تبیان، دستیار زندگی
امیر مومنان حضرت علی (ع ) كه خود یك « پدر » است و فرزندانی بزرگ و شریف و تاثیرگذار در تاریخ بشریت همچون امام حسن (ع ) و امام حسین (ع ) و حضرت زینب (س ) را به جوامع انسانی تحویل داده است هم در « اندیشه » و هم در « عمل » خود را در تربیت و پرورش فرزندان...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نقش پدر از نگاه امیر مومنان


امیر مومنان حضرت علی (ع ) كه خود یك « پدر » است و فرزندانی بزرگ و شریف و تاثیرگذار در تاریخ بشریت همچون امام حسن (ع ) و امام حسین (ع ) و حضرت زینب (س ) را به جوامع انسانی تحویل داده است هم در « اندیشه » و هم در « عمل » خود را در تربیت و پرورش فرزندان از جنبه های گوناگون مسئول و متعهد می دانست و از همین رو در تلاشی دقیق و با نظارت و مراقبتی مستمر به این امر مهم و محوری اهتمام ویژه داشت.

نقش پدر از نگاه امیر مومنان

در فرهنگ عمومی وقتی سخن از تربیت و پرورش فرزندان به میان می آید بسیار سریع اذهان و افكار به « مادران » معطوف می شود و متاسفانه نام و یاد و ضرورتی از نقش تربیتی « پدران » به میان نمی آید و حال آنكه اصل حیاتی و بنیادی تعلیم و تربیت فرزندان وظیفه و مسئولیت مشترك مادران و پدران است و هر كدام در جایگاه خود و به میزان زمان حضور در لحظات تعامل با كودكان و نوجوانان در تربیت و پرورش صحیح آنان سهم و نقش دارند.

بدیهی است بیشترین حضور در صحنه های تعامل با فرزندان و تربیت و پرورش آنان توسط مادران صورت می گیرد و این به دو دلیل است . دلیل اول این كه كیفیت و نوع وظایف و مسئولیت های مادران به گونه ای است كه حضور و نقش آفرینی بیشتر آنان را در محیط و كانون خانواده می طلبد و دلیل دوم این كه حكمت های آفرینش الهی عواطف خاصی در نهاد و سرشت مادران به ودیعه گذاشته است كه آنان را سهم بیشتری از مراقبت های تربیتی و تلاش های دقیق و مستمر برای پرورش نونهالان می بخشد.

دو دلیل مزبور اگر چه پذیرفته است ولی نافی مسئولیت پدران در تربیت فرزندان نمی باشد و وظایف مهم در پرورش كودكان و نوجوانان را « بیشتر » و نه « مطلق » به مادران محول می نماید و پدران نیز جایگاه و نقش خاص و مسئولیت های مشخصی دارند كه باید نسبت به آنها متعهد باشند.

امیر مومنان حضرت علی (ع ) كه خود یك « پدر » است و فرزندانی بزرگ و شریف و تاثیرگذار در تاریخ بشریت همچون امام حسن (ع ) و امام حسین (ع ) و حضرت زینب (س ) را به جوامع انسانی تحویل داده است هم در « اندیشه » و هم در « عمل » خود را در تربیت و پرورش فرزندان از جنبه های گوناگون مسئول و متعهد می دانست و از همین رو در تلاشی دقیق و با نظارت و مراقبتی مستمر به این امر مهم و محوری اهتمام ویژه داشت .

نامه امیرمومنان (ع ) به فرزندش امام حسن مجتبی (ع ) نمونه ای بزرگ و مهم از اندیشه ها و رهنمودهای تربیتی آن پیشوای الهی می باشد كه در متن آن آموزش ها و روش ها و راهكارهای ارزشمندی نهفته است و جنبه های مختلف تربیت و پرورش را می نمایاند.

در بخشی از این رهنمودها برای یافتن محوری ترین مسئولیت های پدران در تربیت فرزندان دقت و تعمق می نمائیم :

« پسرم ... من فضایل و ارزش های اخلاقی را برای تو نمایاندم و برشمردم ... پیش از آن كه خواهش ها و دگرگونی های دنیا به تو هجوم آورند و پذیرش اطاعت مشكل گردد زیرا قلب نوجوان همچون زمین حاصلخیز و آماده كشت است كه هر بذری در آن پاشیده شود می پذیرد. پس در تربیت تو شتاب كردم پیش از آن كه دل تو سخت شود و فكر و عقل تو به چیزی دیگر متمایل و مشغول و مغشوش گردد و نیز تا به این وسیله به استقبال كارهایی بروی كه صاحبان تجربه زحمت آزمون آن را كشیده اند و تو را از تلاش و یافتن بی نیاز ساخته اند...

پسرم درست است كه من به اندازه پیشینیان عمر نكرده ام اما در كردار آنان نظر افكندم و در اخبارشان اندیشیدم و در آثارشان سیر كردم تا آنجا كه گویا یكی از آنان شده ام بلكه با مطالعه تاریخ آنان گویا از اول تا پایان عمرشان با آنان بوده ام پس قسمت های روشن زندگی آنان را از دوران تیرگی شناختم و زندگانی سودمند آنان را با دوران زیانبارش شناسایی كردم سپس از هر چیزی مهم و ارزشمند آن را و از هر حادثه ای زیبا و شیرین آن را برای تو برگزیدم و ناشناخته های آنها را دور كردم پس آنگونه كه پدری مهربان نیكی ها را برای فرزندش می پسندد من نیز بر آن شدم تو را با خوبی ها تربیت كنم .

در نگاه آموزه های تربیتی اسلام پدران باید همواره از درگاه حضرت پروردگار تربیت صحیح و كامل فرزندان را تمنا كنند و خداوند را به یاری بطلبند

در این رهنمودهای ژرف تربیتی امیر مومنان (ع ) چهار محور و موضوع مهم از وظایف و مسئولیت های پدران در تربیت و پرورش فرزندان مورد توجه قرار می گیرد:

تربیت اخلاقی و معنوی

تربیت اخلاقی و معنوی از موضوعات بسیار مهم و از عوامل اصلی در شكل گیری شخصیت فرزندان محسوب می شود به گونه ای كه چنانچه در این امر حیاتی قصور شود حیات سالم و بالنده انسان در تمام مراحل و دوره های كودكی نوجوانی جوانی و بزرگسالی به خطر می افتد و مشكلات و موانع فراوان رخ می نمایانند و ركودها و جمودها از یك سو و بیراهه ها و مهالك از سوی دیگر رشد و كمال و سعادت آدمی را مختل می كنند و همین جاست كه ضلالت و گمراهی و فساد و تباهی نیز چهره ظاهر می سازد و باندهای مخرب برای آلوده كردن جوانان و بهره برداری های مختلف از آنان به دام گستری می پردازند و به سرعت و سهولت به شكار نونهالانی روی می آورند كه از ابتدا و در كانون خانواده كه اولین مركز تربیت و شكل گیری شخصیت سالم و پاك می باشد تحت نظارت و پرورش صحیح قرار نگرفته اند.

نظام تربیتی اسلام مسئولیت محوری « پدران » را در تربیت اخلاقی و معنوی كودكان و نوجوانان بسیار زیربنایی می داند و با تعابیر ژرف و آگاهی بخش این مهم را به صورت یك شناخت و بینش ضروری در اذهان وافكار عمومی تثبیت می نماید.

در نگاه آموزه های تربیتی اسلام پدران باید همواره از درگاه حضرت پروردگار تربیت صحیح و كامل فرزندان را تمنا كنند و خداوند را به یاری بطلبند.

پرورش فكری و اعتقادی

نقش پدر از نگاه امیر مومنان

پرورش فكری و اعتقادی دومین مسئولیت محوری پدران برای ساختن و به رشد و كمال در آوردن شخصیت فرزندان خویش می باشد. اهمیت خاص و آثار ارزشمند این نوع پرورش را وقتی در می یابیم كه مشاهده می كنیم در هر عصری از اعصار و زمان ها وجود جریان های فكری ناسالم برای به انحراف كشاندن نوجوانان یك واقعیت تلخ و ثبت شده در اوراق تاریخ می باشد.

بینش یابی و فرصت شناسی

یكی از وظایف مهم و ارزشمند پدران این است كه نسبت به دوره بسیار حساس و حیاتی « نوجوانی » اصل بینش یابی و وظیفه فرصت شناسی را مورد توجه و نظر و عمل قرار دهند و هیچ گونه غفلت و مسامحه ای را روا مدارند كه در آن صورت حركت سالم و پویای تربیتی فرزندان را با مانع و مشكل مواجه می سازند و در پی آن شاهد عواقب و آثار تلخ و ناگوار آن خواهند بود.

اصل بینش یابی پدران را به مطالعه و دقت برای شناخت دوره نوجوانی و عواطف و احساسات خاص آن دعوت می كند و وظیفه فرصت شناسی پدران را به شكار فرصت های مناسب به وجود آمده در این دوره حساس برای تربیت و پرورش سالم و مستحكم نوجوانان وادار می نماید.

در دوره نوجوانی در كنار فراهم آمدن شرایط برای رشد جسمی و بروز آثار و جلوه های خاص آن زمینه ها برای رشد ارزش های اخلاقی از یكسو و پذیرش اعتقادات سالم از دیگر سو كاملا آماده و مناسب می گردد و به همین دلیل پدران باید دقت و نظارت آمیخته با اطلاعات و شناخت و آگاهی های لازم را معمول دارند تا نوجوان هم از جنبه فكری و اعتقادی به دین باوری اصیل برسد و هم از جنبه اخلاقی و معنوی شخصیتی پاك و سالم و پایبند به ارزش ها و هنجارهای اسلامی بیابد.

نوجوان در این دوره از زندگی به دلیل آمادگی برای پذیرش باور و اعتقاد و نیز متمایل شدن به ارزش های اخلاقی به زمین بكر و حاصلخیزی شبیه است كه هر بذری در آن بیفشانیم رشد می كند.

امیرمومنان (ع ) در این رهنمود ارزش و آثار گرانقدر « تجربه » ها در یاری رسانی نوجوانان را می نمایاند و به این واقعیت تصریح می كند كه هر كدام از فرزندان باید با پشتوانه ای نیرومند از تجربه های موفق وارد اجتماع شوند

تجربه آموزی و عبرت اندوزی

وظیفه چهارم محوری پدران برای رشد شخصیت فرزندان انتقال تجربه های بزرگ تاریخی و درس ها و پیام های نهفته در آنها به نوجوانان و ایجاد پشتوانه ای از عبرت و بصیرت برای پیمودن راه پرفراز و نشیب زندگی می باشد

امیرمومنان (ع ) در این رهنمود ارزش و آثار گرانقدر « تجربه » ها در یاری رسانی نوجوانان را می نمایاند و به این واقعیت تصریح می كند كه هر كدام از فرزندان باید با پشتوانه ای نیرومند از تجربه های موفق وارد اجتماع شوند تا بتوانند در مسیر طولانی و پرفراز و فرود حیات دنیا از گردنه های سخت عبور نمایند و در هر جلوه از زندگی ـ چه اخلاقی و رفتاری چه فرهنگی و علمی چه فكری و اعتقادی چه اجتماعی و سیاسی ـ از این پشتوانه های كارآمد بهره وری های جامع نمایند.

به این ترتیب حضرت علی (ع ) هم به انجام وظیفه خویش به عنوان یك « پدر » برای انتقال تجربه های مفید به فرزندش اشاره می نماید و هم به نقش و اهمیت تجارب سازنده برای نسل های بشر اشاره دارد.

فرآوری: نوریه نوچمنی

بخش خانواده ایرانی تبیان


منبع: نهج البلاغه نامه  31

مطالب مرتبط :

فرزند را باید بوسید

به حاشیه نسپارید

اول نیاز سنجی بعد تربیت دینی

ریشه های تربیت دینی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.