ذوالجناح در کوچه های آذربایجان

فهنه

فهنه نام مراسم معمول مردم آذربایجان است که از دهه پایانی ذی حجه آذربایجان شروع می شود و تا اربعین ادامه دارد. در این مدت شهر یکپارچه سیاهپوش می شود و صدای روضه از همه جا به گوش می رسد.

در این بین بازاریان قدیم تبریز با لباس های متحدالشکل عزاداری هایشان را برپا می کنند. تیمچه مظفریه قلب تپنده بازار تبریز است که در آن عزاداری به شکل گسترده ای انجام می شود. زن ها اجازه ورود به مراسم عزاداری بازار را ندارند و دسته های عزاداری پس از طی بخش های مختلف بنای سرپوشیده بازار تاریخی تبریز از آن خارج می شوند و همه دسته ها جز چند دسته عزاداری مشخص اجازه ورود به بازار را ندارند.

می گویند در تبریز علم ها و کتل های قدیمی و ارزشمند زیادی وجود دارد که حتی برخی وقف شده توسط شاهان قجری است. قاجارها در سلسله پادشاهی، شاهان متدینی بودند که برخی از آنها نماز می خواندند، مجالس روضه خوانی داشتند و به تماشای تعزیه اباعبدالله می رفتند. البته این مورد اخیر در زمان سلطنت رضا شاه برچیده شد و شاه نه تنها تعزیه را ممنوع کرد، بلکه برخلاف سابق دیگر از سفرای خارجی برای تماشای مراسم شبیه خوانی دعوت نشد.

در بین مردم آذربایجان، پوشیدن لباس سیاه تا روز اربعین ادامه پیدا می کند و برخی دستارهای سیاه بسته شده به سرشان را تا سوم امام نگه می دارند. برخی آقایان هنگام عزاداری پیراهنی بلند تا پایین تر از زانو بر تن می کنند و برخی حتی نوعی دامن سیاه را به همراه پیراهن سیاه مردانه می پوشند.

نذری پزان در تبریز

در این روزها در برخی مساجد و خانه ها سفره حضرت سیدالشهدا (ع) باز است و مردم از این سفره اطعام می شوند. اکثرا غذاهای طبخ شده برنج است که با خورش های مختلفی جهت پذیرایی از عزاداران حاضر می شود. آش هم یکی از غذاهایی است که مردم در بزرگداشت ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان می پزند.

اما گدایی کردن در کوچه و خیابان در روز عاشورا و تاسوعا از جالب ترین نذرهای آذربایجانی ها محسوب می شود. حاجتمندان و دردمندان این دیار نذر می کنند که در صورت بهبود بیماری شان یا رفع فلان مشکل روز عاشورای حسینی یا در تاسوعا گدایی کنند و به این ترتیب در این روزهای مشخص کاسه ای در دست گرفته از رهگذران گدایی می کنند.

پولکه

«پولکه» مراسم سنتی-مذهبی دهه اول محرم است که در آخرین روزهای این دهه در بخش هایی از جنوب استان آذربایجان شرقی برگزار می شود و مردم روستاهای شهرستان عجب شیر (مانند شیشوان و هروان) و شهرستان بناب با آن عزاداری می کنند.

«پولکه» نام نوعی توپ آتشین ساخته شده از پارچه است که آن را با سیمی می بندند و بعد از نفت اندود کردن آتش می زنند. در شب های نزدیک به تاسوعای حسینی و شب تاسوعا ده ها «پولکه» آتشین در میان هیات ها و دسته های عزاداری چرخانده می شود تا بر تاریکی شب غلبه کرده و یاد شهدای کربلا را گرامی بدارند. پولکه از منحصر به فردترین مراسم های عزای حسینی است که نظیر آن در سایر مناطق شیعه نشین جهان برگزار نمی شود.

گرداندن ذوالجناح

بازگشت بدون سوار ذوالجناح از صحرای کربلا، یکی از غم انگیزترین صحنه های واقعه عاشورا بوده است که مردم آذربایجان در مراسمی نمادین آن را به تصویر می کشند. آنها اسبی را به جای ذوالجناح با پارچه های سفید و سبز و رنگ سرخ تزئین می کنند و در کوچه و خیابان ها می گردانند.

گاهی چندین کبوتر خونین هم بر زین اسب می نشانند و شروع به مرثیه خوانی می کنند. عزاداران نزدیک اسب می روند، سر و گردن اسب را به آغوش می کشند و مراسم را برپا می کنند.

فراوری: الهام مرادی

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از فارس، آفتاب