مستندسازان بی مسند!
«فیلم مستند ساخته میشود تا دیده شود بنابراین باید كمك كنیم كه از همه ظرفیت‌ها در داخل و عرصه‌ی بین‌المللی برای عرضه استفاده شود.» این جملات جواد شمقدری معاون امور سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آیین اختتامیه جشنواره فیلم شهید آوینی، واقعیتی را بیان می کند که بیش و پیش از هر مسئولی برای یک مستندساز ملموس است. به خصوص که خود آقای معاون هم در ادامه این جملات، ضمن «مجرمانه» دانستن حرکت تعدادی از مستندسازان که اخیراً بازداشت شده اند، افزود: «ممكن است در بعضی از مستندها هیچ مورد منفی وجود نداشته باشد اما برخی همین مستندها را از طریقی پخش می‌كنند كه همان مستند بدون هیچ تغییری، محتوای منفی پیدا می‌كند. اگرچه كار مستند، دیدن اشكالات است اما ما انتقادات را در خانه مطرح می‌كنیم نه در خارج از آن. شاید فیلمی انتقادی بتواند در داخل كشور نمایش داده شود و پخش آن بلامانع باشد اما در شبكه‌های خارجی نه، خصوصا اینكه شبكه‌های خارجی، شبكه‌هایی باشند كه در راستای براندازی و مخالفت با انقلاب اسلامی فعالیت كنند.»
هر فیلمسازی به دنبال مخاطب جهانی است
در کنار وزارت ارشاد اما مراکز دیگری هم امکان و پناسیل حمایت از سینمای مستند را دارا هستند. از مهمترین این مراکز سازمان صدا و سیماست. انتشار سخنان تعدادی از سینماگران درباره ریشه یابی فعالیت مستندسازان دستگیرشده، بازتاب وسیعی در میان اقشار مختلف سینما داشت. در این میان نقطه نظرات تعدادی از اهالی سینما که کم کاری صداوسیما در عدم حمایت از مستندسازان را یکی از دلایل همکاری آنها با شبکه های ماهواره ای بیگانه می دانستند، جالبتر به نظر میرسد. عزیزا.. حمیدنژاد فیلمساز باسابقه ایرانی که «اشک سرما» جاودانه ترین اثرش است، در این باره با تاکید بر اینکه بازار داخلی فیلم مستند محدود است و صداوسیما هم فقط با تعداد محدودی مستندساز کار می کند، معضل اصلی مستندسازانی که با شبکه های آن سوی آب کار می کنند را نداشتن یک کانال داخلی مناسب برای بازگشتن سرمایه شان دانست. وی معتقد است: «هر فیلمسازی فارغ از ژانری که در آن کار می کند، ایده آلش آن است که آثاری را که می سازد علاوه بر بازار داخل در بازارهای خارجی هم عرضه کند و نه فقط به لحاظ مالی، سودی نسبی عایدش شود بلکه به لحاظ هنری هم نتیجه کار خود را در اختیار تعداد بیشتری از مخاطبان بگذارد. فیلمساز اگر نتواند فیلم خود را به بازارهای جهانی عرضه کند، به بازار داخلی محدود میشود. بر این اساس نفس جهانی شدن فیلم، هیچ اشکالی ندارد و باید مورد تشویق هم قرار گیرد، کمااینکه بسیاری از فیلمسازان ما بازارهای جهانی را هم فتح کرده اند!»
هر فیلمسازی فارغ از ژانری که در آن کار می کند، ایده آلش آن است که آثاری را که می سازد علاوه بر بازار داخل در بازارهای خارجی هم عرضه کند و نه فقط به لحاظ مالی، سودی نسبی عایدش شود بلکه به لحاظ هنری هم نتیجه کار خود را در اختیار تعداد بیشتری از مخاطبان بگذارد
حمیدنژاد البته تأکید دارد: «اینکه بنیاد سینمایی فارابی بخشی به نام بخش بین الملل را ایجاد کرده، ناشی از همین نیاز به بازارهای جهانی برای عرضه فیلمهاست. فارابی از این طریق میتواند فرهنگ و هنر ایرانی را به جهانیان معرفی کرده و استعدادهای جوانان فیلمساز ایرانی را هم در معرض دید مخاطبان غیرایرانی بگذارد اما مساله اینجاست که تمامی فیلمسازان برای عرضه جهانی آثار خود می بایست از کانال قانونی آن یعنی بنیاد فارابی وارد عمل شوند.» وی افزود: «درباره مستندسازان دستگیرشده این نکته را نباید از نظر دور داشت که بازار داخلی فیلمهای مستند بسیار محدود است. به هر حال تنها جایی که فیلمهای مستند را پخش می کند صداوسیما است که آن هم با گزینشهای فراوان، فیلمی را برای پخش انتخاب میکند. تازه صداوسیما هم با طیف محدودی از مستندسازان کار میکند و نمیتواند تمامی آنها را پوشش دهد، در این شرایط مستندساز جوانی که با کلی قرض کردن از این و آن فیلمی ساخته چگونه باید حداقل هزینه های تولید خود را جبران کند؟» این کارگردان سینما تصریح کرد: «اگر اوضاع اکران داخلی را هم مرور کنیم می بینیم که آثار بلند داستانی هم گاه یکی دو سال پشت خط اکران می مانند، مستندها که جای خود دارند! همین حالا تنها یک سالن سینما یعنی سینما سپیده به پخش مستند اختصاص یافته که آن هم در ساعات خاصی مستند پخش میکند. پس مستندساز به اکران داخلی هم نیمتواند امید چندانی داشته باشد!»
تلویزیون از توانایی مستندسازان استفاده کند
حمیدنژاد در ادامه تأکید کرد: «در شرایط کنونی تنها جایی که باید بیش از اینها به مستندسازان بها دهد، صداوسیما است اما صداوسیما هم آن قدر فیلترهای گوناگون برای انتخاب آثار نمایشی ایجاد کرده که رد شدن از این فیلترها به تلاش فراوانی نیاز دارد. تازه صداوسیما دوست دارد به مانند سریالهایی که سفارش ساخت آن را به فیلمسازان میدهد برای مستندسازان هم تعیین تکلیف کند در صورتی که اصلی ترین ویژگی فیلم مستند نگاه اجتماعی آن است و تا مستندساز نتواند ایده های ذهنی اش را به درستی در قالب مستند درآورد، فیلمش با استقبال مخاطبان روبرو نمیشود!» وی افزود: «در قضیه دستگیری مستندسازان آنها به خاطر فعالیت غیرقانونی خود تحت پیگیری قرار گرفتند پس اینکه از مستندسازان انتظار داشته باشیم، فعالیت خود را قانونمند کند، انتظار بیجایی نیست اما به همان اندازه هم باید از ارگانهایی مانند صداوسیما خواست که از دانش و توانایی مستندسازان کشور به درستی استفاده کنند و فضایی را برای مستندسازان باز کنند تا بتوانند میدان های بیشتری را فتح کند.»
فرآوری: امید صبوری
بخش سینما و تلویزیون تبیان
منبع: خبرگزاری ایسنا/ شبکه ایران
