آزمون بندگی

عید قربان، روز اثبات عشق

عید قربان، روز اثبات عشق و تسلیم است ؛ روزی که انسان در برابر معشوق، خود و همه چیز را فدا می کند و تعبد و پرستش خدا را آن گونه که شایسته است به معرض دید همگان می گذارد.

در این روز به گونه ای شایسته عمل می کنیم تا ابراهیم و اسماعیل وار از آزمایش و امتحان به در آییم.

آن گونه تسلیم امر حق می گردیم و تمام وجود و هستی خویش را تقدیم حق تعالی می نماییم که پاداش نیکوی وعده داده شده را از خداوند سبحان دریافت کنیم.

در این روز با شکوه، خاطره عشق و ایثار حضرت ابراهیم علیه السلام و اسماعیل علیه السلام و هاجر علیهاالسلام را تجدید می نماییم و نشان می دهیم که عشق و ایمان ما ،در چه مرتبه ای و آرزوی وصل در چه حدی است و تا چه اندازه به تعبد و تسلیم رسیده ایم.

عید سربریدن هواهای نفسانی

عید قربان، عید پاک سازی دل است. با سر بریدن قربانی، تمام هواهای نفسانی را سر می بریم و از هر آنچه غیر خداست جدا می شویم و چشم امید از غیر او بر می داریم. آن هنگام که قربانی خویش را ذبح می کنیم، در حقیقت گلوی دیو طمع را می بریم.

در جبهه منا در میان خون و قربانی، دل به خدا داده و از غیر او جدا می شویم و اعلام آمادگی می کنیم که در هر جبهه دیگری نیز در راه خدا تا مرحله خون و نثار جان، خود را به پای حق قربانی می کنیم و از همه چیز می گذریم.

به همگان اعلان می داریم که از خون و خونریزی و کشتار نمی هراسیم؛ زیرا کسی که رو به خدا نماید و تسلیم اراده و اوامر او شود و با عمل و نیکوکاری، محبت و علاقه و بندگی حقیقی خود را به اثبات رساند، اجر و پاداشش نزد خداست.

ثواب قربانی

از امام صادق علیه السلام در مورد علت قربانی پرسیدند، فرمود:

نخستین قطره ای که از خون قربانی بر زمین می چکد، صاحب آن قربانی آمرزیده می شود و این بدان جهت است که معلوم شود چه کسی بدون چون و چرا و از سر عشق و تسلیم، اطاعت می کند که خدا فرموده است: از گوشت و خون قربانی به خدا نمی رسد، بلکه آنچه به حساب خدا درمی آید، تقوای شماست.

پس بنگر که چگونه قربانی هابیل پذیرفته و از قابیل مردود شد. ثوابی این چنین، شایسته قربانی کننده ای است که بعد از گلوله باران شیطان، روانه قربانگاه می شود تا پس از نفی شیطان، با اثبات خداوند رحمان، توحیدش را کامل کند.

قربانگاه مرکز قیام مردم است. خداوند متعالی هم کعبه، ماه ذی حجه و قربانی را مرکز قیام و عامل قوام قرار داده و این قیام صورت نخواهد گرفت مگر آن گاه که توحیدها کامل شود.

حکمت انجام قربانی

حکمت انجام قربانی، تقرب و تعالی قربانی کننده و تقوای او به سوی خداست؛ چرا که بنا به فرموده خداوند، از پوست و گوشت قربانی چیزی به خدا نمی رسد و در واقع آنچه قبول می شود، تقواست.

بنابراین، قربانی آن گاه مورد پذیرش حق تعالی است که با تقوا و نیت خالص و پاک انجام شده و روح این عمل تقرب به خدا باشد؛ چرا که هیچ عملی بدون تقوا پذیرفته نیست.

از سوی دیگر، عملی که همراه با تقوا باشد، ولی عمل کننده آن در غیر این عمل، تقوای الهی را رعایت نکند، اگر چه این عمل از او پذیرفته است، اما آن گونه که شایسته است، مورد پذیرش قرار نمی گیرد؛ زیرا خداوند عملی را می پذیرد که همه مراتب وجودی و شئون عامل آن، چه در این عمل و چه در اعمال دیگر بر پایه تقوا باشد. حقیقت قربانی نیز تقواست، نه گوشت و خون آن.

جایگاه قربانی در روایات

قربانی جایگاهی ویژه در روایات دارد. امام باقر علیه السلام می فرماید:

«خداوند قربانی کردن را دوست دارد»؛ چرا که گرسنگان و محرومان از گوشت قربانی بهره مند می شوند.

در سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله نیز می بینیم که در حجة الوداع، یکصد شتر با خود همراه برده بودند. از این تعداد، بیش از سی شتر را به حضرت علی علیه السلام بخشیدند و حضرت علی علیه السلام نیز همه آنها را نحر کرد و رسول اکرم صلی الله علیه و آله نیز بقیه شتران را قربانی نمود.

آن حضرت صلی الله علیه و آله در روزهای عید فطر و عید قربان از خانه بیرون می آمد و با صدای بلند «لا اله الّا اللّه » و «اللّه اکبر» می گفت و بدین وسیله، یاد خداوند را در دل ها زنده می کرد.

عید قربان، یکی از دو روز مخصوص در اسلام

اسلام هرگز برای حوادث و اتفاقات جزئی و بی اعتنا جشن نمی گیرد و زمینه را برای اسراف به وجود نمی آورد. خداوند بزرگ، تنها دو روز را روز تاریخی عالم اسلام معرفی کرده و موضوع احکام خاصی قرار داده است.

این دو روز، عید مسلمانان هستند و مردم هم در آن، مراسم مخصوص انجام می دهند.

یکی روز عید فطر که امت اسلامی در نتیجه تمرین یک ماهه خودداری از روزمرهّ گی و گرایش به حالات معنوی و مناجات شبانه با خدا، واجد ملکه تقوا و پرهیز از گناه شده اند و دیگری روز عید قربان.

در هر دو عید، انسان در مسیر بندگی و اطاعت فرمان خدا افتاده، شرف خود را به دست می آورد و از افق زندگی حیوانی به طور بی نهایت بالا می رود. از این رو، جا دارد که جشن بگیرد و به سرورو شادی بپردازد.

قربانی چرا در منا؟

آوردن قربانی به منا و کشتن آن، باید در یک زمان و مکان، و به صورت پر صدا و جهان بین صورت گیرد تا جنبه اجتماعی و حیثیت مانور سیاسی اسلامی آن آشکار گردد.

در این صورت، هم موضوع احیای سنت ابراهیم علیه السلام و تجلیل از خاطره توحیدی آن حضرت و ارائه یک نمونه عالی از انسان تکامل یافته در پرتو وحی و نبوت به شکل الهام بخش انجام می شود، و هم روز دهم ذیحجه به نام روز عید خون و تمرین جانبازی ملت اسلام در راه دفاع از حریم قرآن و مجسم نمودن روح مبارزه با ایادی ابلیس و جنگ با دنیای کفر و نفاق استعمار به جهانیان معرفی می گردد.

بدین وسیله، جهانیان با گوشه هایی از اتحاد و وحدت مسلمانان و فداکاری و ایثارشان در راه دفاع از حق و حقیقت آشنا می شوند.

قربانی، همدوش کعبه

خداوند کعبه را که خانه محترم است و ماه محترم ذیحجه و قربانی و نشانه های آن را بر پا دارنده مردم قرار داده است. قربانی و نشانه های آن، همدوش کعبه و وسیله ای برای برپا بودن مردم و نگهداری جامعه بشر از فساد و تباهی است؛ یعنی همان گونه که کعبه عامل بقای امت اسلامی است

و باید تا روز قیامت ثابت و باقی باشد و امت اسلامی آن را هسته مرکزی خود بدانند و با چرخیدن بر گرد آن، در مقابل بیگانگان با هم متحد شوند، موضوع قربانی هم به شکل همگانی، باید تا قیام قیامت باقی باشد تا هم روح تسلیم و اطاعت در مقابل فرمان خدا، و هم خشم ملت اسلام را در برابر متجاوزان برای دفاع از حریم قرآن نشان بدهد.

این دو در کنار هم ضامن بقا، عزت و استقلال مسلمانان و برپا دارنده کاخ سعادت انسان ها به شمار می آیند.

از عبادتگاه تا قربانگاه

دین مقدس اسلام دین حق و آیین حیات است. از این رو، پیروان خود را به تمام تجهیزات حیاتی مجهز می کند. آنان را هم به مسجد دعوت می کند تا خدای تعالی را سجده کنند و هم به مسلخ دعوت می کند تا در راه بقای دوست، جان خود را فدا نمایند.

دینی که داعیه خاتمیت و ابدیت دارد و می خواهد تا قیام قیامت باقی باشد، بی مسلخ و بی شمشیر، طعمه دیگران خواهد شد و از این راه، نام و نشانی از مسجد و پرستش حق باقی نخواهد ماند.

 اسلام این دو را در کنار یکدیگر می خواهد تا اعلام کند مسلمان واقعی در عین حال که اهل نماز و قهرمان میدان رکوع و سجود است، مرد جنگ و یکه تاز میدان جهاد و نبرد با دشمنان دین نیز می باشد.

سجده های او در مقابل پروردگار، نشانه خضوع و خشوع اوست، و گردش شمشیرش در میدان جنگ،خبر از دل سختش در مقابل دشمنان دارد.

منابع:

پدید آورنده : زهرا رضائیان ، صفحه 176

مجله گلبرگ شماره 70

تهیه و تنظیم : گروه حوزه علمیه تبیان ، محمد حسین امین