جهاد اقتصادی تا حکومت موعود
دكترین عدالت مهدوی ضمن تبیین شاخص‌های عدالت، احكام اسلام را در زمینة رشد اقتصادی پایدار و عادلانه به مردم شیفتة عدالت اعلام می‌دارد و تحقق این احكام را در سطوح ملی و جهانی ضامن رفاه و خوش‌بختی همگان می‌داند.
یك‌پارچگى اقتصادی ملت‌هاى مختلف در سراسر جهان آرمان اساسى انسان است. وقتی پای عدالت در میان نباشد، به رغم پیشرفت، ابتدا ممكن است یك‌پارچگى پدید آید، اما پس از آن‌كه ملت‌ها پى ببرند كه مزایا و دست‌آوردهاى یك‌پارچگى به‌طور منصفانه توزیع نمىشود، طرح یك‌پارچگى نقش بر آب خواهد شد.
مفهوم عدالت اقتصادی
عدالت اقتصادی به معنای فرآیند تصمیم‌گیری مبتنی بر اسلام است كه امور را به سه امر الهی، امور عمومی، و امور خصوصی تقسیم می‌كند. عدالت اقتصادی، در زمینه تولید به "عدالت در حفظ و گسترش ثروت" یعنی رشد اقتصادی پایدار، در زمینه توزیع به "عدالت در توزیع ثروت"، و در زمینه مصرف یا رفاه اقتصادی یا تقلیل كمبود كالاها و خدمات كه هدف نهایی خرده‌نظام اقتصادی اسلام است، به "آموزة كفایت" می‌رسد. عدالت اقتصادی متضمن نظم فردی و اجتماعی در حوزة اقتصاد است و اصول اخلاقی را به اعطا می‌كند تا در سازوکارها و نهادهای اقتصادی تجلی یابند. این سازوکارها و نهادها تعیین می‌كنند كه چگونه شخص در زندگی کار و كسب انجام دهد، وارد قراردادها شود، با دیگران كالاها و خدمات را مبادله كند و علاوه بر این، بنیاد مادی مستقلی را برای معیشت اقتصادی‌اش ایجاد كند.
عدالت اقتصادی متضمن نظم فردی و اجتماعی در حوزة اقتصاد است و اصول اخلاقی را به اعطا می‌كند تا در سازوکارها و نهادهای اقتصادی تجلی یابند.
دكترین عدالت اقتصادی مهدوی
دكترین عدالت اقتصادی مهدوی با چهار شاخص رشد اقتصادی پایدار، كاهش مداوم نابرابری، حذف فقر، و مصرف حد كفاف، شناسایی شده است.
رشد اقتصادی پایدار افزایش بلندمدت ظرفیت تولید به منظور افزایش عرضة كل است تا بتوان نیازهاى جمعیت را تأمین كرد. صفت پایداری بر رشدی تأکید دارد که در آن نیازها و رضایت‌مندی افراد همراه با افزایش کیفیت زندگی انسان، تأمین مستمر می‌شود. در حكومت امام زمان(عج) این ویژگی به نهایت حد خود می‌رسد. ابوسعیدخدری از پیامبراكرم( نقل می‌كند كه فرمود:
امّت من در زمان مهدی(عج) به گونه‌ای از نعمت برخوردار می‌شوند كه هرگز پیش از آن مشابه آن بهره‌مند نبوده اند، آسمان پی‌درپی بر آنان می‌بارد و زمین از روییدنی‌هایش هیچ فروگذار نمی‌كند.
كاهش مداوم نابرابری به معنای كاهش انواع نابرابری‌های اقتصادی در سطح ملی، نژادی و قومی، خانوادگی و منطقه‌ای و بین‌المللی است.
كاهش مداوم نابرابری به معنای كاهش انواع نابرابری‌های اقتصادی در سطح ملی، نژادی و قومی، خانوادگی و منطقه‌ای و بین‌المللی است
مضمون برخی از روایات نشان‌دهنده این نکته است که انواع تبعیض‌ها و تجاوزها در جامعه مهدوی مرتفع می‌شود و عدل در هر جا که جامعه‌ای انسانی وجود داشته باشد، گسترش می‌یابد. از امام باقر(ع) نقل شده است:
در حكومت قیام‌كننده اهل‌بیت پیامبر( قسط و عدل) به معناى عدم تبعیض در تقسیم بیت‌المال و رعایت حقوق مردم به طور كامل اجرا خواهد شد."اذا قام قائم اهل البیت قسّم بالسّویّة و عدل فى الرّعیّة"(بحارالانوار، جلد 52، ص 351، حدیث 103).
منسوب به امیرمؤمنان علی(ع) است كه: "لو تمثّل لی الفقر رجلاً لقتلته؛ اگر فقر در برابر من به صورت انسانی مجسم گردد، البته او را میكشم".
جامعه مهدوی موفق به حذف كامل فقر می‌شود، زیرا از یك طرف سرمایه‌هاى مادى فوق‌العاده زیاد مى‌گردد و رشداقتصادی پایدار پدید می‌آید، و ازطرف‌دیگر، این‌امكانات به‌نحو عادلانه توزیع مى‌گردد و از اجحاف و تعدى سودجویان تكاثر‌طلب جلو‌گیری مى‌شود، و در نهایت، مردم نیز از نظر غناى روحى و سطح اخلاق و معرفت و تقوى چنان اوج مى‌گیرند كه دامنه حرص و آز كه سرچشمه تكاثر و بخل و احتكار و تنازع است، برچیده مى‌شود. در حدیثى از امام صادق(ع) چنین مى‌خوانیم:
هنگامى كه قائم ما قیام كند... زمین (باتدبیر امام و تلاش صادقانه مردم) گنج‌ها و ذخایر گران‌بهاى خود را آشكار مى سازد. آن‌چنان‌كه مردم آن‌را باچشم‌خود مى‌بینند (آن‌چنان غناى ظاهرى و معنوى مردم را فرا مى‌گیرد) كه نمى‌توانید كسى‌را پیدا كنید كه هدیه شما را بپذیرد، و یا زكات مال را قبول كند. همه مردم به آن‌چه خدا از فضلش به آنها روزى داده مستغنى و بى‌نیاز مى‌شوند.
از دیدگاه اسلام حتی اگر رشد اقتصادی پایدار، كاهش نابرابری، و حذف فقر تحقق یابد، ولی مصرف در نظام اقتصادی متعادل نباشد، عدالت اقتصادی تحقق نیافته است.
از دیدگاه اسلام حتی اگر رشد اقتصادی پایدار، كاهش نابرابری، و حذف فقر تحقق یابد، ولی مصرف در نظام اقتصادی متعادل نباشد، عدالت اقتصادی تحقق نیافته است. سرزنش "مترفین"، "مسرفین"، و "مبذّرین" در قرآن كریم و سنت معصومان گواه صدق این مدعاست، زیرا این سرزنش اطلاق دارد، و زمانی را شامل می‌شود كه رفاه اقتصادی برای همه فراهم باشد. حرمت اتراف و اسراف و تبذیر، اقتصاد اسلامی را از اقتصاد سرمایه‌داری و دیگر مكاتب مادّی اقتصادی جدا می‌كند. از دیدگاه اسلام، مصرف‌گرایی و افسارگسیختگی در تأمین لذتهای حیوانی به شدت محكوم است. به همین دلیل، تخصیص درآمد در مورد نیازهای مشروع و امكانات مصرفی نباید با سطح زندگی عموم مردم تفاوت بسیاری داشته باشد؛ بهگونهای كه از نظر عرف، زندگی اشرافی و مترفانه محسوب شود. در واقع میتوان گفت اتراف نیز نوعی اسراف است؛ با این تفاوت كه اسراف به معنای زیادهروی در یك مورد معین از مخارج زندگی است. ولی اتراف، زیادهروی در تنظیم سطح زندگی و گذشتن از حد مورد قبول زندگی اجتماعی است. از این رو، حرمت اسراف، دلیل دیگری بر حرمت اتراف خواهد بود. برخلاف عصر جهانی‌سازی سرمایه‌سالارانه که نیازهای واقعی با نیازهای کاذب، توسط بیشتر مردم دنیا تشخیص داده نمی‌شود و مصرف‌گرایی از طریق "جامعة مصرفی جهانی" به دو جامعه دیگر متوسط و فقیر با تبلیغات و چشم و هم‌چشمی سرایت می‌کند.
در جامعه مهدوی، حکمت و عقل عملی بشر بر اثر تقوا به تکامل می‌رسد و مردم به آن روشن‌بینی خاص قرآنی می‌رسند. امام باقر(ع) در روایت ابوخالد كابلى مى‌فرماید:
هنگامى كه امام قائم(عج) ظهور كند، شعاع نورانیت و هدایتش همه بندگان خدا را فرا مى‌گیرد، و عقول مردم متمركز و اخلاقشان به واسطه آن امام بزرگوار كامل می‌شود.
عدالت اقتصادی متضمن نظم فردی و اجتماعی در حوزة اقتصاد است و اصول اخلاقی را اعطا می‌كند تا در سازوکارها و نهادهای اقتصادی تجلی یابند
رفتار امام(عج) بمثابه انسانی کامل به‌همراه یاران خالص و کامل خود در عرصة فردی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، و اقتصادی به‌تدریج نهادهای قدیمی ضعیف یا شیطانی را اصلاح یا تغییر داده و نهادهای جدیدی ابداع کرده و ساختارهای جدیدی را به‌وجود می‌آورد و آن ساختارها به تدریج تعداد انسان‌های کامل و نخبه و نوآور را تکثیر می‌كند. و این فرایند تأثیر متقابل نوآوران را در نهادهای قدیم و نهادهای جدید را در افراد جامعه جهانی اهداف جهانی‌سازی مهدوی، در زمینه تشخیص نیازهای واقعی از نیازهای کاذب و قوام بودن "مال" و مصرف حد کفایت برای همگان محقق خواهد ساخت.
در آن عصر، بشر قوام بودن مال را به‌طور کامل درک می‌كند و ارزش‌ها و نهادهای جدید، قدرت ترک اسراف و تبذیر و اتراف را برای انسان‌ها امکان‌پذیر می‌کنند. هنگامی که قوام بودن مال به نحو صحیح درک شود، عقلانیت اقتصادی با ارزش‌های واقعی هستی هم‌آهنگ می‌شود و کارایی مطلق اقتصادی (کارایی بدون هزینة اجتماعی) تحقق می‌یابد. رسول خدا( درباره درک عمیق آدمیان، حتی مجرمان و گنهکاران آن عصر نسبت به اموال می‌فرماید:
زمین بهترین چیزهایی که در دل دارد، بیرون می‌ریزد، مانند پاره‌های طلا و نقره. آن گاه قاتل می‌آید و چنین می‌گوید: برای این‌ها دست به قتل زدم و کسی که قطع رحم کرده است، می‌گوید: این باعث قطع رحم شده بود. دزد می‌گوید: برای این دستم بریده شد. پس همگی طلا را رها می‌کنند و چیزی از آن برنمی‌دارند.
منبع : ناصر جهانیان /www.entizar.ir
لینکهای مرتبط :
به فرمایشات رهبری عمل شده است؟
جهاد اقتصادی و افق 14 سال پیش رو
