سپیده دفاع مقدس
زبان وادبیات پارسی در میان شاعران فراوانی که در طول عمر خویش داشته، شاهد شاعره های بزرگی نیز از جمله : عالم تاج قائم مقام فراهانی در اواخر عصر قاجاریه و بانوی اول شعر، پروین اعتصامی در قالب شعر عروضی و مضامین و مفاهیم شعر اخلاقی واجتماعی ، و نیز سپیده کاشانی در سرایش شعر مقاومت، ایثار و دفاع مقدس که در قالب غزل، مثنوی و ترنم و سرودهای انقلابی سهم بسزایی در ادبیات معاصر داشتند، شاید به جرئت بتوان گفت بعد از پروین اعتصامی، شعر سپیده کاشانی به جهت اعتباری واعتقادی و نگرش تعالیم الهی در شعرش جایگاه خاصی در شعر عصر مقاومت و ایثار و دفاع مقدس داشته است .
قطعا همه شاعران از محیط اطراف خود متاثر شدند و اشعاری که در طول عمر خویش سرودند ، بازتاب افکار و انعکاس زمانه خویش بوده که در قالب شعر بیان نمودند ، سپیده کاشانی نیز که زادگاهش در کاشان است و با گلهای گلستان باغ های کاشان و قمصر آشنایی داشته در سال 1315 چشم به جهان هستی گشود و چون پدر و مادر خویش را با عقاید دینی و مذهبی وعلاقمند به شعر و ادبیات یافت، او نیز در این محیط رشد ونمو کرد و موفق شد اولین مجموعه شعر خویش را در سال 1352 چاپ نماید.
عصر قبل انقلاب اسلامی و شرایط آن روزگارا را مشاهده نموده و با توجه به تعالیم دینی و مذهبی که در آن بزرگ شده خود باخته محیط اطراف خویش نشده ، بلکه با نگاه نقادی در قالب شعر، مطالب خود را مطرح می سازد، که با ظهور انقلاب اسلامی زمینه مساعدی را مشاهده نمود، و اقوال و افکار خود را در مضامین و مفاهیم اجتماعی اخلاقی اسلامی در زبان شعر بیان می کند، این بانوی متعهد به شدت علاقمند به خانه و خانوده و خویشان خود و جامعه اسلامی است که با شروع دفاع مقدس او نیز شیوه سرایش شعرش را به سمت و سوی جبهه های رشادت وشجاعت وشهادت معطوف می کند ، و شعرش تبلور و تجلی شعر مقاومت می گردد، این شیوه و روش و منش باعث می شود که استاد بزرگوار حمید سبزواری در وصف او و شعرش بگوید : «او شعرش را عبادت می داند»
اختصاصات شعری سپیده کاشانی
شعر سپیده کاشانی در سپیده دم طلوع خود اختصاصات خاص خود را داشته ، اولین مجموعه شعرش در سال 1352 همان شیوه را دنبال نموده ، که بعد ها در شعرش ظهور نموده ، فراز و فرودی ندارد و سبک نگرش اجتماعی و مضامین تغییر کرده است.
ز گل ها نیست جز بویی، ز پیمان نیست جز حرفی | |
زهی بر گوشواری کز سر مژگانم آویزد |
اگر فردی با اشعاراین شاعره نامدار دفاع مقدس آشنا نباشد، بی شک تصور می کند، شاعر این اشعار مردی همانند فردوسی است که از مصاف جبهه و جنگ رزم می گوید، یا شاعری است معاصر که خودش در جبهه دفاع مقدس در تهاجم وحشیانه دشمن شرکت نموده ، اما این شیوه شعر از بانوی است ، که با یک دست چادر خود را به دندان گرفته و با دست دیگر قلم را همانند سلاح در قلب کاغذی دشمن نشانه گرفته ، آری این شاعره معاصر در زمان دفاع مقدس برادران و فرزندان خویش را تشویق نمود تا در جبهه های رزم شرکت نمایند ،و از دین و ایمان خود دفاع کنند ، و خودش نیز قلم و جوهر شعرش را از خون شهدا رنگین نمود و قلم را به سلاح برنده برای مبارزه با خصم آماده نمود و همراه پسر ارشدش بارها در جبهه های رزم در جنوب حضور یافت، تا به مردان بیاموزد جنگ زن و مرد نمی شناسد. و برای دفاع از وطن اسلامی همه بایست مهیا باشند ، حضور او در جبهه های رزم علاوه براینکه باعث تقویت رزمندگان در آن دوران شد، خود او را نیز با حال و هوای جبهه و جنگ، ایثار رزمندگان جان بر کف از نزدیک آشنا نمود و شعرش را از فضای عطر آگین گلستان و گلهای قمصر کاشان و شبنمی که در شانه های پروانه های زیبا و گلهای رنگانگ بود خارج نمود و با بوی عطر خاک و خو ن شهدا که از جان و مال خود گذشتند، اما از عقاید و آرمانهای انقلاب اسلامی تا آخرین نفس نگذشتند، تا سرانجام خون خمپاره خون بهای آنان شد و به وصال معبود خویش شتافتند و سپیده دفاع مقدس این چنین مرثیه خوان آنان شد و شعرش شعر استقامت وایثار شناخته شد. رحمت خدا بر امام شهدا و شجاعت شهدا و سپیده دفاع مقدس باد.
تنم گر بسوزی، به تیرم بدوزی | |
جدا سازی ای خصم، سر از تن من. | |
كجا می‌توانی، ز قلبم ربایی | |
تو عشق میان من و میهن من. | |
مسلمانم و آرمانم شهادت | |
تجلّیِ هستی‌ست، جان كندن من. |
قالب های شعری او بیشتر مثنوی ،غزل و مفاهیم شعری او اخلاقی، آموزشی، تعلیم وتربیت، شعر مقاومت و ایثار است به شیوه شعر عروضی و شعر نو ، شعر سروده است و تخلص شعرش« سپیده» است.
شیوه سرایش شعر در زمان دفاع مقدس بیشتر به سبک خراسانی نزدیک شده ، آهنگ موسیقی شعرش ، نوعی حماسه سازی ،نوعی غرور و صلابت در گفتار و پیام وزین شعر همچو رعد وبرق سنگین قاطع برنده بیان شده .
نه تسلیم و سازش، نه تكریم و خواهش
بتازد به نیرنگ تو، توسن من.
این شاعره معاصر با شاعران مشهوری در عصر خویش آشنا شد، از جمله : استاد حمید سبزواری ، استاد مهرداد اوستا ، استاد محمود شاهرخی ، و حتی موفق شد با تعدادی از شاعران عصر خویش به تبریز رفته ، و از نزدیک با استاد شهریار این درخت تنومند شعر و ادب پارسی از نزدیک دیدار کند، او پس از مرگ استاد شهریار بسیار متاثر شد و سروده ای بس زیبا سرود با عنوان :
هلا ای عندلیب گلشن عرفان، خداحافظ
پریشان كرده‌ای مجموع مشتاقان، خداحافظ
شاعره معاصراعتقاد راسخ به خدای تعالی ومبانی اسلام داشته و دین و ایمانش عاریتی نیست ، و از شعرش و زندگی نامه اش کاملا محسوس است. او اهل قرآن و حضور در جلسات قرآنی ، مراسم سوگواری اهل بیت نبی مکرم اسلام (ص) بوده است ، لذا شعرش مجموعه ای از اشعار تفکر دینی مذهبی تعلیم و تربیت و شعر مقاومت وایثار است.معبود تویی از تو امان می خواهم | |
زان چشمه سرمدی نشان می خواهم | |
گفتی که شهید، زنده جاوید است | |
یا رب ز تو عمر جاودان می خواهم |
سپیده کاشانی در جایگاه مقام ومنزلت شامخ شهید اشعار مختلفی دارد که یک نمونه آن:
به واپسین نگه پر زِ رمز و راز شهید | |
به آن خلوص در آن آخرین نماز شهید |
سپیده کاشانی شعرش را همانند بسیاری از شاعران بزرگ وسیله تیلیغ برای ترویج و توسعه وگسترش دینی نموده، شعرش هدفمند و جهت دار است و شعرش شعر عفاف وحجاب است .
یکی از خلاقیت های سپیده کاشانی این بوده که در زمان دفاع مقدس شعرش به شیوه ترنم وسروده انقلابی ساخته و پرداخته تا روحیه حماسه سازی را در جبهه های دفاع مقدس تقویت نماید.
در شیوه سرایش شعرش نیز عفت کلام و گفتار رعایت شده و نوعی حجاب بر سر واژگان شعرش کشیده تا قداست شعرش حفظ گردد.
اشعارش ساده و روان و به دور از هرگونه تکلف بوده و بیشتر به مفهوم شعر توجه داشته و شعرش نوعی واقعه نگاری ایام و روز گار خویش است البته با این مفهوم که در برابر حوداث روزگار خویش بی تفاوت نیست و شعرش با شرایط روز جامعه هماهنگ می شود و دیگر پروانه های شعرش رزمندگان در جبهه می شوند وگلستان شعرش صحنه های دفاع مقدس درجنوب کشور و گلهای شعرش خون رنگین شهدا در گلستان ادبیات دفاع مقدس می گردد با به اتمام دفاع مقدس او نگران مراد خود در جماران است که این بار او را در بستری بیماری یافته ، بایست بزودی درعمر خویش شاهد سوگ خورشید عصر خویش در جماران را نظاره گر باشد و ، با ارتحال پیر ومراد خویش بسیار متاثر میشود و در بیان خود در قالب شعر می گوید:
وامصیبت، وامصیبت، وایِ ما
ناله می‌ریزد كنون از نای ما!
وا اماما، شعله در خرمن زدی
آتشی سوزنده در دامن زدی.
مهربانِ ما، شدی نامهربان
ای امام عاشقان و عارفان!
سپیده نظرش را درباره شعرش و خودش در یکی از ابیات چنین بیان می کندمرا آتشی هست در جان، كه ترسم به دریاچه باد ریزد پر من.
مرا بی‌من ای دوست آنگه شناسی كه در دست باد است خاكستر من
سپیده در شعرش الهام از اشعار سعدی ، مولانا، حافظ ، استاد شهریار دارد. بیان کلمات در قالب شعرش بخوبی انجام می شود و گرفتار بی وزنی و بی ردیفی و قافیه نیست همانند اقبال لاهوری ظاهر شعرش در حد متعارف است، و معنی ومفهوم شعرش روحیه سلحشوری و حرکت وبیداری دلاوری را به مخاطب خود القا می کند، به نظر بین اشعار سپیده کاشانی و اقبال لاهوری نوعی ارتباط فکری و کلامی برقرار است. شعر هر دو بزرگوار شعر اعتباری و ارزشی است و سمت سوق شعرشان نشر و توسعه فرهنگ اسلامی در جامعه استمرا بی‌من ای دوست آنگه شناسی/ كه در ،دست باد است ،خاكستر من
شهرام ابهری
بخش ادبیات تبیان
