نیت خالص، توبه از گناه و وصیت کردن
در این مقاله به چند مورد از آداب حج من جمله نیت خالص و صادقانه که مقدمه قبول هر عملی است، توبه واقعی از گناهان و انجام وصیت اشاره می کنیم. تا زائر با دقت به این آداب، حج خود را به مرحله قبولی برساند.
نیت صادقانه و خالصانه
زائر باید به حقیقت نیت خود پیش از سفر، توجه داشته باشد؛ هر عبادتی که با نیت صادقانه و برای خدا انجام گیرد، عبادت واقعی محسوب میشود و شایسته قبولی درگاه حق بوده، مستوجب پاداشی عظیم است.
عبادت، اگر خالصانه و به قصد فرمان بردن از حق صورت گیرد، به تکلیف عمل شده، و اگر غیر از این باشد، مشقّت و زحمتی بدون پاداش از انسان صادر شده و قابل قبول حق نخواهد بود؛ و در نهایت در پرونده عمل به عنوان ادای تکلیف ثبت نمیشود.
« و ما به بررسی و حسابرسی هر عملی که به عنوان عمل خیر انجام دادهاند میپردازیم، پس همه آنها را [که به نیت غیرخالصانه و به ریا و خودنمایی انجام گرفته] غباری پراکنده میسازیم».(1)
زائر باید با توجه به خدا و قیامت و الگو گرفتن از اولیای الهی بهویژه انبیا و اهل بیت (علیهم السلام) نیتش را خالص قرار دهد و آن را آلوده به هوای نفس ننماید و در این عبادت جز به «وجه الله» نظری نداشته باشد:
(إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِیدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَلا شُكُوراً). (2)
باری، هدف زائر بیت الله الحرام نباید سیاحت، تجارت، استراحت، تماشای مملکت دیگر و... باشد؛ چرا که به پیکره معنویت این سفر خدشه وارد میشود.
در هر صورت اگر عمل، حرکت، کوشش و انجام مسؤولیت بر نیت پاک و صادقانه استوار باشد، ماندنی است و شایسته قبولی حضرت حق! و پاداش بزرگ و اجر عظیم برآن مقرر خواهد شد.
امام سجاد (علیه السلام) در اینباره میفرماید:
«لا عَمَلَ اِلاّ بِنِیَّه»؛(3)
عمل جز با نیت واقعی تحقق پیدا نمیکند، [و عمل بدون نیت صادقانه عمل نیست].
« نیت» به منزله ریشه عمل است و درخت عمل با نیت پاک و خالصانه و صادقانه میوه ابدی میدهد.
از اینرو، رسولخدا (صلّی الله علیه وآله) نیت مؤمن را از عملش بهتر میداند.
حضرت صادق (علیه السلام) از رسول خدا (صلّی الله علیه وآله) روایت میکند:
«نِیَّه المُؤْمِنِ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ وَنِیَّه الکافِرِ شَرٌّ مِن عَمَلِهِ وَکُلُّ عامِلٍ یَعمَلُ عَلی نِیَّتِهِ»؛(4)
«نیت مؤمن از عملش بهتر است و نیت کافر از عملش بدتر، و هر عمل کنندهای براساس نیتش عمل میکند».
توبه واقعی
زائر چون میخواهد وارد حریم امن حق شود، باید پیش از سفر، خود را برای حضور در محضر خداوند آماده کند؛ آمادگی برای حضور به این است که اگر باطنی آلوده به حسد، حرص، طمع، ریا، کبر، عجب، نفاق، کینه، بغض و خشم دارد، همه آنها را با توجه به حق و اوضاع عجیب قیامت از صفحه باطن پاک کند، و اگر به اعمالی زشت و ناروا چون: ظلم، ستمکاری، غیبت، تهمت، حرامخواری، فحش و ناسزا، دروغ، بریدن نان مردم، چشم و همچشمی و ... آلوده است، همه را ترک کند، و عزم جدّی و راستین داشته باشد که در آینده به این آلودگیها بازنگردد؛ چرا که توبه واقعی، جز پاکسازی باطن، ترک اعمال ناروا، پشیمانی از گذشته و عذرخواهی از خدا نیست.
شستشویی کن و آنگه به خرابات خرام
تا نگردد ز تو این دیر خراب آلوده
تائب حقیقی و بازگشت کننده به حق باید علاوه بر ادای حقوق شرعی و الهی، حقّالناس را نیز ادا نماید.
ناراضیان از خود را، به خصوص اگر پدر و مادر، زن و فرزند و اقوامش باشند، از خود راضی کند که این هم، رشتهای از توبه و رجوع به حضرت حق است؛ زیرا حضرت حق به انسان فرمان داده که به پدر و مادر و زن و فرزند و خویشان و اقوام، احسان و نیکی کند و یقیناً بدرفتاری با آنان، سرپیچی از فرمان خدا و معصیت است و توبه از این معصیت، کرنش در برابر خداست.
درباره آثار «توبه حقیقی» از امام صادق (علیه السلام) چنین روایت شده است:
«هنگامی که بندهای از گناهانش توبه کند ـ [توبهای که همه گذشتهاش را جبران نماید و آیندهای پاک برای او تدارک کند، توبهای که پس از آن به گناه برنگردد و ریشه درخت ناپاک گناه را در وجودش بخشکاند] ـ با چنین توبهای محبوب خدا میشود، و پروردگار در دنیا و آخرت نسبت به گناهانش پرده پوشی میکند».(5)
معاویه بن وهب که راوی روایت است، میگوید:
«به حضرت صادق گفتم: این پرده پوشی چگونه است؟ حضرت فرمود: همه گناهان بنده را که دو فرشته موکل بر او در حافظه خود ثبت کردهاند، از یادشان میبرد و از صفحه ذهنشان محو میکند و به اعضا و جوارح توبه کننده، وحی میرسد که گناهانش را از او پنهان کنند، و به قطعههای زمینی که در آن گناه کرده، وحی میشود که آنچه گناه بر روی زمین مرتکب شده بر او بپوشانند؛ پس خدا را در حالی ملاقات میکند که شاهدی بر گناهانش وجود ندارد.»
امام باقر (علیه السلام) میفرماید:
«بیتردید خدا به توبه بندهاش خوشحالتر است از مردی که مرکب و زادش را در شب تاریک گم كرده و آن را یافته است؛ خدا از توبه بندهاش مسرورتر است از مردی که گم کردهاش را مییابد».(6)
با چنین توبهای که قرآن و روایات برآن تأکید دارند، ظاهر و باطن انسان غرق طهارت و پاکی میشود و سبکبار و سبکبال، زمینه حضور در محضر حق برایش فراهم میآید و زائری میشود که حجّ ابراهیمی از افق وجودش طلوع میکند.
وصیت
نوشتن وصیتنامه، از مؤکدات اسلام است و از آنجا که زائر از وطنش تا کعبه، راه طولانی و دوری را طی میکند و به منطقهای میرود که میلیونها نفر در آن اجتماع میکنند و احتمال دارد حادثه غیرمترقبهای روی دهد، لازم است نسبت به اموال و امورش با مشورت دانایان و آگاهان به مسائل اسلامی، وصیت روشنی بنویسد و برای خود، وصیّ قابل و لایقی تعیین کند و از چند نفر افراد مورد وثوق بر وصیتنامهاش به عنوان شاهد و ناظر امضا بگیرد. و وصیت خود را به گونهای تنظیم کند که برای وصی و ورثهاش سختی و مشکلی پیش نیاید و بتوانند با آرامش و اطمینان و خیال راحت به اجرای وصیت اقدام کرده، با رهایی میّت از قیود و تکالیفش، برزخ و قیامت آرامی برایش تدارک ببینند.
در وصیتنامه قید کند که ثلث مالش را که حقّ اوست، برای رضای خدا در اموری چون: تبلیغ دین، قرضالحسنه، حلّ مشکل خویشان، چاپ کتابهای مذهبی، تأسیس وتجهیز مدارس، درمانگاهها، بیمارستانها، وسایر امور خیر هزینه کنند، و چه بهتر و به رضای حق نزدیکتر که خود را پیش از سفر، وصیّ خود کند و ثلث مالش را در اموری که ذکر شد، هزینه نماید و سپس به سوی کعبه و مواقف کریمه و مشاهد مشرّفه حرکت نماید.
پی نوشت ها:
1.فرقان/ 23.
2. انسان/ 9.
3.الکتب الاربعه، بخش کافی، ج 1، ص327.
4.همان.
5.الکتب الاربعه، بخش کافی، ج 2، ص 495، حدیث 2951.
6.الکتب الاربعه، بخش کافی، ج2، ص497.
بخش عترت و سیره تبیان
منبع:
ادب و آداب زائر،حسین انصاریان