مهمتـرین موانـع آرامـش همسـران
برای داشتن سعادت و آرامش مطلوب در زندگی زناشویی، ارتباط سالم و سازنده میان زن و مرد، نیاز اصلی است و حرف اول را میزند. اما در بعضی موارد از ارتباطات زناشویی موانعی بر سر راه قرار میگیرد که البته رفع آنها تنها به خود همسران بستگی دارد و کاملاً دو طرفه است.
سختگیری
سختگیری در خانواده مصادیق مختلفی دارد. از جمله آنها میتوان به بهانهگیری در امور خانه اشاره کرد. تجربه ثابت کرده است که این عمل جز ناراحتی خود و دلسردی همسر نتیجهای دربرنخواهدداشت. صفت سختگیری جزیی از منفینگری است که از نظر دین و اخلاق مذموم شمرده شده است. زیرا زمینه را برای رشد سایر اختلافات و ناسازگاریها فراهم میکند. در گفتار و کردار آدمی همواره عیوب و نقایصی وجود دارد. هر اندازه انسان منفینگرتر باشد، از زمینه موجود برای بهانهگیری، بیشتر بهره میجوید.
سخنان فتنهانگیز
یکی از مهمترین عوامل اختلاف بین زن و شوهر این است که یکی یا هر دو، خوبیهای مرد و زن دیگری را به رخ هم بکشد. اینگونه مقایسههای نابهجا فتنهانگیزی بزرگی در زندگی ایجاد خواهد کرد و جز تلخی و سردی کانون خانواده، نتیجهای به دنبال نخواهد داشت.
تعصب و بیاعتمادی
گاهی در اثر عوامل مختلفی از قبیل علاقه افراطی و یا بدبینی، ممکن است زن یا مرد نسبت به هم حساسیت بیمورد پیدا کنند. به طوری که در حفظ و پاکدامنی هم دچار وسواس و سختگیری بیجا شوند. اینگونه رفتارها و کنترلهای افراطی زمینه روانی را برای سقوط انسان به سمت فساد و بیقیدی فراهم میکند. زیرا روح انسان در برابر فشار، عکسالعمل نشان میدهد و شانه خالی میکند. پیامبر اکرم (ص) در این رابطه میفرمایند: تعلیم دهید و آسان گیرید. سخت نگیرید و نوید دهید و دیگران را طرد نکنید.
ترشرویی
درست است کسی که ناراحتی و خستگی روحی دارد، ناخودآگاه آثار آن در چهرهاش نمودار میشود. ولی اسلام به پنهان داشتن درد درون دستور میدهد. انتقال ناراحتی مسائل بیرون از منزل به همسر و یا بالعکس، در ارتباط همسران مانع بزرگی در حفظ آرامش و سکون خانواده خواهد بود. امام علی (ص) در این رابطه میفرماید: خوشرویی مؤمن در چهره او و اندوهش در دل اوست.
ناسزاگویی
این عمل اگر برای روابط بیگانه شایسته نباشد، در مورد زن و شوهر به مراتب ناشایستتر است. زیرا آنها میخواهند عمری با صمیمیت در کنار هم زندگی کنند. در روابط زناشویی اگر گاهی کدورتی پیشآمد کرد، نباید با کلمات تند و ناشایست بر آتش قهر آن دامن زد. باید مواظب بود که سخنی از دهن پریده نشود که بعداً موجب خجالت و شرمساری از طرف مقابل گردد. به طور کلی اخلاق در کلام، یکی از پشتوانههای تضمینکننده روابط زن و مرد به شمار میرود.
اهانت
خداوند توهین و آزار مؤمن را اعلام جنگ با خود به حساب آورده است. آزار زبان بدترین آزارهاست. زن و شوهر در سایه ازدواج از ارتباطی پیوسته برخوردار میشوند و لذا برای حفظ حرمت مؤمن باید کاملاً مواظب باشند که مبادا جملهای از زبان جاری شود که باعث آزار دیگری شود. سرزنش، تهمت، دشنام و شماتت، هر کدام موجب آزار دیگری میشود که علاوه بر کیفر الهی و عقوبت اُخروی، آرامش و سلامت زندگی را هم به هم میریزد.
خودخواهی
گاهی خودخواهی و خودبرتربینی، اختلافات بزرگ و موانع سختی را در ارتباط با همسر ایجاد میکند. گاه مرد میخواهد بزرگی و تسلط خود را بر زن ثابت کند. اگر اطلاعات ناقص و سطحی از دین داشته باشد، بدون اجازه او از خانه بیرون رفتن زن را پیش میکشد و مغالطه میکند. همسرش را افسرده و غمگین میکند و خودش را ناراحت و خشمگین. در صورتی که دین میگوید همه اینها بهانه است و ریشه آن همان وسوسه شیطانی است که چیزی جز غرور و خودخواهی نیست. گاهی نیز زن به واسطه جمال و هنری که دارد یا به دلیل هر برتری دیگری که در خود احساس میکند، بر همسر خود فخر میفروشد. ریشه این رفتار هم، همان نفوذ شیطان با صفت غرور در روح اوست. در هر صورت روابط زناشویی سالم و اسلامی به هیچوجه در فضای حاکمیت شیطان ممکن نخواهد بود.
چشموهمچشمی
بر خلاف آنچه در تفکر عرف جا افتاده است، این مسأله هم از جانب زن و هم از سوی مرد پیش میآید. تنها نتیجه این اخلاق، ایجاد اختلافات زناشویی است. در صورتی که راه پیشگیری از این بیماری، خیلی آسانتر است. اگر در روابط با همسر، این دوای دینی مورد استفاده قرار گیرد، همه موانع برداشته میشود. طبق نظریه قرآن، مؤمن آن است که به تمام تجملات و چشموهمچشمیها و اسرافها پشتِپا میزند. سادگی اساس دین و شیوه بزرگان اخلاق بوده است. امام سجاد (ع) در این رابطه میفرمایند: تمامی خیر و خوبی در بریدن طمع و چشم نداشتن به آنچه در دستان مردم جمع شده، است.
لجاجت
یکی دیگر از شاخههای منیّت، لجاجت است. خطر این رذیله به حدی بزرگ است که میتواند اساس زندگی را مختل کند. کسانی هستند که اگر حق را ببینند، زیر بار آن نمیروند. حاضرند سنگی بر سر آنان بیاید، آتشی آنها را بسوزاند، اما زیر بار نروند. از جمله چیزهایی که نمیگذارد همسران بر دل هم حکومت کنند، لجاجت است. اگر در شرایطی قرار میگیرید که نمیتوانید از نظر خود کوتاه بیایید، برای درمان مسأله خود را وادار به رفتار خلاف آن کنید. در وهله اول برای شما سخت است، اما به مرور برایتان عادت میشود. یادتان باشد انسان میتواند تغییر کند و خصوصیات خود را کمال بخشد.
توقعات بیجا
زندگی زناشویی میدان مشترک کمال زن و مرد محسوب میشود. بنابراین برای داشتن آرامش و رضایت از زندگی، باید میزان خواستهها و انتظارات زن و مرد از هم متناسب با قدرت و توان طرف مقابل باشد. در غیر این صورت فشارهای روانی بر زندگی حاکم میشود و روابط خانوادگی دچار اختلال میگردد.
انتقادناپذیری
اسلام و تربیت دینی کاملاً روحیه انتقادپذیری را تأیید میکند. امام جواد (ع) میفرمایند: مؤمن نیاز دارد به توفیقی از طرف خدا و به پندگویی از طرف خودش و به پذیرش از کسی که او را نصیحت کند. خطر انتقادناپذیری، این است که محبت میان زن و شوهر را کمرنگ میسازد و حس لجاجت را در آنان تقویت میکند.
ناسپاسی
طبع انسان طوری است که وقتی در نعمت واقع شود، سپاسگزاری نمیکند و هنگام مصیبت و سختی، صبر و شکیبایی را از دست میدهد. این صفت اخلاقی ناپسند در محیط خانواده نیز بروز میکند و میتواند از سوی هر کدام از زن یا مرد، آشکار شود. به گونهای که زحمات و محبتهای طرف مقابل را درک نکرده و یا برای آن اهمیتی قائل نشود. این برخورد به مرور زمان اختلال شدیدی در روابط همسران ایجاد میکند.
سوءتفاهم
در سخن گفتن باید روشی را در پیش گرفت که از بروز سوءتفاهم جلوگیری شود. چه بسا اتفاق میافتد که گفتهها با شنیدهها همخوانی ندارد. چیزی که میگوییم غیر از چیزی است که طرف مقابل از آن میفهمد. برخی افراد به جهت دارا بودن روحیهای خاص، برای دچار شدن به سوءتفاهم به شدّت آمادهاند و ذهن آنها از هر سخنی، برداشتی نامطلوب دارد. این افراد از خوشبینی بیبهرهاند و حفظ روابط با آنها بسیار دشوار است. برخی روانشناسان عامل اصلی اختلافات زناشویی را سوءتفاهم میدانند. آنها معتقدند ریشه اصلی مشکلات زناشویی، این است که دو طرف، به درستی به مقاصد حقیقی هم پی نمیبرند. بنابراین همسران باید از گمانهای بیاساس، تعبیر و تفسیرهای منفی و وسواسهای فکری خودداری کنند تا آسیبی به روابط زناشوییشان وارد نشود.
خشم و عدم کنترل آن
تردیدی نیست که خشم و عصبانیت در سلامت جسمی و روحی انسان آثاری بسیار ویرانگر دارد و بیماریهای مهمّی را به دنبال میآورد. از بعد اجتماعی نیز مشکلات جدی در روابط با دیگران ایجاد میکند و از محبوبیت و صمیمیت انسان میکاهد. در آموزشهای دینی توصیه شده که در حال خشم، تصمیم نگیریم و برای کاهش این حالت، تغییر موقعیت بدهیم. مثلاً اگر ایستادهایم، بنشینیم و … در روایتی از امام سجاد (ع) آمده است: هیچ جرعهای باارزشتر از جرعه خشمی که فرو برده شود، نیست! اگر یکی از زوجین فردی عصبی است، طرف دیگر باید بکوشد با درک موقعیت، از تحریک عصبانیت او خودداری کند و با سکوت و خویشتنداری، او را در کنترل هیجان عصبی خویش یاری کند. بعد از فروکش کردن خشم، میتوان در یک فرصت مناسب با همسر خود به گفتوگو پرداخت و او را از تکرار اینگونه برخوردها برحذر داشت.
زندگی دیگران را به رخ همسرکشیدن
برخی همسران پیوسته زندگی دیگران را به رخ همسر میکشند و با این وسیله او را تحقیر میکنند. زن و شوهر موظفند برای حفظ روابط صمیمانه و مهرآمیز، یک بار و برای همیشه دست از مقایسههای ویرانگر بردارند و به این وسیله، موجبات آزردگی یا تحقیر طرف مقابل را فراهم نیاورند. گاه این نوع مقایسهها به خانوادههای زن و شوهر نیز کشیده میشود و هر یک از دو طرف، خانواده و بستگان خود را با بستگان طرف مقابل مقایسه میکند و امکانات و امتیازات آنها را به رخ همسر میکشد. این نوع جروبحثها به کشمکش و درگیری میانجامد. در حقیقت اینگونه رفتارها از ضعفهای شخصیتی دو طرف حکایت میکند و نشان میدهد که این قبیل افراد هنوز به رشد و بلوغ فکری و روحی لازم نرسیده و راه و رسم زندگی مشترک را نیاموختهاند.
بیان گلایهها
در یک ارتباط سالم گلایهها و دلخوریها و رضایتها و خشنودیها نیز به طور مناسب مطرح میشود. بعضی افراد تا سر صحبت باز میشود، حتماً چند گلایه و انتقاد در آستین دارند که طرف مقابل را با طرح آنها آزار میدهند. طرح گلایه هر چند در جای خود لازم است، اما نباید در بیان آنها زیادهروی کرد. در بیان گلایه باید موقعشناس بود و فرصت مناسبی را برای این کار در نظر گرفت. زمانی که مرد خسته و آزرده از راه میرسد، یا زن به کار ظریفی مشغول است، زمان مناسبی برای بیان ناراحتی یا شکایت نیست.
جروبحث
یکی از مسائل اساسی در حفظ ارتباط، پرهیز از جروبحث و جدالهای تند بر سر مسائل گوناگون و گاه کماهمیت است. اینگونه بحثها آثاری مخرّب بر روابط انسانی بر جای میگذارد و موجب دور شدن از هم و دلخوری و رنجش خاطر همسران میشود. به این ترتیب، روزبهروز از میزان تفاهم آنها کاسته میشود. اغلبف، زن یا شوهر نظری را ابراز میکند و با پافشاری، قصد تحمیل آن را بر دیگری دارد؛ هر چند آن نظر ممکن است دقیق و درست نباشد. طرف مقابل هم برای فرار از این تحمیل با تمام وجود در برابر آن موضع میگیرد. اینجاست که دامنه حمله و دفاع گستردهتر میشود و کار به مشاجره لفظی میکشد. تجربه نشان داده در همه این موارد، معمولاً جدال بر سر حق و باطل نیست. بلکه بر سر خود و به کرسی نشاندن حرف خود است. بنابراین کسانی که با آفت خودخواهی در مبارزهاند، از وارد شدن به این جدالها میپرهیزند. از سفارشات امام علی (ع) است که از ستیزه و خصومت بپرهیزید که اینها دلهای برادران را بیمار میکند و نفاق را میرویاند.