پاساژگردی و تماشای فتنه شیطان

تاثیر محیط بر روی شخصیت

پردازش شخصیت و نمو فرد نه تنها در آغوش خانواده بلکه در اجتماع است که شکل می گیرد. چه بسا باشند افرادی که پیدایش و نمو آنها در بستری مناسب و با آداب صحیح پرورش یافته باشد اما به گاه بر آوردن نیازها و خواسته های فردی پا فراتر از خانواده گذاشته(وارد محیط آموزشی می شود) دیگر خانواده گوشه ایی از پایگاه و دل بستگی های فرد می شود و این محیط و اجتماع حاصله از آن با باز خورد هایش تاثیر گذار بر فرد می شود. لذا شناخت فرد از محیط و انتخاب درست آن وی را موفق و سعادتمند و یا خدای ناکرده فاسد می شود.

حضرت علی (علیه السلام) در فرازی از نامه 69 نهج البلاغه خطاب به" حارث اعور همدانی " به این زمینه اشاره می فرمایند و در صدد راهکار به مسلمین می باشند.

" فَان الصاحب معتبر بصاحبه....."؛ همانا هر کس را به همنشینش بسنجند.

- دقت در انتخاب دوست

دوست در سرنوشت انسان نقش اساسی دارد او را به اوج عظمت و معنویت می رساند یا به سقوط و فلاکت. امام علیه السلام برای شناخت دوست و انتخاب وی یک قانون کلی عرضه کرده و آن اینکه عمل و فکرش باید یک نواخت باشد. اگر فکر و کارش با هم نسازد و هماهنگ نیاشد معلوم می شود منافق است و منافق نه پیروز است و نه در مسیر خود پایدار. امام علیه السلام پرهیز از چنین دوستی و اثر اجتماعیش را بیان داشته که هر کس به اعتبار دوستش معتبر می شود و مردم اعمال وی را به حساب دوستش می گذارند. جای تردید نیست که دوست ناباب تنها این ضرر را ندارد بلکه موجب سقوط معنوی فرد می شود. امام علیه السلام به آبرو که عرب بیشتر به آن ارزش می دهد اشاره کرده است.(1)

بهترین دوست ما آفریننده ماست، در کنار ما و بر آورنده ی نیازهای ماست و مهمتر از آن اینکه به همه امورمان آگاه است اما به هیچ کس دم نمی زند. ستار العیوب است و حافظ اسرار.

"یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ وَأُمِّهِ وَأَبِیهِ وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِیهِ " ( عبس / 34 تا 36)

خداوند متعال راجع به قیامت می فرماید: هر فردی از برادر، مادر، همسر و فرزندانش فرار می کند. مادری که در تمام شرایط فرزندش را (در دنیا) رها نمی کند. یار و مشاور اوست ولو اینکه خطری هم او را تهدید کند او دست از حمایت فرزندش بر نمی دارد. اما به روز قیامت وقتی نفخ صور گردد مادر با تمامی لطف و رأفتش فرزند خود را رها کرد و فرار می کند. وقتی وضع مادر چنین باشد تکلیف دوست ناباب روشن تر خواهد بود.... فریاد می زنیم  ای کاش فلانی را به دوستی نپذیرفته بودم.

بارالها طعم عفوت را بچشان روزی که فرزند و مال امثال آن سودی نمی بخشد.

دقت در محل سکونت

امام علی علیه السلام به دوست خود ( حارث ) سفارش نسبت به محل سکونت می کند چه شهر و چه مرکز کار.

" و اسکن الامصار العظام فانها جماع المسلمین...." (3)

ایشان می فرمایند که در شهرهای بزرگ سکونت کند و دلیل می آورد که مرکز اجتماع مسلمانان است و سود اجتماع هم از نظر مادی و معنوی روشن است. در صورتی که در مناطق کوچک نه وسایل آسایش هست و نه امکانات رشد و تکامل معنوی. ناگفته پیداست که این سفارش حضرت مخصوص افراد معمولی است که نمی توانند رهبر و راهنما باشند. ولی کسانیکه قدرت تبلیغ دارند باید به مناطق ضعیف و کوچک رفته و مردم را به راه راست هدایت نمایند. خداوند متعال پیروان قرآن را برای بی اعتنایی به این وظیفه در قرآن مجید توبیخ نموده است.(4)

حضرت علی علیه السلام  نه تنها نسبت به انتخاب نوع شهر دقت نموده اند بلکه به محله های شهر هم توجه داشته و توصیه کرده اند .

" و ایاک و مقاعد الاسواق فانها محاضرُ الشیطان و معاریضُ الفتن" ؛ بر حذر باشی از نشستن ( و استقرار) بر سرگذر بازارها زیرا که محل حضور شیطان و نمایشگاه آشوب فتنه ها است.

بازار محل وسوسه شیطان است. سعی می کند افراد را برای تأمین منافع به دروغ و غیبت و تهمت و انحراف بکشاند و به دنبال آن اضطراب، آشوب و نگرانی به وجود آورد.

انسان هر قدر پخته باشد وقتی در روز چند بار با یک موضوع ارتباط پیدا کرد به تدریج قبح مطلب از چشم وی می رود و به تدریج به انحراف کشیده می شود.

به مرکز تجارت و فعالیت بازار اطلاق می شود. پاساژ و خیابان و یا بازار طاقدار برای حضرت علی (علیه السلام) فرقی ندارد. امام علیه السلام در ضمن مطلب توجه می دهد که مسائل تجاری را با کسی در میان بگذار که به تو کمک می کند و این مطلبی حساس است، وقتی انسان اسرار و درد دل خود را به کسی در میان بگذارد که دردی از وی دوا نمی کند بلکه بر دردهای انسان نیز بیفزاید فرآیند آن مسیری جز سقوط اجتماعی و بن بست های فکری است که منجر به انحطاط و یا خود کشی می شود.

نکته دیگر اینکه با مردمی که ضعیف و زیر دست هستند ارتباط داشته باش.

" و اکثر ان تنظُرَ الی من فضلت علیه فان ذلک من ابواب الشکر."

زیرا وقتی با ثروتمندان و زیردستان سر و کار داشته باشد. عشق به مال در مغزش رخنه می کند و خدا را به تدریج فراموش می کند. بدین ترتیب باید شغلی انتخاب کرد که مشتریانش طیف متوسط جامعه باشند از این نظر که اجتماع باید اداره شود و شغل ها انتخاب شود ( یعنی نوع شغل نباید دست و پا گیر باشد بالاخره هر عنوان شغلی در جامعه باید متصدی و گرداننده ای داشته باشد چه بهتر که این افراد، معتمدین متخصص باشند) باید کلام خدا آویزه گوش هر مسلمانی باشد که ، بهترین تجارت ها ایمان به خدا و کوشش در راه خداست.

نتیجه ی این چند فراز را شاید بتوان اینگونه دسته بندی نمود