چطور مباحثه کنم؟
واضح و روشن است که هر کاری، راه و رسم و فوت و فن خودش را دارد. انجام هر کاری شرایط خودش را می خواهد و برای اینکه شما بتوانید از آن کار سربلند بیرون بیایید باید در مسیر صحیح و درست و باعلم و چشم باز اقدام کنید.
از طرف دیگر، این مساله هم واضح و ورشن است که یکی از مهمترین کارهای یک طلبه، مطالعه و مباحثه است. احتمالا شما هم تا کنون از اساتیدتان در باره اهمیت این مساله مطالبی را شنیده اید ولی این بار ما نیز کمی مفصل و مبسوط به بررسی این نکته مهم طلبگی خواهیم پرداخت.
مباحثه راه تحقیق را براى محقق و دانشجو هموار و برخورد آراء واندیشه ها را براى او تجربه مى كند بلند نظرى و تحمل عقاید دیگران را به او مى آموزد.
از آنجا كه مباحثه یكى از بهترین وسایل براى[ آموزش بهتر] همراه با تحقیق مى باشد واز سالهاى بسیار دور در حوزه هاى علمیه این روش معمول بوده و هم اكنون نیاز فوق در حوزه ها بویژه براى طلابى كه با تلاش خستگى ناپذیر در كسب معارف و مقامات علمى هستند به وضوح مشاهده مى شود.
اهمیت مباحثه
همانطورى كه اشاره شد مباحثه یكى از ویژگیهاى نظام آموزشى حوزه هاى علمیه مى باشد. دراین سنت نیكوى علمى كه شاید یكى از بهترین و موثرترین شیوه فهم عمیق و فراگیرى سریع علوم و معارف است براساس روش قرآنى:[مجادله باحسن] مى باشد واز سلف صالح و علماى ربانى به ماارث رسیده است .
البته این روش در كلمات ائمه معصومین[ ع] به عنوان نظرگیرى و جمع بندى آراء وانتخاب بهترین مطرح شده است كه به یكى از آن كلمات از امیرمومنان على[ ع] اشاره مى شود:
[واضمم آراءالرجال واختراقربهاالى اصواب ابعدها عن الارتیاب - همه نظریات را در كنار یكدیگر قرار داده و نزدیك ترین آنها به حق راانتخاب و دورترین آنها را رها كن] .
در كتاب[ آداب المتعلین] كه یكى از بهترین كتابها در زمینه[ روش آموزش] و مربوط به سالهاى (911 965) و مولف آن خواجه نصیر طوسى مى باشد به مسئله مباحثه اشاره مى كند و مى فرماید:
[ولابد لطالب العلم من المطارحه والمناظره ... وقیل مطارحه ساعه خیر من تكرار شهر
- براى یك دانشجو طرح مسائل و مناظره یكى از ضروریات مى باشد:و گفته شده : یك ساعت مباحثه بهتراز تكرار یك ماه درس مى باشد].
در گذشته چنین معمول بوده كه فقط در دروس رسمى حوزه مانندادبیات فقه اصول ... مباحثه انجام گیرد اما باید توجه داشته باشیم كه این شیوه را نباید در یك یا چند رشته منحصر كنیم و ضرورت دارد كه آنرا در تمام علوم اسلامى همچون تفسیر تاریخ اقتصاد سیاست و دیگر مباحث لازم و حیاتى در حلقه هاى چند نفرى طلاب مباحثه كنیم . در آنصورت است كه اثرات علمى آن در حوزه ها نمود بیشترى خواهد داشت و حوزه هاى علمیه از كارائى بالائى برخوردار خواهد بود.
ویژگیهاى مباحثه
درمباحثه انسان بخوبى مى یابد كه تا چه میزان برمطالب تسلط یافته و آیا بفهم و درك كامل موضوعات رسیده است یانه ؟.از جمله خصوصیات جالب مباحثه آنست كه هر كس خود راامتحان مى كند میزان فهم خود را ارزیابى مى كند كه این سنجش و آزمایش وسیله اى براى تلاش بیشتر و در نتیجه رشد سریعتر مى باشد
در مباحثه مطالب آموخته شده تكرار و[ ملكه نفس] مى شود ابهامات و اشكالات روشن واندازه فهم درس مشخص مى شود.
مباحثه راه تحقیق را براى محقق و دانشجو هموار و برخورد آراء واندیشه ها را براى او تجربه مى كند بلند نظرى و تحمل عقاید دیگران را به او مى آموزد.
مباحثه تكرار درس استاد است اما نه به شكل ناقص و سطحى بلكه بصورتى جامع و محققانه زیرا همه افراد مباحثه كننده قبل از مباحثه به یادداشتهاى درس استاد و نیز به گفتاراساتید و كتابهاى مربوط به آن مراجعه مى كنند واز آن نظریات كمك مى گیرند تا نقاط مبهم و مشكل درس را بگونه اى برطرف نمایند. و در واقع مباحثه [ اعلام طرح درسى جدید] توسط شاگرد مى باشد ازاینرو محصل تمام نقاطابهام را برطرف مى كند تا همانند استاد مطالب را بازگو نماید
به همین دلیل اگر گوشه اى از مطالب در مباحثه روشن نگردید باید قبل از شروع درس جدید ازاستاد پرسید و نقاط مبهم و داراى اشكال را روشن نمود.البته باید توجه داشته باشیم كه بهترین شیوه فراگیرى و آموزش علوم طرح سئوال در محورهاى اساسى درس و یافتن پاسخ مناسب است . در مباحثه نیز بایداز این شیوه صحیح و موثر كمك گرفته شود.
از ویژگیهاى دیگر مباحثه اینست كه ضمن فهم كامل مطالب سئوالات جدیدابتكار و بصورت خودجوش طرح مى شود. جوشش سئوالات جدید و فرورفتن در عمق مطالب علمى و یافتن طرح هاى نواز محاسن مباحثه و لازم است كه همیشه مورد توجه قرار گیرد زیراافرادنسبت به تحقیق در مطالب و طرح سئوالات جامع و پرسش آن از محضراستاد 6 و یافتن بهترین پاسخ تعهد دارند و در مباحثه آینده باید جوابگوى هم مباحثه اى باشند.
درمباحثه انسان بخوبى مى یابد كه تا چه میزان برمطالب تسلط یافته و آیا بفهم و درك كامل موضوعات رسیده است یانه ؟.از جمله خصوصیات جالب مباحثه آنست كه هر كس خود راامتحان مى كند میزان فهم خود را ارزیابى مى كند كه این سنجش و آزمایش وسیله اى براى تلاش بیشتر و در نتیجه رشد سریعتر مى باشد.
منبع: پایگاه دانشگاه شهید مطهری مشهد
تهیه و فرآوری: محمد حسین امین - گروه حوزه علمیه تبیان
