تبیان، دستیار زندگی
برخلاف ما كه امروز كمتر از ظروف سفالی استفاده می‌كنیم، اجداد ما علاقه بسیاری به این ظروف داشتند و سفال جزو لاینفك خانه‌های آنان بود كه رنگ و لعابش در عزا و شادی خانواده‌های ایرانی نقش‌آفرین بود
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سفال چگونه وارد خانه‌های ایرانی شد؟
سفال چگونه وارد خانه‌های ایرانی شد؟


برخلاف ما كه امروز كمتر از ظروف سفالی استفاده می‌كنیم، اجداد ما علاقه بسیاری به این ظروف داشتند و سفال جزو لاینفك خانه‌های آنان بود كه رنگ و لعابش در عزا و شادی خانواده‌های ایرانی نقش‌آفرین بود.

آثار به جا مانده از شهر سوخته، تپه‌های باستانی هگمتانه و تخت‌جمشید سندهای انكارناپذیری هستند كه نشان می‌دهند ظروف سفال از دیرباز مورد استفاده ایرانیان بوده‌اند، ظرف‌های گوناگون با كاربردهایی متنوع كه تا همین دهه‌های اخیر هم استفاده از آنها در خانه‌های ایرانی ادامه داشت.

سفال‌سازی هنری است كه از هفت هزار سال پیش در مشرق زمین معمول بوده است و سفال در واقع نخستین محصول هنری و صنعتی مردمان اولیه و حاصل نیاز و شعور آدمی در به كارگیری عوامل طبیعت است؛ از آنجا كه مواد اولیه آن شامل خاك، آب، و آتش در عمده سرزمین‌های محل سكونت بشر یافت می‌شده است، می‌توان نشانه‌های تولید آن را در تمامی نقاط مسكونی مشاهده كرد.

سفال چگونه وارد خانه‌های ایرانی شد؟

خاستگاه سفالگری اگر چه به درستی آشکار نیست ولی از روی یافته‌های کهن، آن را به سرزمین باستانی سومر مرتبط می دانند که البته به تازگی کشف تمدن جیرفت تردیدهایی در مورد این نظریه ایجاد کرده است؛ تمدن معروف به کنار صندل که طبق اخرین کاوش ها قدمت آن به شش هزار سال پیش می‌دانند و لوحی که در جیرفت کشف شد برای مطالعه به آمریکا و فرانسه فرستاده شد که توسط استادان شیکاگو و پاریس رمزگشایی شد و نتایج آن نشان داد که این منطقه 300 سال از خط نوشتاری تمدن شوش قدیمی تر است.

در شش هزار سال پیش از میلاد اولین نشانه پیدایش کوره پخت درصنعت سفال دیده می‌شود و در سه هزار و پانصد سال پیش از میلاد چرخ سفالگری ساده‌ای که با دست حرکت می‌کرد ساخته شد. پیدایش چرخ سفالگری تحوّل بزرگی را در این صنعت به وجود آورد.

سفال چگونه وارد خانه‌های ایرانی شد؟

اولین سفالینه های بشر

اولین ظرف‌هایی‌كه برای مصرف روزانه انسان به كار برده می‌شده است، ظرف‌هایی به شكل سبد بوده و بعدا برای این‌كه این ظروف سبدی، غیرقابل نفوذ شوند داخل و خارج آن را با گل می‌پوشانده‌اند؛ وقتی صنعت كوزه‌گری یا اختراع كوره و پختن ظروف گلی به وجود آمد، به یادگار ایامی كه ظروف سبدی معمول بود، روی ظروف سفالین را با نقوشی شبیه به سبد تزیین كردند؛ البته هر ملتی برای تزئین سفال‌های خود، نشانه، اشكال و تزئینات ویژه خود را به كار می‌برده است.

ظروف باستانی كشف شده در ایران نشان می‌دهد كه كوزه‌گران ایرانی مهارت فوق‌العاده‌ای در نقاشی روی سفال داشته‌اند. بهترین نمونه‌های این قبیل ظروف سفالین از شوش و ری و كاشان و دامغان و تل‌بگوم، نزدیك تخت‌جمشید به دست آمده است.

سفال چگونه وارد خانه‌های ایرانی شد؟

سفال های پیش از تاریخ که در منطقه‌ای از مشرق ایران تا عراق، از قفقاز و دره سند از زیر خاک بیرون آمده در شیوه و سبک ساختن تقریبا با مختصر تغییر یکنواخت و در سطح فنی بطرز اعجاب انگیزی پیشرفته‌ هستند. این سفال ها به سفال های شوش معروف اند و از هنر و تمدن ایران باستان حکایت دارند.

در قرن دهم و یازدهم هجری، ‌پادشاهان صفوی در اصفهان هنر سفال‌سازی را به منتهای درجه كمال خود رساندند و سفال جزئی زیبا از زندگی مردم ایران شد؛ نمونه‌های بسیار زیبایی از ظروف سفالین ایران در عهد صفوی در موزه ایران باستان، موزه لوور، موزه آرمیتاژ و موزه لندن موجود است.

سفالگری هنری منحصر به ایرانیان نیست و امروز در كشورهای تركیه هند، پاكستان، مصر، فرانسه و ایتالیا نیز ظروف سفالی تولید می‌شود، اما به‌زعم همه جهانیان، سفال ایرانی رنگ و لعاب دیگری دارد و چرخكاران ایرانی تبحر فراوانی در صیقل دادن به ظروف سفالی دارند.

فراوری:الهام مرادی

بخش هنری تبیان


برگرفته از: جام جم، دنیای سفال