چرا تأثیر توسل کم شده است؟
چرا با وجود برکات فراوان توسّل، آثار و برکات ارزشمند ناشی از توسّل کمتر از گذشته مشاهده می‌شود؟ در زمان‌های قبل، مجالس عزاداری، بسیاری از دردهای بی‌درمان را شفا می‌داد. مردم به طور جدّی به اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم»، متوسّل می‌شدند و نتیجه جدی هم می‌‌گرفتند.
باید ببینیم چرا اثرگذاری مجالس عزاداری و عزیمت مردم به مشاهد مشرّفه، مثل سابق نیست؟ چرا با وجود این‌گونه توسّلات، مردم گرفتارند و دردهای ناعلاج شیوع فراوانی دارد؟
گناه، مانع بهره‌مندی از اثرات توسّل
طبق تصریح قرآن کریم، گناه اجتماعی، مانع بزرگی برای نزول رحمت پروردگار متعال به شمار می‌رود. بر این اساس، ملّت گناه‌کار، لیاقت برخورداری از برکات ناشی از توسّل را ندارند و به ناچار باید عذابی که در اثر رواج گناه فراهم کرده‌اند، بچشند. «ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَیدِی النَّاسِ لِیذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یرْجِعُونَ»[1]؛ به سبب اعمال مردم ، فساد در خشکی و دریا آشکار شد تا به آنان جزای بعضی از کارهایشان را بچشاند ، باشد که بازگردند.
مفاسد اجتماعی در اثر رواج گناه و کردار ناشایست در جامعه ظهور می‌یابد و موجب پدید آمدن دلهره، اضطراب خاطر و نگرانی در بین مردم می‌شود و زندگی مردم را با بی‌برکتی، مضیقه و تنگی معیشت مواجه می‌سازد. شیوع فساد و ترویج فحشاء، گرفتاری و عذاب دنیا و آخرت را به همراه خواهد داشت و عواملی همچون توسّل نیز با کارآیی شگفت‌انگیزی که دارد، مانع آن عذاب دردناک نخواهد شد. حتی افراد شایسته در چنین جامعه‌ای ناچارند در آتشی که اهل معصیت برافروخته‌اند، بسوزند.
«إِنَّ الَّذینَ یحِبُّونَ أَنْ تَشیعَ الْفاحِشَةُ فِی الَّذینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ»[2]؛ برای کسانی که دوست دارند در باره مؤمنان تهمت زنا شایع شود، در دنیاو آخرت عذابی دردآور مهیاست خدا می داند و شما نمی دانید.
بی‌بند و باری، بی‌حیایی، بی‌عفّتی و بی‌غیرتی در کوچه و بازار مسلمین، نفوذ غنا، موسیقی و فیلم‌های مبتذل در خانه‌ها، رواج ربا، رشوه و حیله‌گری در امور اقتصادی و فراموش شدن فضایلی همچون صداقت و امانتداری، تأثیر به سزای توسّل را محو می‌نماید. در روایات آمده است که ملائکه در خانه‌ای که آلات موسیقی یا شراب یا آلات قمار در آن وجود داشته باشد، وارد نمی‌شوند، دعای اهل آن خانه مستجاب نمی‌گردد و آن خانه و اهل آن برکت ندارند.[3]
وقتی موسیقی و غنا و بالاخره زد و بند شهوت، از طریق ماهواره یا تلویزیون و نظایر آن خانه یا جامعه‌ای را فرا بگیرد، هنگامی که ربا، با چنگ زدن به حیله‌های شرعی، جایز شمرده شود و درآمد افراد بر ربا دادن یا رباگرفتن استوار باشد، اختلاف در جامعه فراگیر می شود، برکت از اموال مردم می‌رود، دعای افراد مستجاب نشده و توسّل نیز تأثیر به سزا نخواهد داشت. مردم در چنین وضعیتی پول و درآمد دارند، اما پول آنان برکت ندارد و صرف گناه و تجمّل‌گرایی می‌شود و پروردگار عالم آن جامعه را غضب می‌کند.
در ابتدای دعای کمیل از خداوند درخواست می‌کنیم گناهانی که مانع استجابت دعا یا موجب نزول بلا می‌شود را بیامرزد.
«... اغفر لی الذنوب التی تحبس الدعاء اللهم اغفر لی الذنوب التی تنزل البلاء...» [4]
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: یا رسول الله ملّتی را مثال بزن که از نعمت‌ها و برکات الهی برخوردار بودند، در امنیت کامل به سر می‌بردند و از آسمان و زمین برای آنان رحمت و نعمت می‌بارید. امّا گناه کردند و امنیت آنان به ناامنی و نعمت‌هایشان به نقمت مبدّل شد.
«وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْیةً كانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً یأْتیها رِزْقُها رَغَداً مِنْ كُلِّ مَكانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما كانُوا یصْنَعُونَ»[5] ؛ خدا قریه ای را مثل می زند که امن و آرام بود ، روزی مردمش به فراوانی از هر جای می رسید اما کفران نعمت خدا کردند و خدا به کیفر اعمالشان به گرسنگی و وحشت مبتلایشان ساخت .
سپس می‌فرماید: خداوند آنان را گرفتار نکرد، بلکه اعمال خودشان برکت، امنیت و رفاه را برد و بی‌برکتی و گرفتاری برای آنان پدید آورد. «بِما كانُوا یصْنَعُونَ»رحمت امام حسین«سلام‌الله‌علیه» و برکات عزاداری و توسّل نیز از ملّتی که مرتکب گناهان اجتماعی شده و امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنند، قطع می‌شود. جامعه‌ای که افراد آن به نماز اهمیت ندهند و به همدیگر رسیدگی نکنند، دروغ، ریا و تظاهر در بین آنان رایج باشد، ایثار، گذشت، صداقت، امانتداری، وفای به عهد و سایر فضایل حسنه اخلاقی را فراموش کرده باشند و به رذایل ناپسند اخلاقی رو آورده باشند، آن جامعه نمی‌تواند از آثار توسّل و از رحمت اباعبدالله الحسین«سلام‌الله‌علیه» بهره‌مند گردد. در واقع چنین ملّتی یک سدّ محکم در برابر نزول رحمت الهی ساخته‌اند و اجازه نمی‌دهند برکات ناشی از توسّل به اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» از آن سد عبور کند. در زیارات مربوط به امام حسین«سلام‌الله‌علیه» می‌خوانیم:
«أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلَاةَ وَ آتَیتَ الزَّكَاةَ وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَیتَ عَنِ الْمُنْكَرِ»[6]
یعنی به آن امام بزگوار عرض می‌کنیم: شما کربلا آمدید و شهید شدید تا نماز زنده شود، عمل به قانون مواسات و دستگیری از دیگران رایج گردد و امر به معروف و نهی از منکر، احیا گردد. حال اگر در اجتماع، به نماز اهمیت لازم داده نشود، مساجد در وقت نماز، خلوت و سایر اماکن شلوغ باشد و به جای رسیدگی به مستمندان، به تجمّل‌گرایی پرداخته شود، چگونه می‌توان انتظار داشت با توسّل و با عزاداری، رفع گرفتاری شود و بیماری‌های ناعلاج درمان گردد؟
همان‌طور که قبلاً نیز مکرراً متذکر شده‌ایم، گریز از علمای ربّانی و خلوت شدن مساجد و مجالس مذهبی، بر اساس روایتی از نبی گرامی«صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم»، سه مصیبت و سه بلای خانمان سوز به همراه دارد؛ اوّل آنکه برکت از اموال مردم برداشته می‌شود، دوّمین مصیبت، تسلّط افراد شرور و ستم‌کار است و سوّمین و مهم‌ترین بلا، این است که چنین افرادی بدون ایمان از دنیا می‌روند. «یخرجون من الدّنیا بلا ایمان» [7]
امروزه بسیاری از مساجد و مجالس عزاداری خلوت است و هنگام شام دادن شلوغ می‌شود که نوعی اهانت به آن مجالس به شمار می‌رود. این توهین‌ها، مانع بهره‌گیری از آثار و برکات روضه‌ها می‌شود. وقتی جامعه نتواند از برکات توسّل بهره‌مند شود، آنگاه گناه و آتش سر تا پای آن را فرا می‌گیرد.
قرآن کریم گناه دوست‌یابی بین دو نامحرم را نظیر گناه اعمال منافی عفّت بیان می‌کند و می‌فرماید: زن شایسته، زنی است که بی‌عفّتی نمی‌کند و دوست نامحرم هم ندارد و مرد شایسته نیز کسی است که اهل زنا نیست و دوست نامحرم هم ندارد.
«مُحْصَناتٍ غَیرَ مُسافِحاتٍ وَ لا مُتَّخِذاتِ أَخْدانٍ»[8] ؛
پاکدامن باشند نه زناکار و نه از آنها که به پنهان دوست می گیرند
«مُحْصِنینَ غَیرَ مُسافِحینَ وَ لا مُتَّخِذی أَخْدانٍ»[9] ؛
در روایات می‌خوانیم: وقتی بی‌عفّتی، بی‌غیرتی و زنا در جامعه زیاد شد، سکته و مرگ ناگهانی و دردهای ناعلاجی مثل ایدز و سرطان، در آن جامعه زیاد می‌شود. وقتی از ابّهت حیا، عفّت، غیرت و عصمت در جامعه کاسته شود و در مقابل، قبح بی‌عفّتی و بی‌غیرتی از بین برود، آنگاه توسّل‌ها تأثیر ندارد و بی برکتی، گرانی، فقر، فلاکت و احتیاج، جامعه را می‌گیرد.
تأثیر به سزای توسّل، در صورت مراعات تقوا
بر اساس تصریح قرآن کریم، پیامبران الهی نظیر حضرت نوح و حضرت شعیب«علیهماالسّلام»، به پیروان خود وعده می‌دادند که در صورت مراعات تقوا، از نعمت‌های فراوان، من جمله فرزندان صالح و بابرکت و باران رحمت الهی برخوردار می‌شوید.
اگر گناه در اجتماع نباشد، توسّل‌ها، دعاها و مناجات و راز و نیاز با خدا، به زندگی، اولاد و اموال آدمیان برکت می‌بخشد و ضمن بهره‌مندی از یک زندگی سالم و عاری از غم، غصه، اضطراب و نگرانی، گرفتاری‌ها و مشکلات آنان از راهی که گمان نمی‌برند، برطرف می‌شود و رزق مادی و معنوی برخوردار می‌گردند.
«وَ مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً، وَ یرْزُقْهُ مِنْ حَیثُ لا یحْتَسِبُ»[10]؛ و هر كس از خدا پروا كند، [خدا] براى او راه بیرونشدنى قرار مىدهد. از جایی که گمانش را ندارد روزی اش می دهد .
زندگی سالم، رفاهی، بانشاط و با امنیت کامل، در پرتو رعایت تقوا نصیب افراد و جوامع انسانی می‌شود. به عبارت دیگر، اگر جامعه‌ای متّقی شد، برکت از آسمان و زمین برای آن جامعه نازل می‌شود و خشکسالی، فقر فردی، فقر اجتماعی و نگرانی‌های گوناگون در آن جامعه یافت نمی‌شود.
«وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض»[11]
شیعه واقعی و خالص کیست؟
شیعه خالص کسی است که همراه با رعایت تقوا، توسّل داشته باشد. چنین توسّلی حتماً نتیجه خواهد داشت. اساساً شیعه حقیقی سه شرط دارد: اوّل آنکه اعتقاد قلبی به تشیع داشته باشد، دوّم آنکه شعار تشیع داشته باشد، یعنی به توسّل، عزاداری و نظایر آن اهمیت بدهد و شرط سوّم اینکه مطیع اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» باشد.
کسی که یکی از این سه شرط را نداشته باشد، شیعه واقعی نیست و تشیع او ناقص است. قرآن کریم در سوره ماعون، از چنین کسی سلب اسلام و تشیع کرده است و می‌فرماید:
«فَوَیلٌ لِلْمُصَلِّینَ ، الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ ، الَّذینَ هُمْ یراؤُنَ ، وَ یمْنَعُونَ الْماعُونَ»[12]
وای به آن نامسلمانی که در وقت نماز به نماز اهمیت نمی‌دهد و در وقت نماز به دنبال کار دیگری است، وای به آن نامسلمانی که تظاهر دارد و صمیمیت، واقعیت و حقیقت ندارد، وای به آن نامسلمانی که می‌تواند گره از کار کسی بگشاید و نگشاید.
اگر به راستی هر سه شرط در زندگی شیعیان باشد، یعنی اعتقاد به امامت و ولایت امیرالمؤمنین«سلام‌الله‌علیه» داشته باشند و آن حضرت را تا سر حدّ عشق دوست داشته باشند، از نظر شعار هم عالی باشند و در عمل نیز پیرو آن امام بزرگوار باشند، آنگاه توسّل و عزاداری آنان مثمر ثمر و مفید فایده خواهد شد و از برکات بی‌بدیل آن بهره‌مند می‌گردند.
پی‌نوشت‌ها
1. روم / 41
2. نور / 19
3. إرشاد القلوب، ج 1، ص 174: «لَا تَدْخُلُ الْمَلَائِكَةُ بَیتاً فِیهِ خَمْرٌ أَوْ دَفٌّ أَوْ طُنْبُورٌ أَوْ نَرْدٌ وَ لَا یسْتَجَابُ دُعَاؤُهُمْ وَ یرْفَعُ اللَّهُ عَنْهُمُ الْبَرَكَة»
4. مصباحالمتهجد، ص 844
5. نحل / 112
6. کامل الزیارات، ص 203
7. جامع لاخبار، ص 130
8. نساء / 25
9. مائده / 5
10. طلاق / 3-2
11. اعراف / 96
12. ماعون / 7-4
فرآوری : محمدی
بخش قرآن تبیان
منبع : پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مظاهری
