پهلوانانی كه شاید هرگز نمیمیرند
مسابقههای کشتی تا سال 1318 به آیین کشتی پهلوانی برگزار میشد، اما در زمان رضاخان و با گسترش فرهنگ جدید ورزشی، باشگاهها شکل گرفتند و اصول جدید ورزشی حاکم شد...
در تاریخچه کشتی پهلوانی و ورزشهای زورخانهای آمده است که ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزء فعالیتهای اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده است. جامعه آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکاران خود قائل میشدند، چراکه آنان بهخاطر داشتن قدرت بدنی و شجاعت روحی، شکرگزار بوده و هرگاه که نیاز میشد برای دفاع از خانواده و سرزمین خود در برابر دشمنان حاضر به جانفشانی بودند.
پهلوانان همیشه جایگاه ویژهای در بین مردم و حاکمان داشتهاند. آنها گاه سرنوشت جنگها را هم رقم میزدند؛ به این ترتیب که پهلوانهای دو طرف جنگ بدون درگیر شدن لشگرها و با یک رقابت پهلوانی سرنوشت جنگ را مشخص میکردند. راه یافتن داستان پهلوانان به ادبیات و شعر ایرانزمین، به وجود آمدن مرامنامهها و فتوتها و انتقال سینه به سینه و نسل به نسل ماجراهای پهلوانان در بین مردم ایرانزمین، نشاندهنده نقش ویژه و تاثیرگذار پهلوانان بر تاریخ ایران است.
در زبان فارسی ایران باستان بیش از سی لغت در ارتباط با مفاهیم قهرمان و پهلوان وجود دارد که خود این موضوع میزان علاقه وافر ایرانیان به قهرمانان و پهلوانان را و آشکار میکند. از سابقه و تاریخ پیدایش این رشته در ایران روایات مختلفی مطرح است؛ اما کتاب تاریخ نشان میدهد که 4500 سال پیش در لرستان و بینالنهرین آثاری وجود داشته که حکایتگر وجود و اهمیت داشتن ورزش و مهارتهایی است که امروز «کشتی» نامیده میشود.
نام کشتی از کمربندی به نام «کستی» گرفته شده که زرتشتیان هنگام خواندن دعا، و پهلوانان برای رویارویی با حریفان خود آن را به کمر میبستند. کشتیگیران این کمربند را سهبار دور کمر میبستند که یادآور سه اصل زرتشت؛ گفتار نیک، کردار نیک و پندار نیک بود.
غیر از آثار زرتشتیان، نوشتههای مورخین یونانی و رومی و همچنین شاهنامه فردوسی، همه دال بر اصالت و قدمت فرهنگ کشتی و پهلوانی در ایران است.
با ورود اسلام به ایران، آیین پهلوانی رنگ مذهبیتری به خود گرفت و مورد توجه بیشتر اندیشمندان و مردم واقع شد. برخی معتقدند آیین جوانمردی و فتوت نوعی تصوف عامیانه و کوچهبازاری است که در قرن هشتم و توسط پوریای ولی (محمود ولیالدین خوارزمی)، پهلوان، عارف و شاعر نامی، نمود یافته است.
در دوران صفویه و زندیه، کشتی پهلوانی دوران طلایی و پررونق خود را سپری کرد و در هر شهری، صدها پهلوان و نوخواسته به کشتی گرفتن و آموختن فنون و آیین پهلوانی مشغول بودند.
در دوران قاجار علاقه به کشتی چنان افزایش یافت که ناصرالدین شاه شخصی به نام صاحبالدوله را مامور گسترش و توسعه کشتی کرد و رقابت پهلوانان را در میادین مختلف شهر رواج داد. مسابقههای کشتی تا سال 1318 به آیین کشتی پهلوانی برگزار میشد، اما در زمان پهلوی اول و با گسترش فرهنگ جدید ورزشی، باشگاهها شکل گرفتند و اصول جدید ورزشی حاکم شد.
در سال 1323 و با پیشنهاد انجمن ملی تربیتبدنی، حکومت وقت برگزاری رقابتهای کشتی پهلوانی را به شکلی رسمی تصویب کرد تا هر سال پهلوان ایران از دل این رقابتها معرفی شود و بازوبند پهلوانی را به صورت امانت برای یک سال در اختیار داشته باشد که در صورت تکرار این قهرمانی در سه سال پیاپی صاحب بازوبند پهلوانی شود.
کشتی پهلوانی هر چند ریشه در تاریخ و فرهنگ ایرانزمین دارد و با روح ایرانیان گره خورده، اما در سالهای اخیر چندان مورد توجه مسئولان ورزشی قرار نگرفته است و به نظر میرسد از رونق و نشاط گذشته برخوردار نیست!
پهلوانان صاحب بازوبند پهلوانی تا پیش از رسمی شدن مسابقات پهلوانی:
1ـ پهلوان فیله همدانی (سده هفتم هجری) 2ـ پهلوان محمودبن ولیالدین خوارزمی (پوریای ولی- سده هشتم) 3ـ پهلوان محمد ابوسعید (سده نهم) 4ـ پهلوان نداقی عراقی اصفهانی (سده دهم) 5ـ پهلوان بیک قمری (سده دهم) 6ـ پهلوان میرزابیک کاشی (سده یازدهم) 7ـ پهلوان کبیر اصفهانی (سده دوازدهم) 8ـ پهلوان لنـدره دوز 9ـ پهلوان عسگر یزدی 10ـ پهلوان محمد مازار 11ـ پهلوان ابراهیم یزدی (یزدی بزرگ) 12ـ پهلوان شعبان سیاه 13ـ پهلوان حاجحسن بدآفت 14ـ پهلوان حاجنایب رضاقلی 15ـ پهلوان حسین گلزار کرمانشاهی 16ـ پهلوان اکبر خراسانی 17ـ پهلوان یزدی کوچک (عبـُدل) 18- پهلوان ابوالقاسم قمی 19- پهلوان حاجمحمدصادق بلورفروش 20- پهلوان سیدحسن رزاز معروف به شجاعت (سده سیزدهم به بعد)
پهلوانان صاحب بازوبند پهلوانی پس از رسمی شدن مسابقات پهلوانی:
1- پهلوان مصطفی طوسی (1323، 1324 و 1325)
اولین بازوبند پهلوانی را پهلوان مصطفی طوسی پس از سهبار برتری در مسابقههای کشتی پهلوانی و بهدست آوردن عنوان پهلوانی در سالهای 1323، 1324 و 1325 برای همیشه به نام خود ثبت کرد. در سال 1324 رقابت نهایی کشتی پهلوانی بین پهلوان طوسی و پهلوان ابوالقاسم سخدری، دو روز به طول انجامید!
2- پهلوان ضیاءالدین میرقوامی (1326)
در اردیبهشتماه سال 1326 و در رقابتهایی که بدون حضور مصطفی طوسی، پهلوان نامدار پایتخت و دارنده بازوبند پهلوانی برگزار شد، ضیاءالدین میرقوامی توانست عنوان پهلوانی را آن خود کند.
3- پهلوان ابوالقاسم سخدری (1327)
پهلوان نامدار خراسان در سالهای 1323 و 1324 در رقابتی پرشور و نزدیک، قافیه را به پهلوان طوسی باخته بود اما بالاخره ابوالقاسم سخدری توانست عنوان پهلوانی ایران در سال 1327 را به نام خود ثبت کند و صاحب بازوبند پهلوانی شود.
4- عباس زندی (1328، 1332، 1333 و 1334)
پهلوان عباس زندی، جوانترین یل پایتخت است. او در سال 1328 و در سن 18سالگی صاحب بازوبند پهلوانی ایران شد. زندی در 17سالگی به عضویت تیم ملی کشتی آزاد ایران درآمد و در رقابتهای جهانی 1954 به مدال طلا رسید. او در سالهای 1332 تا 1334 سهبار دیگر پهلوان پایتخت لقب گرفت.
5- پهلوان احمد وفادار (1329 ،1330 و 1331)
چوخهکار، نامدار خراسان، سهسال متوالی پهلوان کشور لقب گرفت تا برای همیشه صاحب بازوبند پهلوانی شود. پهلوان احمد وفادار سالها در سنگینوزن یکهتاز رقابتهای کشتی آزاد قهرمانی کشور و در رقابتهای مختلف جهان و المپیک عضو تیم ملی کشتی آزاد ایران بود.
6- جهانپهلوان (1336، 1337 و 1338)
«جهانپهلوان» لقب رستم افسانهای در شاهنامه به راستی برازنده رستم دوران، غلامرضا تختی است. تختی سه سال متوالی صاحب بازوبند پهلوانی شد تا در کنار هفت مدال طلا و نقرهای که در المپیکها و مسابقههای جهانی کشتی گرفت، به اسطورهای بیبدیل در ورزش ایران تبدیل شود.
7- یعقوب علی شورورزی (1340)
یلی دیگر از خطه پهلوانپرور خراسان توانست عنوان پهلوانی ایران را به نام خود ثبت کند. پهلوان یعقوبعلی شورورزی در سال1340 فاتح رقابتهای کشتی پهلوانی شد. این رقابتها در سال 1339 برگزار نشد!
8- منصور مهدیزاده (1341 و 1344)
در مسابقهای که قضاوت آن را پهلوان عباس زندی بر عهده داشت. منصور مهدیزاده توانست با غلبه بر عزیز کیانی صاحب بازوبند پهلوانی در سال1341 شود. دارنده دو مدال طلای کشتی آزاد جهان، در سال1344 نیز برای دومینبار بر قله کشتی پهلوانی ایران
ایستاد.
9- رضا سوختهسرایی (1354)
پهلوان مازندرانی کشتی ایران و دارنده دو مدال نقره کشتی آزاد جهان، روز چهارم آبان سال 1354، این لقب را گرفت. رضا سوختهسرایی در فینال بر علیرضا سلیمانی فائق آمد و صاحب بازوبند پهلوانی شد.
10- پهلوانباشی (1358، 1361، 1362، 1364، 1365 و 1369)
پهلوان علیرضا سلیمانی، با 6عنوان پهلوانی ایران، پرافتخارترین پهلوان این رقابتها به حساب میآید؛ افتخاری که باعث شد سلیمانی به واسطه آن به داشتن لقب پهلوانباشی، مفتخر شود.
11- محمدحسن محبی (1363 و 1367)
عنوان پهلوانی پیش از این بیشتر به یلان پایتخت و خراسان تعلق یافته بود تا آنکه دلاوری از خطه پهلوان پرورکرمانشاه، خودنمایی کرد. محمدحسن محبی در سالهای 63 و 67 مدعیان را کنار زد و صاحب بازوبند پهلوانی شد.
12- محمدرضا توپچی (1366 و 1368)
محمدرضا توپچی بارها به دیدار نهایی رقابتهای کشتی پهلوانی راه یافته و عنوان نایبپهلوانی را به دست آورده بود. توپچی بالاخره توانست در رقابتهای کشتی پهلوانی سالهای 1366 و 1368 با غلبه بر تمام مدعیان، پهلوان ایران لقب گیرد.
13- مجید انصاری (1370)
رغبت نداشتن کشتیگیران نامدار و ملیپوش برای حضور در رقابتهای کشتی پهلوانی هر چند باعث نشد تا این رقابتها به تعطیلی کشیده شود اما از شور و هیجان آن به شکل چشمگیری کاست. در سال 1370 مجید انصاری توانست عنوان پهلوانی ایران را به دست آورد.
14- ایوب بنینصرت (1371 و 1372)
اینبار نوبت دلاوری از آذربایجان بود تا عنوان پهلوانی ایران را از آن خود کنند. ایوب بنینصرت عضو محجوب تیم ملی کشتی آزاد توانست دو سال متوالی، بازوبند پهلوانی را به بازو ببندد.
15- محمود میران (1373 تا 1376)
آشنایی محمود میران با کشتی، با چوخه و فنون لنگ باعث شد تا ملیپوش جودوی کشورمان عملکرد درخشانی در رقابتهای کشتی پهلوانی داشته باشد و چهار سال متوالی، عنوان پهلوان ایران را به دست آورد.
16- حمید قشنگ (1377، 1378 و 1381)
دلاوری دیگر از خراسان پهلوانپرور در رقابتهای کشتی پهلوانی درخشید. حمید قشنگ در اجرای فنون لنگ استاد بود و با قامت و دست و پاهای کشیدهاش، یک دردسر واقعی برای دیگر مدعیان به حساب میآمد.
17- محمود محمدی (1379)
بازوان پرتوان و دلاوری مثالزدنی محمود محمدی باعث شد تا بازوبند پهلوانی سال 1379 بر بازوی او بسته شود. پهلوان محمود محمدی در رقابتهای کشتی جوانان جهان نیز توانسته بود به مقام قهرمانی برسد.
18- امین رشید لمیر (1380 و 1387)
باز داستان پهلوانی به خراسان رسید تا اینبار امین رشید لمیر که دلاوری و پهلوانی را از داییاش، پهلوان یعقوبعلی شورورزی به یادگار گرفته بود، پهلوان ایران لقب بگیرد.
19- عبدالرضا کارگر (1382 و 1383)
یک لنگکار قهار، بار دیگر توانست افتخار پهلوانی ایران را به نام خراسان ثبت کند؛ عبدالرضا کارگر که در رقابتهای جوانان جهان صاحب مدال طلا شده بود، در کشتی پهلوانی تواناییهایش را به نمایش گذاشت و دو سال متوالی صاحب بازوبند شد.
20- شاهرخ صداقتیزاده (1385)
تبحر شاهرخ صداقتیزاده در کشتیهای محلی باعث شد تا این کشتیگیر نهچندان مطرح وزن 96 کیلوگرم اهل مازندران در رقابتهای کشتی پهلوانی بدرخشد و پهلوان سال1385 ایران خوانده شود.
21- فردین معصومی (1386)
«گیلهمرد» کشتی ایران بارها در کشتی گیلهمردی حریفان را شکست داده بود. ملیپوش کشتی آزاد ایران در رقابتهای کشتی پهلوانی سال1386 همه حریفان را از پیشرو برداشت تا نام پهلوان ایران در این سال فردین معصومی ثبت شود.
22- آرش مردانی (1388 و 1389)
آرش مردانی هر چند با دلاوری توانسته سجاد برزی را با 5کیلوگرم ارفاق وزن در فینال رقابتهای کشتی پهلوانی شکست دهد و کشتی لرستان را در آستانه افتخار داشتن پهلوان ایران قرار داده است، اما باید مدتی صبر کند تا براساس آییننامه این رقابتها، شرایط پهلوانیاش محرز و سپس اعلام شود!
در پایان روز آخر چهارمین دوره مسابقات پهلوانی غدیر که از دوم تا پنجم آذرماه سال 89 به میزبانی سالن شهیدبهشتی مشهد انجام شد، آرش مردانی با شکست حریفانی چون اشکان مردانی و امیرحسین عسگری به عنوان پهلوانی سال 89 ایران رسید. لازم به ذکر است از سال1323 تا کنون 22 نفر توانستهاند این بازوبند ارزشمند را از آن خود کنند.
پهلوان علیرضا سلیمانی با کسب 6عنوان پهلوانی کشور رکورددار است. پهلوان عباس زندی و پهلوان سیدمحمود میران چهار بار و پهلوانانی چون سیدمصطفی طوسی، غلامرضا تختی، احمد وفادار و حمید قشنگ نیز سه بار موفق به کسب این عنوان بسیار ارزشمند تاریخی، فرهنگی و ورزشی شدهاند.
منبع: همشهری تماشاگر ـ شماره 72