنمایه ها كه' ژان پیر رشتار' از سرآمدن آن بوده است، در نهایت به نقد كلاسیك منجر خواهد شد و این نوع از نقد دیگر پاسخگوی نیازهای مخاطبان هوشمند نیست.

نقد بدون حضور منتقدان فرم گرا یا ساختارگرا،تنها پرداختن به'دال'است و گفتمانی از'مدلول' در این برنامه ها نیست و بی شك این نمی تواند به آفرینش هنری جدید و خوانش و تاویلی تازه از یك متن هنری اولیه بینجامد.

برنامه 'هفت'،جمعه ها مقارن ساعت23 از شبكه سوم سیما به نقد و بررسی فیلم ها می پردازد.