تبیان، دستیار زندگی
رسول اكرم فرمود: همانا دانش راستین گمشده مؤمن است هرجا آن را بیابد خودش به آن سزاوارتر است .
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شهید مطهری و یادگیری علم روز

شهید مطهری
رسول اكرم فرمود: همانا دانش راستین گمشده مؤمن است هرجا آن را بیابد خودش به آن سزاوارتر است .

مرحوم مطهرى گفته است : اینكه ما دائما حدیث و آیه بخوانیم كه اسلام طرفدار علم است فایده ندارد چرا كه آنچه براى انسانها مهم است رفتار و عملكرد مسلمین است نه ادعاهاى آنان . ما دائما همان ادعاها را تكرار مى كنیم اما وقتى كه طرف چشم باز مى كند و ملل اسلامى را در عصر حاضر جاهلترین و بى سوادترین ملل جهان مى بیند و مى بیند در هیچ جاى دنیا بقدر كشورهاى اسلامى بى سواد وجود ندارد، اثر حرفهاى ما از بین مى رود لااقل یك معما برایش پیش مى آید كه اگر این حرف راست است و اسلام این اندازه از علم حمایت كرده است و آن را فرض و واجب دانسته است ، پس چرا دورترین ملل جهان از علم و دانش مسلمانانند. (1)

آنگاه شهید مرتضى مطهرى این بحث را پیش كشیده اند كه دنیاى مدرن كنونى بادنیاى سنتى گذشتگان كاملا متفاوت است .

در گذشته براى اداره زندگى و اجتماع به تخصص و علم تجربى كنونى نیاز نبود، اما در جهان جدید كشاورزى باید روى اصول علمى و فنى باشد، یك بازرگان تا درس اقتصاد نخوانده باشد نمى تواند بازرگان حسابى باشد. یك سیاستمدار تا درس سیاست نخوانده باشد نمى تواند در دنیاى امروز سیاستمدار خوبى باشد، كسب و كارهائى امروز پیدا شده كه بدون سواد و درس و تخصص ممكن نیست . (2)

در دنیا تحولى پیدا شده كه همه كارها به پاشنه علم مى چرخد بطورى كه هیچ كارى را جز با كلید علم نمى توان انجام داد.

به هر حال اگر ما مى خواهیم دین صحیح داشته باشیم اگر ما مى خواهیم از فقر رهائى یابیم ، اگر مى خواهیم از مرض نجات پیدا كنیم ، اگر مى خواهیم عدالت در میان ما حكم فرما باشد منحصرا راهش علم است آنهم علمى كه عمومیت داشته باشد و از راه دین و به صورت یك جهاد مقدس در آید (3)

مرحوم شهید علامه مرتضى مطهرى مى نویسد: یكى از علل سرعت پیشرفت مسلمین در علوم این بوده است كه در اخذ علوم و فنون و صنایع و هنرها تعصب نمى ورزیدند و علم را در هر نقطه و در دست هر كس ‍ مى یافتند از آن بهره گیرى مى كردند و به اصطلاح امروز روح تساهل بر آن حكم فرما بوده است چنانكه در احادیث نبوى به این نكته توجه داده شده است كه :

علم و حكمت را از هر كجا و در دست هر كس پیدا كردید آن را فرا گیرید. رسول اكرم فرمود:

((كلمه الحكمه ضاله المومن فحیث وجدها فهو احق بها)) (4)

همانا دانش راستین گمشده مؤمن است هرجا آن را بیابد خودش به آن سزاوارتر است .

على علیه السلام فرموده است : ((الحكمه ضاله المومن فخذ الحكمه و لو من اهل النفاق )) (5)

دانش راستین گمشده مؤمن است پس آن را فراگیر و بیاموز ولو از مردم منافق

و هم از كلمات آن حضرت است : ((خذوا الحكمه ولو من المشركین )) (6)

حكمت را بیاموزید و لو از مشركین .

در روایات اسلامى ائمه اطهار از حضرت مسیح نقل كرده اند كه

((خذوا الحق من اهل الباطل و لا تاخذوا الباطل من اهل الحق و كونوا نقاد الكلام )) (7)

یعنى حق را (هر چند) از اهل باطل فرا گیرید و اما باطل را (هر چند) از اهل حق فرا نگیرید سخن سنج و حقیقت شناس باشید.

از این روى مسلمین بر اساس آنچه از پیشواى عظیم الشان خود آموخته بودند خود را به دلیل اینكه اهل ایمانند صاحب و وارث اصلى حكمتهاى جهان مى دانستند، حكمت را نزد دیگران امرى عاریت تصور مى كردند معتقد بودند كه علم و ایمان نباید از یكدیگر جدا زیست كنند و معتقد بودند كه حكمت در محیط بى ایمان غریب و بیگانه است و وطن حكمت قلب اهل ایمان است .

جرجى زیدان داستان معروف مرثیه گوئى سید شریف رضى را براى ابو اسحاق صابى ذكر مى كند كه یك مرد روحانى در مرثیه یك دانشمند كافر شعر مى گوید سپس مى گوید آزادى فكر و عقیده و مماشات با دانشمندان چنان بود كه آن عالم بزرگ با كمال آزادى آن دانشمند صابى را مرثیه گفت .

و نیز وى مى گوید: همین كه مملكت اسلام توسعه یافت و مسلمانان از انشاى علوم اسلامى فارغ شدند كم كم به فكر علوم و صنایع افتادند و براى خود همه نوع وسایل تمدن فراهم ساختند و چون از كشیشان مسیحى مطالبى از فلسفه شنیده بودند بیش از سایر علوم به فلسفه علاقه مند گشتند بخصوص كه احادیث وارده از (حضرت ) رسول اكرم صلى الله علیه و آله آنان را به تحصیل علوم بخصوص فلسفه تشویق مى نمود (آن وقت احادیث گذشته را نقل مى كند) (8)

آقاى دكتر زرین كوب مى نویسد: توصیه و تشویق موكدى اسلام در توجه به علم و علما مى كرد از اسباب عمده اى بود در آشنائى مسلمین با فرهنگ و دانش انسانى ...از اینها گذشته پیغمبر خود نیز در عمل مسلمین را به آموختن تشویق بسیار مى كرد چنانچه بعد از جنگ بدر هر كس از اسیران كه فدیه نمى توانست بپردازد در صورتى كه به ده نفر از اطفال مدینه خط و سواد مى آموخت آزادى مى یافت و همچنین به تشویق وى بود كه زید بن ثابت زبان عبرى یا سریانى یا هر دو زبان را فرا گرفت .

در اثر همین تشویقها بود كه صحابه به جستجوى علم رو آوردند و عبدالله بن عباس و عبدالله بن عمرو عاص به كتب تورات و انجیل و به زبانهاى عبرى و سریانى آشنائى یافتند. (9)


پی نوشتها :

1-ده گفتار ص 131

2-ده گفتار 143

3-ده گفتار، استاد مطهرى ص 153

4-بحار جلد 2 ص 99

5-نهج البلاغه حكمت 80

6-بحار الانوار ج 2 ص 97

7-بحار ج 4 ص 96

8-ترجمه تاریخ تمدن ، صفحه 207

9-اقتباس از خدمات متقابل اسلام و ایران شهید مطهرى صفحات 448 – 444

منبع : کتاب مردان علم در میدان عمل ، جلد 5 نوشته سید نعمت الله حسینی

تهیه و تنظیم : گروه حوزه علمیه تبیان