تبیان، دستیار زندگی
ازجمله دانش‌ها و تخصص‌های شهید ثانی را می‌باید دانش تفسیر و علوم قرآنی دانست.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
آثار قرآنی

آثار و تألیفات

آثار قرآنی شهید ثانی

ازجمله دانش‌ها و تخصص‌های شهید ثانی را می‌باید دانش تفسیر و علوم قرآنی دانست. علامه سید محسن عاملی در این باره می‌نویسد:

«و اما علوم القرآن العزیز و تفاسیره من البسیط و الوجیز فقد حصل علی فوائد‌ها و حازها و عرف حقائقها و مجازها و علم اطالتها و ایجازها.»

«و اما علوم قرآن، فواید و نکات تفسیرهای مفصل و مختصری را که بر قرآن نوشته شده بود، به دست آورد، حقایق و مجاز قرآن را شناخت، به ایجازها و تطویل‌های علوم قرآن آگاهی یافت.»

شاهد بر درستی این مطلب، می‌توان از استناد شهید ثانی به تفسیر‌های مختلف یاد کرد؛ تفسیرهایی چون «التبیان فی تفسیر القرآن» شیخ طوسی(ره)، «مجمع البیان فی تفسیر القرآن» علامه طبرسی(ره)، «روض الجنان و روح الجنان» ابوالفتوح رازی(ره)، «الکشاف» زمخشری، «مفاتیح الغیب=التفسیر الکبیر» فخررازی و دیگر تفاسیر، که شهید در جای جای مباحث کلامی، تفسیری و حتی فقهی خویش نام برده و به آنها استناد ورزیده است. (شهید ثانی، مجموعه رسائل، 2/28-3)

اشعار قرآنی شهید ثانی

در آثار علمی‌ شهید، اشعاری نیز بر جای مانده که نمایانگر قریحه شعری وی است. از جمله این اشعار، شعری است که وی در ضمن آن، به یک آیه از قرآن درباره مسئله کلامی «جبر و اختیار» استدلال کرده است:

«لقد جاء فی القرآن آیه محکمه تدمر آیات الضلال ومن یجبر

و تخبر أن ‌الاختیار لنا (فَمَنْ شَاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْیَکْفُر)»

«در قرآن آیتی است محکم که نابود کننده جبر و دلایل گمراه‌گر جبریان است و خبر می‌دهد که برای ما انسان‌هاست اختیار [و آن آیه این است] «هرکس می‌خواهد ایمان آورد و هر که خواهد راه کفر در پیش بگیرد.»

آثار قرآنی

علامه سید محسن امین در اعیان الشیعه، از میان هفتاد و نه اثر چاپ شده و چاپ نشده شهید، از جمله دو اثر قرآنی را نام می‌برد:

1- «رساله فی شرح البسمله» (که هم اکنون در مجموعه رسائل شهید به چاپ رسیده است.)

2- «رساله فی تفسیر قوله تعالی:(وَالسَّابِقُونَ ‌الأوَّلُون)(توبه/100)»

چنان که آقای سید محمد باقر حجتی در مقدمه ترجمه کتاب «آداب المفید والمستفید» شهید ثانی تنها از رساله شرح بسمله یاد می‌کند. اما شاید بتوان از دو اثر قرآنی دیگر برای شهید یاد کرد.

نخست، «اسرار الزکات و الصوم و الحج». این کتاب را برخی از تاریخ نگاران همان کتاب «منار القاصدین فی اسرار معالم الدین» شهید می‌دانند (همان) که هرگاه چنین باشد، این کتاب در زمره آثار اخلاقی و عرفانی شهید جای می‌گیرد. لکن بر اساس استنباط صاحب کتاب «کشف الحجب» که می‌گوید کتاب اسرار الزکات و الصوم و الحج شهید بر گرفته از «جواهر القرآن» غزالی است، این کتاب در شمار آثار قرآنی و تفسیری شهید قرار می‌گیرد.

دیگر اینکه شهید در مسیر سفر به روم شرقی، به تألیف رساله‌ای همت گماشت که بخشی از آن تفسیر قرآن بود. در خاطرات شهید از این موضوع بدین گونه سخن رفته است:

«وکان وصولنا الی مدینه قسطنطنیه یوم الاثنین 17 شهر الربیع الاول سنه 952... وبقیت بعد وصولی 18 یوماً لا اجتمع باحد من الاعیان ثم اقتضی الحال ان کتبت فی هذه الایام رساله جیده تشتمل علی عشره مباحث جلیله کل بحث فی فنّ من الفنون العقلیه والفقهیه والتفسیر وغیر‌ها و اوصلتها الی قاضی العسکر وهو محمدبن قطب‌الدین بن محمدبن محمدبن قاضی زاده رومی... فوقعت منه موقعاً حسناً وحصل لی سبب ذلک منه حظ عظیم واکثر من تعریفی... .»

«ما در روز دوشنبه هفدهم ربیع الاول سال 952 قمری به شهر قسطنطنیه رسیدیم، هجده روز در آنجا اقامت گزیدم و در این مدت با هیچ یک از بزرگان آن دیار ملاقات نداشتم. شرایط ایجاب کرد که در روزهای اقامت در قسطنطنیه به تألیف رساله‌ای مشتمل بر ده موضوع مهم در علوم عقلی، فقهی، تفسیری و جز اینها بپردازم و آن را برای قاضی عسکر محمد بن قطب‌الدین بن محمد بن قاضی زاده رومی ‌بفرستم و این سبب شد منزلت و جایگاه ویژه‌ای نزد او بیابم و بهره‌های بسیاری از او نصیبم گردد که فراتر از توصیف است.»


منبع: سایت پژوهش های قرآنی

تهیه و تنظیم: فریادرس گروه حوزه علمیه