تبیان، دستیار زندگی
منافقین و دنیاپرستان معمولاً برای رسیدن به اهداف مادی خود از هر وسیله ای استفاده می كنند؛ چرا که بر این باورند كه هدف وسیله را توجیه می كند و هر روشی را اعم از حق یا باطل كه در رسیدن به مقصود آنان را یاری كند، مورد توجه قرار می دهند. هدف آنان سد راه خدا و
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عاقبت مقدس نمایی و منافق صفتی


منافقین و دنیاپرستان معمولاً برای رسیدن به اهداف مادی خود از هر وسیله ای استفاده می كنند؛ چرا که بر این باورند كه هدف وسیله را توجیه می كند و هر روشی را اعم از حق یا باطل كه در رسیدن به مقصود آنان را یاری كند، مورد توجه قرار می دهند. هدف آنان سد راه خدا و جلوگیری از نشر فرهنگ اسلامی و معارف عالیه آن در جامعه است. برای رسیدن به هدف نامقدس، حتی از مقدسات دینی نیز بهره می گیرند و علیه دین استفاده می كنند.


گوسفند بره نفاق گرگ
یكی از مهم ترین موانع كمال انسانی، پیدا شدن نشانه های نفاق در وجود آدمی است. این خصلت ناپسند به صورت غیرمحسوس به افكار و باورهای انسان رخنه كرده و تدریجاً به یكی از عادات و ملكات غیرقابل تغییر انسان تبدیل می شود. قرآن كریم در برخی از آیات از ریشه نفاق و بسترهای آن سخن می گوید و به مؤمنین هشدار می دهد كه: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ؛ ای اهل ایمان، اموال و اولادتان شما را از یاد خدا غافل نسازد و كسانی كه چنین كنند آنان از زیانكاران خواهند بود».(1)

وقتی انسان طمع کار شد، در جلوه های مادی دنیا غوطه ور می شود و بیشترین افكار و اندیشه های خودش را در این راه به كار می گیرد؛ بنابراین تدریجاً در دام صفت زشت نفاق گرفتار می شود. اندک اندک از قدرت بی منتهای حضرت حق فاصله می گیرد و خدای متعال نیز او را فراموش می كند: « الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ بَعْضُهُم مِّن بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنكَرِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَیَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُواْ اللّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنَافِقِینَ هُمُ الْفَاسِقُونَ»؛ «مردان و زنان دو چهره [همانند] یكدیگرند، به كار ناپسند وا مى ‏دارند و از كار پسندیده باز مى‏ دارند و دست هاى خود را [از انفاق] فرو مى ‏بندند، خدا را فراموش كردند؛ پس [خدا هم] فراموششان كرد، در حقیقت این منافقانند كه فاسقند».(2)

اگر اندیشه و عقل كه رسول باطنی بشر و راهنمایی است كه همواره انسان را به سوی شاهراه حقیقت هدایت می كند، از انسان سلب شود و او نتواند از این نعمت الهی بهره گیرد، هرگز روی سعادت و خوشبختی را نخواهد دید. ره آورد این غفلت كه ریشه در غرور و خودخواهی افراد دارد، در تمام زمینه های زندگی نمایان شده و ذلت و خواری دنیا و آخرت را به ارمغان خواهد آورد

نشانه های نفاق

آرایش ظاهری و قیافه ای جذاب

«وَ إِذا رَأَیْتَهُمْ تُعْجِبُکَ أَجْسامُهُمْ»؛ «هنگامی که آنها را می ‏بینی، جسم و قیافه آنان تو را در شگفتی فرو می ‏برد».(3) آنان با این شیوه بسیاری از مردم عوام و افراد ساده لوح را به دام انداخته و از راه حق منحرف می كنند. آنان دلی بیمار اما ظاهری آراسته دارند، در پنهانی راه می روند و از بیراهه ها حركت می كنند، گفتارشان درمان، اما عملكرد آنان دردی است كه درمان ندارد، بر رفاه و آسایش مردم حسد ورزیده و بر بلا و گرفتاری آنان می افزایند، آنان همیشه آیه یأس خوانده و امیدواران را ناامید می گردانند.(4)

غرور

خودخواهی و غرور

«وَ إِذا قیلَ لَهُمْ تَعالَوْا یَسْتَغْفِرْ لَکُمْ رَسُولُ اللّهِ لَوَّوْا رُؤُسَهُمْ وَ رَأَیْتَهُمْ یَصُدُّونَ وَ هُمْ مُسْتَکْبِرُونَ»؛ « هنگامی که به آنان گفته شود: بیایید تا رسول خدا برای شما استغفار کند، سرهای خود را (از روی استهزا و کبر و غرور) تکان می ‏دهند و آن ها را می ‏بینی که از سخنان تو اعراض کرده و تکبر می ‏ورزند».(5)

اگر اندیشه و عقل كه رسول باطنی بشر و راهنمایی است كه همواره انسان را به سوی شاهراه حقیقت هدایت می كند، از انسان سلب شود و او نتواند از این نعمت الهی بهره گیرد، هرگز روی سعادت و خوشبختی را نخواهد دید. ره آورد این غفلت كه ریشه در غرور و خودخواهی افراد دارد، در تمام زمینه های زندگی نمایان شده و ذلت و خواری دنیا و آخرت را به ارمغان خواهد آورد.

استفاده ابزاری از مقدسات

منافقین و دنیاپرستان معمولاً برای رسیدن به اهداف مادی خود از هر وسیله ای استفاده می كنند؛ چرا که بر این باورند كه هدف وسیله را توجیه می كند و هر روشی را اعم از حق یا باطل كه در رسیدن به مقصود آنان را یاری كند، مورد توجه قرار می دهند. هدف آنان سد راه خدا و جلوگیری از نشر فرهنگ اسلامی و معارف عالیه آن در جامعه است. برای رسیدن به هدف نامقدس، حتی از مقدسات دینی نیز بهره می گیرند و علیه دین استفاده می كنند.

توجیه گناهان منافقان با مخفی سازی باطن عمل و نیت پلیدی که دارند، می کوشند حقایق را وارونه جلوه داده، مؤمنان را فریب دهند. آنان هرگاه کاری انجام می دهند که مؤمنان نسبت به ایمان واقعی آن ها در تردید می افتند، با شیوه های گوناگون در پی توجیه عامه پسند کردار زشتِ خود و گناهانی که مرتکب شده اند، برمی آیند

تشویق به بدی و نهی از خوبی ها منافقان به دلیل ضعف ایمان و بی اعتقادی به ارزش های الهی و انسانی هیچ گاه به احکام الهی پایبند نیستند و پیوسته می کوشند مردم را از انجام این احکام بازدارند؛ تا آنجا که می توانند از گرایش مردم به نیکی ها جلوگیری کنند. روشن است که گاه، عده ای در نتیجه جهل و ناآگاهی به گمان اینکه به کاری که امر می کنند، مدرن و پسندیده است در آن راه تلاش می کنند؛ ولی قصد توطئه و تخریب ندارند.

از این موارد می توان چشم پوشی کرد، ولی گاه عده ای می کوشند معروف و منکر را بشناسند. آن گاه مردم را بر ضد معروف و به سوی منکر فرا خوانند. قرآن تأکید می کند که منافقان همیشه پس از شناخت موضوع های ناپسند دیگران را به انجام آن تشویق می کردند و با عمل و گفتار ایشان را از انجام دادن کارهای پسندیده باز می داشتند: «الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ بَعْضُهُم مِّن بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنكَرِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَیَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُواْ اللّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنَافِقِینَ هُمُ الْفَاسِقُونَ»؛ «مردان و زنان دو چهره [همانند] یكدیگرند، به كار ناپسند وا مى ‏دارند و از كار پسندیده باز مى‏ دارند و دست هاى خود را [از انفاق] فرو مى ‏بندند، خدا را فراموش كردند؛ پس [خدا هم] فراموششان كرد، در حقیقت این منافقانند كه فاسقند».(6)

توجیه گناهان منافقان با مخفی سازی باطن عمل و نیت پلیدی که دارند، می کوشند حقایق را وارونه جلوه داده، مؤمنان را فریب دهند. آنان هرگاه کاری انجام می دهند که مؤمنان نسبت به ایمان واقعی آن ها در تردید می افتند، با شیوه های گوناگون در پی توجیه عامه پسند کردار زشتِ خود و گناهانی که مرتکب شده اند، برمی آیند. قرآن نخست در این گونه موارد به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دستور می داد که آن ها را نصیحت کن تا از این کار دست بردارند: «فَکَیْفَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصیبَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَیْدیهِمْ ثُمَّ جاؤُکَ یَحْلِفُونَ بِاللّهِ إِنْ أَرَدْنا إِلاّ إِحْسانًا وَ تَوْفیقًا * أُولئِکَ الَّذینَ یَعْلَمُ اللّهُ ما فی قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ عِظْهُمْ وَ قُلْ لَهُمْ فی أَنْفُسِهِمْ قَوْلاً بَلیغًا»؛ «پس چگونه وقتی به خاطر اعمالشان گرفتار مصیبتی می ‏شوند، سپس به سراغ تو می ‏آیند، سوگند یاد می ‏کنند که منظورِ (ما از بردنِ داوری نزد دیگران)، جز نیکی کردن و توافق (میان طرفین نزاع) نبوده است؟ آن ها کسانی هستند که خدا آنچه را در دل دارند، می ‏داند. از (مجازات) آنان صرف نظر کن و آن ها را اندرز ده و با بیانی رسا، نتایج اعمالشان را به آن ها گوشزد نما».(7)

ایجاد جنگ روانی یکی از ویژگی های منافقان، ایجاد جنگ روانی است. اگر ایجاد تزلزل و اضطراب، حاکم کردن جو ناامن، ساخت و انتشار شایعات بی اساس، مطرح کردن اتهام های گوناگون و... را از عوامل ایجاد جنگ روانی بدانیم، گروه نفاق پیشه همواره با دست یازیدن به این امور می کوشند جامعه را به دلهره کشانده، روحیه عمومی را تضعیف کنند

در جای دیگری قرآن تصریح می کند که برای توجیه کار غلط خود دروغ می گویند: «وَ إِذْ قالَتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ یا أَهْلَ یَثْرِبَ لا مُقامَ لَکُمْ فَارْجِعُوا وَ یَسْتَأْذِنُ فَریقٌ مِنْهُمُ النَّبِیَّ یَقُولُونَ إِنَّ بُیُوتَنا عَوْرَةٌ وَ ما هِیَ بِعَوْرَةٍ إِنْ یُریدُونَ إِلاّ فِرارًا»؛ « و (نیز) به خاطر آورید زمانی را که گروهی از آن ها گفتند: ای اهل یثرب (ای مردم مدینه)! اینجا جای توقف شما نیست؛ به خانه ‏های خود بازگردید و گروهی از آنان از پیامبر اجازه بازگشت می‏ خواستند و می ‏گفتند: خانه ‏های ما بی ‏حفاظ است، در حالی که بی‏ حفاظ نبود؛ آن ها فقط می‏ خواستند (از جنگ) فرار کنند».(8) در هر حال، توجیه گناه خود گناه بزرگ تری است که منافقان به آن مرتکب می شوند. البته اگرچه به ظاهر نیز بتوانند چند روزی مؤمنان را فریب دهند، ولی خدا از نیت آنان آگاه است و ایشان را به سزای عملشان خواهد رساند.

ایجاد جنگ روانی یکی از ویژگی های منافقان، ایجاد جنگ روانی است. اگر ایجاد تزلزل و اضطراب، حاکم کردن جو ناامن، ساخت و انتشار شایعات بی اساس، مطرح کردن اتهام های گوناگون و... را از عوامل ایجاد جنگ روانی بدانیم، گروه نفاق پیشه همواره با دست یازیدن به این امور می کوشند جامعه را به دلهره کشانده، روحیه عمومی را تضعیف کنند. آنان تلاش می کنند ترس و ناامیدی را حاکم سازند تا مؤمنان به تصمیم گیری صحیح و به هنگام، قادر نباشند.

هدف آنها از این کار نیز یکی از این دو امر است: دلگرمی دادن به دشمن یا سلب اعتماد عمومی نسبت به کارگزاران نظام که نتیجه هر دو امر، اختلاف در جامعه و تضعیف پایه های نظام است. آن ها در این راستا از ابزارهایی همچون بزرگ جلوه دادن دشمن و تحقیر قوای خودی برای ایجاد ترس در دل مؤمنان و بازماندن از مقابله با دشمن، شایعه سازی و انتشار آن در سطح گسترده و مطرح کردن انواع اتهام ها درباره کارگزاران و رهبران جامعه استفاده می کنند.(9)

پی نوشت ها :

1. منافقون: 9.

2. توبه: 67.

3. منافقون: 4.

4. نهج البلاغه، خ 192.

5. منافقون: 5.

6. توبه: 67.

7. نساء: 63 و 62.

8. احزاب: 13.

9. ر.ک: احزاب:13 و 69، نور: 17 ـ 11.

زهرا رضاییان

بخش قرآن تبیان