مشاجره و دعوا
**تعریف پرخاشگری
پرخاشگری، رفتاری است كه از خشم و عصبانیت نشات می‌گیرد.
**جهت پرخاشگری ممكن است به یكی از این دو صورت باشد:
الف) پرخاشگری درونی
ب) پرخاشگری بیرونی
خشم بیرونی؛ كودك ممكن است خشم خود را به صورت رفتارهایی از قبیل فریادكشیدن، پا به زمین كوبیدن یا پرتاب‌كردن اشیا بروز دهد.
** علل خشونت و پرخاشگری در كودكان:
علت پرخاشگری بعضی از کودکانی که زیاد دعوا می‌کنند، در واقع، در حال جابجا کردن مشکلاتشان از خانه به مدرسه و یا برعکس، هستند.
برخی دیگر، از مهارت های اجتماعی برخوردار نیستند و نمی دانند چه طور از بدون دعوا یا مشاجره، با همسالانشان کنار بیایند.
در حالی که بعضی از نوجوانان می‌خواهند با استفاده از رفتار تهاجمی، در یک جمع برتری به‌دست بیاورند، عده‌ای دیگر از آنها در حال تقلید از صحنه هایی هستند که دیده‌اند و یا با خود آنها همان گونه رفتار شده است.
الگوپذیری كودكان از والدین: یكی از دلایل بسیار مهم پرخاشگری در كودكان یادگیری است. یعنی كودكانی كه الگوهای رفتاری پرخاشگرانه داشته‌اند، همانند الگوهای خود رفتار می‌كنند. چنانچه پدر یا مادری خلق و خویی عصبانی و پرخاشگر داشته باشند، مسلماً فرزندشان نیز پرخاشگر خواهد شد.
این رفتار توسط كودك یاد گرفته می‌شود. از آن جا كه كودكان با والدین همانند سازی می‌كنند، بنابراین بسیاری از رفتارهای پدر و مادر ناخودآگاه توسط فرزندان فراگرفته می‌شود. توضیح این كه فرایند همانند سازی كاملاً ناخودآگاه صورت می‌پذیرد.
نكته دیگر این كه حتماً لازم نیست والدین با خودِ كودك پرخاشگری كرده باشند؛ چنانچه او شاهد رفتارهای خشونت بار پدر و مادر با افراد دیگر نیز باشد، این گونه رفتار را فرا می‌گیرد. بنابراین كودكان از طریق مشاهده، رفتارهای والدین را می‌آموزند.
بر این نكته تاكید می‌كنم كه كودكان با چشمان خود می‌آموزند؛ یعنی آن چه را مشاهده می‌كنند، یاد می‌گیرند؛ حتی اگر آن رفتار به طور مستقیم در مورد خود آن ها صورت نگیرد.
كودكان ناكام پرخاشگر می‌شوند: ناكامی یكی از مسائلی است كه به پرخاشگری می‌انجامد. وقتی كودك به هدف خود دست نیابد و ناكام شود، یكی از رفتارهایی كه از او سر می‌زند پرخاشگری است.
اضطراب و پرخاشگری: كودكان مضطرب نمی‌توانند كودكان آرامی باشند. آن ها رفتارهایی پرخاشگرانه از خود بروز می‌دهند؛ البته بلافاصله پشیمان می‌شوند و از والدین خود عذرخواهی می‌كنند. اگر از كودك مضطرب بپرسیم كه چرا پرخاش می‌كنی و عصبانی هستی؛ خواهد گفت نمی‌دانم.؛ یا خواهد گفت دست خودم نیست.
پس چنانچه كودكی بلافاصله بعد از عصبانیت و پرخاشگری پشیمان شد و عذرخواهی كرد، علت پرخاشگری او اضطراب است. برای ازبین‌بردن خشم كودك بایستی اضطراب و نگرانی وی را شناسایی كنیم و در رفع آن بكوشیم.
پرخاشگری، نشانه‌ای از تضادهای درونی: گاهی كودكان در دوگانگی و تضادهای درونی قرار می‌گیرند. یا بهتر بگوییم، گاهی بر سر دوراهی‌هایی گیر می‌كنند و نمی‌دانند كدام راه را انتخاب كنند؛ و این حالت آنها را دچار تعارض، اضطراب و خشم می‌كند. برای مثال كودكی كه دوست دارد نزد مادرش در منزل بماند و از طرفی وقتی می‌بیند تمام كودكان به مدرسه می‌روند، همزمان تمایل به مدرسه رفتن نیز دارد، دچار دوگانگی می‌شوند.
به كودكان خود كمك كنیم كه در دوراهی های زندگی، مدتی طولانی قرار نگیرند. آنها بایستی به‌سرعت و بادقت درست‌ترین كار را انجام دهند.
پرخاشگری و افسردگی: پرخاشگری و كج‌خلقی در كودكان چنانچه با علامت‌های دیگر همراه باشد، می‌تواند نشانه‌ای از افسردگی باشد كه در این صورت لازم است شرایط زندگی كودك تمام و كمال مورد بررسی‌قرار گیرد.
پرخاشگری؛ بیماری‌ها؛ مصرف دارو: بعضی از بیماری‌ها به مصرف دارو نیاز دارد و ممكن است از عوارض جانبی داروها كج‌خلقی و رفتارهایی باشد كه خشونت را برمی‌انگیزند.
خشونت و مدرسه: گاهی كودكان در مدرسه قربانی خشونت می‌شوند؛ و این قربانی‌شدن باعث می‌شود كه خود آنها نیز عامل خشونت شوند. عواملی كه به خشونت در مدرسه می‌انجامند، عبارتند از:
- وقتی كودكی توسط دانش‌آموزان دیگر مورد تمسخر قرار گیرد.
- وقتی كودكی توسط دانش‌آموزان دیگر كتك بخورد و قادر به دفاع از خود نباشد.
- وقتی كودكی همیشه از مشاجرات فرار می‌كند و حتی در مواقعی به گریه متوسل می‌شود.
- وقتی كودكی مرتب اشیا، وسایل و پول خود را گم می‌كند.
- وقتی كودك از لحاظ ظاهری (پارگی لباس و یا نامناسب‌بودن آن) مورد تمسخر قرار می‌گیرد.
- خجالتی بودن و سكوت مكرر در كلاس
- افت تحصیلی، افسردگی و ناراحت بودن
این عوامل كودك را قربانی خشونت دیگران می‌كند و خود كودك نیز عامل خشونت می‌شود و رفتارهای پرخاشگرانه از او سر خواهد زد .
ادامه مطلب را در مقاله بعدی بررسی خواهیم کرد.
منبع:
چگونه با کودکم رفتار کنم؟؛ دکتر سهامی
سایت دکتر صداقت
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: اکرم محمدزاده فرهانی تنظیم: نسیم گنجی منش
