معرفی باغ های تاریخی استان یزد
باغ دولت آباد
باغ دولت آباد یزد توسط "محمد تقی خان زند" معاصر "شاهرخ میرزای افشار" و "کریم خان زند" در سال 1160 هـ. ق ساخته شد. این باغ محل اقامت حاکم وقت (خان یزد) بود. باغ شامل فضاهایی مانند عمارت هشتی و بادگیر، عمارت بهشت آیین، عمارت تالار آیینه، عمارت سردر اصلی، عمارت سردر جنوبی و ... است. در عمارت هشتی و بادگیر باغ، تلفیقی از جریان هوا و آب انجام می پذیرد. این باغ به وسیله قنات "دولت آباد" مشروب می شد و سنگ های مرمر سیاه در عمارت پایین و حوضخانه آن، از معادن مرمر "مراغه" و "تبریز" بود. عمارت میانی- واقع در ضلع شمال غربی- "بهشت آیین" خوانده می شود. ارتفاع بادگیر این باغ از سطح زمین سی و سه متر است. فضای سبز این باغ شامل درختان کاج، سرو، گل سرخ محمدی، درختان میوه به خصوص انگور و انار است.
باغ خان
این باغ در جاده یزد- تفت قرار دارد و مانند اکثر باغ های تاریخی، عمارت با شکوهی با آب انبار، ساباط، قهوه خانه و اصطبل در میان آن بنا شده است. بنای این باغ مربوط به قرن سیزدهم هـ. ق و بانی آن "محمدخان والی" است. از ویژگی های این باغ، تالار بزرگ، سقف مرتفع وعرض بنای آن است که می گویند سازنده آن به نام "استاد کریم"، یک روزه این اطاق عجیب را پوشانده است. باغ خان در زمان حکومت "ضیغم الدوله قشقایی" صدمات بسیار دید.
باغ نمیر (باغ صدری)
این باغ که به دستور "صدرالعلماء" از حکام دوران زندیه ساخته شد، در خیابان "ساحلی" شهرستان تفت قرار دارد.
وسعت باغ ده هزار متر مربع است و در قسمت شمال غربی آن، ساختمانی دارای یک تالار بزرگ به ابعاد 12×10 متر دیده می شود. قسمت بالای تالار با طاق نماهای محرابی تزیین شده است. پشت تالار، فضایی وجود دارد که با فضای زیر بادگیر دو طبقه چهار طرفه آن مرتبط است و هوای مطبوعی را به وجود می آورد. در دو طرف تالار بعد از راهروهای پهنی که اتاق ها را به تالار مرتبط می کنند. دو اتاق سه دری قرار دارد و پشت هر سه دری، دو اتاق دیگر ساخته شده که به سه دری ها و فضای پشت تالار راه دارد. یک زیرزمین زیر تالار بارو کار آجر ساخته شده است. کف بنا تماماً آجر فرش است . در جلو ساختمان یک حوض سنگی به وسعت تقریبی پانصد متر مربع و در ضلع جنوب شرقی انتهای باغ، یک آسیاب آبی قرار دارد.
باغ پهلوان پور
این باغ در محله "مزویرآباد" شهرستان مهریز قرار دارد. این باغ شامل فضاهای مختلف از قبیل برج حفاظتی، کوشک مرکزی، آشپزخانه، حمام خزینه ای و ... است. ساخت برج حفاظتی و سایر بناهای موجود در ضلع جنوبی باغ به دستور"ملا علی رضا" و هم زمان با اواخر حکومت قاجاریه صورت گرفت.
بخش های دیگر نظیر عمارت کوشک (شربتخانه)، آشپزخانه، حمام خزینه ای وغیره به دستور "علی پهلوان" ساخته شد و قدمت آن به دوران صد ساله معاصر می رسد.
معماری موجود در باغ پهلوان پور را می توان به پنج بخش کلی تقسیم کرد:
1- برج گلین حفاظتی، اصطبل و انبار علوفه وابسته به آن در ضلع جنوب شرقی.
2- آثار معماری که در کاوش های باستان شناسی اخیر به دست آمده، در ضلع جنوب شرقی.
3- عمارت کوشک یا شربتخانه در وسط باغ.
4- عمارت زمستانخانه در ضلع غربی باغ.
5- عمارت سرایداری، طویله، انبار، کارگاه ریسندگی سنتی (شعر بافی) و قالی بافی در ضلع جنوبی باغ.
قنات "حسن آباد" مهریز به طور مداوم در دو مسیر در این باغ جاری است.
منبع : کتاب میراث فرهنگی استان یزد
تهیه و تنظیم : زهره پری نوش
لینک: - معرفی تاسیسات حکومتی استان یزد - معرفی زیارتگاه های زرتشتیان استان یزد - معرفی امامزاده های استان یزد - معرفی مساجد تاریخی استان یزد
