انفاق و بخششی که نتیجه ای ندارد !
قرآن انفاق کردن کفار را به باد شدید و سوزان و یا فوق‌العاده سرد و خشک کننده‌ای تشبیه نموده که به کشت و زرعی بوزد و آن را خشک کند.
خدای متعال در آیه 117 سوره «آل عمران» می‌فرماید: مَثَل آنچه آن‌ها در این زندگی انفاق می‌کنند، همانند باد سوزانی است که به زراعت قومی بوزد ـ که بر خود ستم کرده‌اند (و در غیر محل یا وقت مناسب کشت نموده‌اند) و آن را نابود سازد». «صِرّ» و «اصرار» از یک ریشه هستند و به معنی بستن چیزی توأم با شدت می‌آید و در اینجا به معنی شدتی است که در باد باشد، خواه به شکل یک باد سوزان، و یا سرد و خشک کننده.
قرآن انفاق کردن کفار را به باد شدید و سوزان و یا فوق‌العاده سرد و خشک کننده‌ای تشبیه نموده که به کشت و زرعی بوزد و آن را خشک کند، البته طبع باد و نسیم، احیا کننده است، نسیم بهاران شکوفه‌های را نوازش می‌دهد و غنچه‌ها را باز می‌کند، روح در کالبد درختان می‌دمد، و آن‌ها را بارور می‌سازد. در اینجا سوالی درباره انفاق این دسته از انسان‌ها مطرح می‌شود با این عنوان که " چرا قرآن کریم بذل و بخشش کافران را این‌گونه تشبیه می‌کند؟".
انفاق اگر از سرچشمه اخلاص و ایمان به وجود آید بسیار مفید و سودبخش است، هم مشکلات اجتماعی را حل می‌کند، و هم اثر اخلاقی عمیقی در نهاد احسان کننده باقی می‌گذارد و ملکات و فضائل اخلاقی را در قلب او بارور می‌سازد.
اما اگر باد و نسیم ملایم و احیا کننده تبدیل به طوفان مرگ بار و سوزنده و یا فوق‌العاده سرد گردید به هر گل و گیاهی که بوزد آن را می‌سوزاند و خشک می‌کند.
افراد بی ایمان و آلوده نیز چون انگیزه صحیحی در انفاق خود ندارند روح خودنمایی و ریاکاری همچون باد سوزان و خشک کننده‌ای بر مزرعه انفاق آن‌ها می‌وزد و آن را بی اثر می‌سازد.
این گونه انفاق‌ها نه از نظر اجتماعی مشکلی را حل می‌کند (چون غالباً در غیر مورد مصرف می‌شود) و نه نتیجه اخلاقی برای انفاق کننده خواهد داشت.
جالب توجه این که قرآن در آیه بالا می‌گوید: «حَرْثَ قَوم ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ» یعنی مرکز وزش و برخورد این باد سوزان و خشک کننده، زراعت کسانی است که به خود ستم کردند، اشاره به این که این زراعت کنندگان در انتخاب زمان و مکان زراعت، دقت لازم را به عمل نیاورده و بذر خود را یا در سرزمینی پاشیده‌اند که در معرض وزش چنین طوفان هائی بوده است.
و یا از نظر زمان، وقتی را انتخاب کرده‌اند که فصل وزش باد سموم بوده است، و به این ترتیب به خود ستم کرده‌اند.
افراد بی ایمان نیز در انتخاب زمان و محل انفاق، به خود ستم می‌کنند و سرمایه‌های خود را بی مورد بر باد می‌دهند.
از آنچه در بالا اشاره شد، با توجه به قرائنی که در آیه وجود دارد معلوم می‌شود این تشبیه در حقیقت در میان دو چیز است:
یکی تشبیه انفاق آن‌ها به زراعت بی موقع و در غیر محل مناسب و دیگری تشبیه انگیزه‌های انفاق به بادهای سرد و سوزان.
و بنابراین آیه خالی از تقدیر نیست و معنی جمله «مَثَلُ ما یُنْفِقُونَ» این است که مثال انگیزه انفاق‌های آن‌ها همچون باد خشک و سرد یا سوزانی است (دقت کنید).
جمعی از مفسران گفته‌اند: این آیه اشاره به اموالی می‌کند که دشمنان اسلام در راه کوبیدن این آئین صرف می‌کردند، و به وسیله آن دشمنان را بر ضد پیامبر اسلام(ص) تحریک می‌نمودند و یا اموالی که یهودیان به دانشمندان خود در برابر تحریف آیات کتب آسمانی می‌دادند.
ولی روشن است: آیه یک معنی وسیع دارد که این‌ها و غیر این‌ها را شامل می‌شود.
در پایان آیه می‌فرماید: «خداوند به آن‌ها ستمی نکرده، این خود آن‌ها هستند که بر خویش ستم می‌کنند» (وَ ما ظَلَمَهُمُ اللّهُ وَ لکِنْ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ) و سرمایه‌های خود را، بیهوده از بین می‌برند، زیرا عمل فاسد جز اثر فاسد چه نتیجه‌ای می‌تواند داشته باشد؟
بخش قرآن تبیان
منبع :
حضرت آیت الله مکارم شیرازی ؛ کتاب «تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 85»
