امان از شیر ناپاک (1)

(اهتمام به مسأله شیر فرزند در سیره علما و معارف دینی)

بسم الله الرحمن الرحیم

با وجود اینکه اسلام اهمیت فوق العاده­ای برای مسأله شیر دادن به نوزاد قائل شده است و این نکته هم در احکام فقهی و هم سفارش­های تربیتی مشهود است؛ اما گاهی والدین توجه چندانی به این امر سرنوشت ساز ندارند. چه بسا پدر و مادر متدینی که به سبب سهل انگاری در این مسأله، فرزند ناصالحی در دامان می ­پرورانند.

باید توجه داشت که در دوران شیرخوارگی علاوه بر تحکیم ساختمان جسمی کودک، ساختار روحی او نیز تكوین یافته و حتی رفتار و گفتار و تغذیه مادر به همراه شیر بر طفل اثر می ­گذارد.

در روایتی آمده است که: عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً (علیهم السلام) كَانَ یَقُولُ: تَخَیَّرُوا لِلرَّضَاعِ كَمَا تَخَیَّرُونَ لِلنِّكَاحِ فَإِنَّ الرَّضَاعَ یُغَیِّرُ الطِّبَاعَ (1)

امام صادق از پدرش امام باقر علیهما السلام نقل کردند که امیر المؤمنین علیه السلام می­فرمود:

براى شیر دادن به كودک، [مرضعه صالحه و خوب] اختیار كنید، چنانكه برای ازدواج [زن خوب] اختیار می­کنید؛ به درستی که شیر طبع­ها را تغییر می­دهد. [طبیعت طفل را دگرگون می­کند]

پس اولا خانمی که فرزند خودش یا طفل دیگری را شیر می­دهد، باید در غذایی که می­خورد و کارهایی که از او سر می ­زند، مسائل شرعی و اخلاقی را رعایت کند. ثانیا همان طور كه در انتخاب همسر مأمور به توجه دقیق هستیم، در برگزیدن زن شیرده شایسته نیز باید دقت کرد؛ زیرا سرنوشت فرزند دلبند ما بسیار به او مرتبط است.

او شیره و عصاره جانش را كه آمیخته با افكار و اخلاق و سرشت باطنى اوست به فرزند ما مى ­دهد و لذا صلاحیتش محرز و از اعتقادات و مذهبش و از اخلاق و تقواى او باید اطلاع داشته باشیم و گرنه همان مى شود، كه فرزند شیخ فضل الله نورى شد.

ماجرای پسر ناخلف یک عالم شهید

شهید بزرگوار حاج شیخ فضل الله نوری، چون مشروطه را در جهت اسلام نمی ­دید، با آن مخالفت كرد. عاقبت او را گرفتند و زندانی كردند. شیخ پسری داشت که این پسر بسیار اصرار داشت پدرش را اعدام كنند! یكی از بزرگان گفته بود به زندان رفته و علت را از شیخ فضل‌الله پرسیده بود که چرا یكی از پسران شما از باب «یخرج الحی من المیت» به این اندازه شرور شده است؟

مرحوم شیخ فضل الله ابراز داشت که خود من هم انتظارش را داشتم پسرم چنین از كار درآید و فرمود: «آن چیزهایی كه من از او دیده­ام و می ­بینم شما ندیده اید و بعدا خواهید دید. این فرزند همانا قاتل من خواهد بود و كسی است كه در پای دار من كف زنان شادی كند و تبریک بگوید.»

چون شیخ شهید، اثر تعجب را در مخاطب دید، اضافه كرد: «شیری كه خورده نجس و خبیث بوده و زن شیردهی كه او را تربیت نموده نجس و پلید بوده است.»

و ماجرایش را بیان کرد که: «آن زمانی كه در سامرا در محضر استاد بزرگ میرزای شیرازی مشرّف بودم، خداوند این پسر را به من داد. مادرش بیمار بود و شیر نداشت، لذا برای شیر دادن به او ناچار به گرفتن دایه شدیم.

بدون تحقیق زنی را برای دایگی او اجیر كرده و به تربیت او گماشتیم تا حدود دو سال او را شیر داد. بعد معلوم گردید كه آن زن ناصبی و از خوارج  از دشمنان امیر المؤمنین علیه السّلام بوده است و دو سال شیر ناپاک به او داده است.

نجس و حرام مجهول هم تأثیر خود را می ­گذارد.»

آن پسر فاسد، پسری دیگر تحویل جامعه داد به نام «كیانوری» كه رئیس حزب توده شد. (2)

فرصتی برای جبران

ممكن است شخصی در انتخاب همسر اشتباه کند، در این صورت یک راه گریز از اثرات بد شیر مادر این است كه پدر با انتخاب یك دایه و مرضعه عاقله و مؤمنه براى فرزندان خویش، كه علاوه بر سلامت عقل و جسم، از امتیازهاى اخلاقى و دینى برخوردار باشد، تربیت كودك خویش را به دست آن زن بسپرد تا كودكش از گرفتاری­هاى موجود تا حدی نجات یابد و رذائل اخلاقى مادر از كودك كاسته و اوصاف پسندیده زن مرضعه جایگزین اوصاف بد مادر بشود و این بزرگترین خدمت به نسلها و جامعه است. (3)

عالمان ربانی در دامان مادران مؤمن

1.      مادر «شیخ مرتضی انصاری» بانویی درس خوانده و مؤمنه و متعبده و از خاندان انصاری ­های دزفول بوده است، گویند این مادر همیشه سعی داشته که هنگام شیر دادن به فرزندش مرتضی، با وضو باشد. (4)

2.      مرحوم حجة الاسلام دکتر هادی امینی فرزند «علامه امینی» می گوید:

مادر بزرگم (مادر علامه امینی) یک روز آمده بودند منزل ما در نجف؛ من مطالبی درباره زندگی علامه از ایشان پرسیدم. مادربزرگم به یکی از نکات عجیبی که اشاره کردند این بود که می گفت:

«من بعد از اینکه ایشان متولد شد، تا دو سال تمام هیچ وقت بدون وضو به ایشان شیر نمی دادم و هر وقت موقع شیر دادن ایشان می شد، مثل اینکه به من القاء می­شد و من می ­رفتم وضو می­گرفتم و بعد به ایشان شیر می­دادم؛ به یاد ندارم بدون وضو به ایشان شیر داده باشم و برکات زیادی در این وضو گرفتن و شیر دادن نصیبم شد.» (5)

3.      مرحوم راشد ساعاتی قبل از احتضار پدر بزرگوارش مرحوم «حاج آخوند تربتی» را توصیف نموده و در بخشی از آن می­ گوید: «...پس بر حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) سلام کرد. سپس بر حضرت زینب (علیها السلام) سلام کرد و در اینجا خیلی گریست و گفت: «بی ‏بی من برای شما خیلی گریه کرده ‏ام.» پس بر مادر خودش سلام کرد و گفت: «مادر از تو ممنونم، به من شیر پاکی دادی» و این حالت تا دو ساعت از آفتاب برآمده دوام داشت...» (6)

4.      وقتی «شیخ مفید» مقداری سهم امام به مادر بزرگوار «سیّد مرتضی» و «سیّد رضی» داد تا برای دو بچّه یتیمش هزینه کند، این مادر گفت: «پدر مرحومشان مغازه ای را برایمان گذاشته و ماهانه اجاره­ای می­گیریم و با قناعت می­ گذرانیم. اگر این ماه من این پول را بگیرم و خرج کنیم، ماه دیگر می ­ترسم از آن حالت قناعت بیرون بیاییم» و پول را قبول نکرد.

مادری که با این شیر، این غذای حلال و این تقوا به فرزندان خود شیر می دهد، باید هم چنین نتیجه ای بگیرد.

شبی شیخ مفید در عالم خواب می بیند که فاطمه زهرا سلام الله علیها، دست حسن و حسین علیهما السلام را گرفته و به مسجد می آید و خطاب به او می  فرماید: علّمهما الفقه، یعنی به این دو فقه بیاموز!

فردای همان روز که شیخ مفید متعجّب از خواب شب گذشته بود، می بیند مادر سیّدمرتضی و سیّدرضی، دست این دو بچّه را گرفته و خطاب به او همان جمله حضرت فاطمه سلام الله علیها را می گوید که «علّمهما الفقه!» شیخ مفید         می ­فهمد که این دو بچّه [و مادرشان] چه مقامی دارند و با اهتمام زیاد به تعلیم ایشان می پردازد. (7)

پی نوشت ها:

(1)   وسائل‏الشیعة، ج21، ص468؛ قرب‏الإسناد، ص45،الجزء الأول

(2)   نقل به مضون از: تربیت فرزند در اسلام، ص89؛ مردان علم در میدان عمل، ج1، ص411؛ درر الأخبار، ج2، ص106

(3)     ghadeer.org

(4)   کتاب  تندیس زهد

(5)   سایت صالحین

(6)     کتاب فضیلتهای فراموش شده

(7)     پایگاه فرهنگی حجت الاسلام حاتم پوری

فرآوری: رهنما، گروه حوزه علمیه تبیان