بر بال‌های وهم و وحشت
نقدی بر مجموعه داستان «حالا بیشتر از همیشه می‌ترسیم»
یک لحظه به این بیندیشید که به جای زندگی در جهانی که اتمسفرش از هواست، در جهانی ژله‌ای زندگی می‌کنید. نفس کشیدن، حرف زدن، حرکت کردن در این جهان ژله‌ای کاملا متفاوت است. وقتی در یک جهان ژله‌ای راه می‌روید، حرکت‌تان کند می‌شود، وقتی حرف می‌زنید کلمات با حرکت کندشان دقایقی طول می‌کشد تا به مخاطب برسد. صدا، موسیقی و هر چیز دیگری کش می‌آید و شروع به لرزیدن می‌کند تا به جای دیگری برسد و گاه در وسط راه، پاره شده و صدا به زمین می‌افتد یا عقب باز می‌گردد. در چنین جهانی ریه‌هایمان به جای هوا از ژله پر می‌شود و بازدم چون استفراغی ژله‌ای همه جا را در بر می‌گیرد. در واقع ژانر وحشت در فضای هنری و ادبی، یک ژانر ژله‌ای است و همین باعث می‌شود که خواننده یا بیننده به شدت بترسد چون در چنین جهان کندی، توانایی فرار و مخفی شدن به حداقل می‌رسد.
مجموعه‌داستان «حالا بیشتر از همیشه می‌ترسیم» نخستین اثر نویسنده‌ی جوان سارا خاکزاد، شامل بیست داستان کوتاه با مضامینی روان‌شناختی، اجتماعی و انسانی است. این داستان‌ها ژانرهایی متفاوتی چون واقع‌گرایی، شگفت، تمثیل، گروتسک، طنز، سوررئال و... دارند که پاسخگوی سلیقه‌ی خوانندگان متفاوت است. موضوع‌های تنهایی، چندپارگی هویت، نابودی ارزش‌های انسانی، هبوط انسان، رو به نابودی رفتن جهان، عدم قطعیت، تردید در واقعیت، ملال و یکنواختی زندگی و... را شامل می‌شود که در نهایت می‌توان گفت روابط مدرن را به چالش می‌کشند و پیرامون مسائل مربوط به زندگی‌های امروزی و انسان معاصر دور می‌زنند.
شیوه‌ی روایت داستان‌ها مدرن است و از دیدگاه‌های متنوعی در این مجموعه استفاده شده است مانند: اول شخص، دوم شخص، نمایشی، کودک، سوم شخص محدود به ذهن و...
کسی که مجموعه داستان «حالا بیشتر از همیشه می‌ترسیم» را می‌خواند، اتمسفر کنونی ما را اتمسفری تمیز نمی‌یابد. بازدم کثیفی می‌بیند از مسخ، فراموشی انسانیت و اخلاق و زیبایی در جهانی وحشت‌انگیز. سارا خاکزاد بسیار خوب می‌نویسد. قلمش را با قدرت می‌گیرد و با ضربه دستش در جهانی از لجن فرو می‌برد تا عمق کثیف این سطح آرام را به همگان نشان دهد. در داستان چه کسی به در ناخن می‌کشد، دکتری در روستایی وهم‌انگیز به طبابت مشغول است. لایه دیگری از وحشت که در بعضی داستان‌ها دیده می‌شود، ناشی از نیروهایی است که خارج از اراده ما، ما را کنترل می‌کنند و زندگی‌مان را بدون خواست ما به پیش می‌برند. جدای از چنین جهانی که در بیشتر داستان‌های این مجموعه به چشم می‌خورد، داستان‌هایی وجود دارد که به روابط عادی انسانی می‌پردازد. مرغ عشق داستان زن و مرد عاشقی است که به‌جای آنکه عشق‌شان را به‌هم ابراز کنند، در جهانی از کنایه‌گویی غوطه‌ور می‌شوند و به جای آنکه به‌هم برسند دور و دورتر می‌شوند. چرا ما نمی‌توانیم درست باهم ارتباط برقرار کنیم؟ چرابه جای آنکه حرف‌هایمان را بزنیم در جهانی از ترس و تردید دست و پا می‌زنیم تا همه‌چیزمان را ببازیم؟
بعضی داستان‌ها شامل عناصر اسطوره‌ای هستند و بعضی دیگر عناصر بومی دارند و فرهنگ و آداب ایرانی را به نمایش می‌گذارند. توصیف و روایت به نسبت مساوی در آن‌ها رعایت شده است و گاه میزان روایت یعنی کنش نسبت به توصیف در آن‌ها بیشتر است و همین امر باعث جذابیت و ضرباهنگ تند حوادث و رخدادها می‌شود. داستان‌ها کشش و تعلیق دارند و در گروه داستان‌های پرسش‌محور هستند و پرسش‌هایی نسبت به هستی انسان‌ها و مسائل جهان مطرح می‌کنند، همچنین بسیار موجز هستند و از اطناب و زیاده‌گویی حذر شده است. پایان داستان‌ها باز است و بدین ترتیب خواننده در روند ماجرا با نویسنده مشارکت می‌کند و می‌تواند با توجه به نشانه‌های متن، پایانی برای آن‌ها در نظر بگیرد. اطلاعات داستانی به طور غیرمستقیم و خرده‌خرده به خواننده داده می‌شود. داستان‌ها تصویرهایی به یادماندنی دارند که به آسانی از ذهن خواننده پاک نمی‌شود. شخصیت‌های این مجموعه انسان‌هایی حاشیه‌ای و شکست خورده هستند؛ نمونه‌ی نوعی انسان‌های امروزی. به طور کلی می‌توان گفت که نویسنده در این مجموعه نگاهی بدبینانه به انسان و هستی داشته است و بعضی داستان‌ها در گروه داستان‌های آخرالزمانی قرار می‌گیرند. نویسنده از تکنیک‌ها و شگردهای روایی متنوعی در این اثر استفاده کرده است.
بعضی داستان‌ها جزء برگزیدگان و رتبه‌های برتر جشنواره‌های سراسری داستان کوتاه کشور و مسابقات داستان کوتاه داخلی تهران هستند مانند: هفتمین شب شعر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان 82، جشنواره‌ی سراسری داستان کوتاه زاهدان 85، جشنواره‌ی سراسری داستان کوتاه اصفهان 86، کانون ادبیات ایران 86، جشنواره‌ی سراسری داستان‌های ایرانی مشهد.
روابط انسانی همیشه زیبا نیست. گاه به قدری وحشت انگیز می‌شود که دیدن و حتی فکر کردن به آن تن‌مان را به لرزه در می‌آورد. وقتی اخلاق فرو می‌پاشد، وقتی روابط بر مداری جز مهر و عشق می‌چرخد، وقتی دختر تصمیم می‌گیرد که اعضای بدن مادرش را به فروش برساند، معلوم است که جهانی هراس‌انگیز پا می‌گیرد که انسان می‌خواهد از آن فرار کند و دور و دورتر شود.
*«حالا بیشتر از همیشه می‌ترسیم»/ سارا خاکزاد/ نشر چشمه/ 111 صفحه/ 2500 تومان
فرآوری: مهسا رضایی
بخش ادبیات تبیان
منابع: تهران‌امروز، نشر چشمه
