تبیان، دستیار زندگی
همدان كه اغلب می‌ دانیم نام تاریخی آن هگمتانه است به دلیل موقعیت مناسب آب و هوایی یكی از قدرتمندترین حكومت‌ های دنیای باستان را در خود جای داده بود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نامه گنج یا گنجنامه
نامه گنج یا گنجنامه

همدان كه اغلب می‌ دانیم نام تاریخی آن هگمتانه است به دلیل موقعیت مناسب آب و هوایی یكی از قدرتمندترین حكومت‌ های دنیای باستان را در خود جای داده بود. اهمیت این منطقه تا آنجا بود كه حتی پس از براندازی مادها نیز همچنان موقعیت سوق‌ الجیشی خود را حفظ كرده و برای هخامنشیان كه به دولت ماد خاتمه داده بودند، سرزمینِ حریفِ مغلوب قابل چشم‌ پوشی نبود. از این رو داریوش هخامنشی و پسرش خشایار 2 كتیبه با شكوه بر سینه كوه‌های این منطقه كه پایتخت تابستانی ‌شان به شمار می

‌ آمد، بر جای گذاشته ‌اند.

در فاصله 5 كیلومتری غرب همدان در كوهپایه‌ های الوند دره‌ ای زیبا و بسیار فرحبخش پدید آمده كه به دره عباس‌ آباد موسوم است و كتبیه ‌های یاد شده در انتهای این دره سرسبز و ابتدای مسیر جاده ‌ای كه همدان را به تویسركان و غربی‌ ترین نقاط كشور مرتبط می‌ كند، واقع شده است.

این مسیر در زمان هخامنشیان یكی از راه ‌های اصلی موسوم به جاده شاهی بود و دامنه الوند را به سرزمین بابل در مركز بین ‌النهرین كه در آن عهد تحت فرمانروایی ایران قرار داشت، متصل می‌ كرد و همین اتصال به سرزمین بابل كه در آن روزگار به اعتقاد بسیاری از مردمان سرزمینی مقدس محسوب می‌ شد، سبب شده بود تا این جاده نیز راهی مقدس، پر رفت و آمد و بسیار امن باشد؛ بنابراین محل مناسبی بود تا شاهان هخامنشی شكوه و عظمت خود و نیاكانشان را با ایجاد سنگ نگاشته‌ ها برای همگان به نمایش بگذارند. به همین دلیل داریوش و پسرش خشایار هر یك در زمان پادشاهی خود (حدود 500 سال پیش از میلاد) دستور به نوشتن كتیبه ‌ای دادند در 3 ستون و 20سطر به زبان‌ های فارسی باستان، بابلی و عیلامی. هر سه زبان به خط میخی كه از چپ به راست نگاشته می ‌شد، حك شده است.

نامه گنج یا گنجنامه

متن پارسی در سمت چپ هر لوح قرار گرفته، متن بابلی در وسط و متن عیلامی‌ نیز در ستون سوم (سمت راست) قرار دارد. هر یك از این زبان ‌ها در آن دوره اهمیت خاصی داشتند و عموماً كتیبه ‌های مهم دولتی به این سه‌ زبان نوشته می ‌شدند.

در اطراف كتیبه‌ ها سوراخ‌ هایی دیده می ‌شود و به نظر می ‌رسد روپوشی داشته ‌اند كه آنها را از گزند باد و باران حفظ می‌ كرده است‌. اهمیت و عظمت این كتیبه‌ ها به حدی است كه می‌ توان بخوبی تصور كرد به عنوان مثال داریوش هر از گاهی كه از كشورگشایی‌ هایش فراغتی می‌ یافته با چه اشتیاقی به محل نگارش این كتیبه می ‌آمده و روال كار كاتبان را پی می‌ گرفته است.

گنجنامه در زبان پارسی به معنای حكایت و داستان گنج است؛ چرا كه با گذشت روزگار و به ‌پایان رسیدن دوره هخامنشیان رفته ‌رفته خواندن و فهمیدن كتیبه ‌ها به فراموشی سپرده شد و این افسانه شكل گرفت كه راز گنجی نهان در این كتیبه ‌ها نوشته شده است

گنجنامه به سه زبان فارسی باستان ، بابلی، عیلامی و به خط میخی نگاشته شده است

اگر هر یك از ما به آن دیار سفر كردیم، خوب است بدانیم كتیبه ‌های كوه الوند به گنجنامه مشهورند. گنجنامه در زبان پارسی به معنای حكایت و داستان گنج است؛ چرا كه با گذشت روزگار و به ‌پایان رسیدن دوره هخامنشیان رفته ‌رفته خواندن و فهمیدن كتیبه ‌ها به فراموشی سپرده شد و این افسانه شكل گرفت كه راز گنجی نهان در این كتیبه ‌ها نوشته شده است! برخی نیز آن را جنگنامه خواندند به تصور این ‌كه شاید داستان جنگاوری‌ های شاهان را در خود داشته باشد.

این تصورات همچنان باقی ماند تا سال ‌های 1840و 1841 میلادی كه یك نقاش و باستان شناس فرانسوی به نام اوژن فلاندن به همراه دوست و همكارش پاسكال كسِت كتیبه ‌های گنج نامه را مورد مطالعه و بررسی ‌های اولیه قرار دادند. حاصل تلاش آنان كمكی شد برای كاشف انگلیسی راولینسن تا با استفاده از این كتیبه‌ ها به موفقیت شایانی در گشودن رمز خط میخی پارسی باستان دست یابد.

نامه گنج یا گنجنامه

به این ترتیب این دو كتیبه كلیدی شدند در دست كاشف تا به‌ وسیله آنها بتواند مهم‌ ترین كتیبه‌ های دوران هخامنشی مانند آنچه داریوش در بیستون دستور به نوشتنش داده بود را بخواند و بدینسان پرده از بسیاری رازهای نهفته تاریخ برداشته شود. از این رو، این دو كتیبه اهمیت زیادی برای پژوهشگران و البته همه ایرانیان و ایران دوستان دارد.

اینها را نوشتیم تا اگر به آن دیار رسیدید با نگاهی دیگر بر این نوشته ‌های سنگی بنگرید. البته متن این كتیبه ‌ها تفاوت چندانی با هم ندارند. یكی از این دو لوح اندكی بالاتر از دیگری قرار دارد كه متعلق به داریوش است ، كتبیه ‌ای كه پایین ‌تر قرار دارد به تقلید از كتیبه نخست نوشته شده و تنها به جای داریوش، نام خشایار و به جای ویشتاسپ نام داریوش آمده است.

نامه گنج یا گنجنامه

شاید حالا با دانستن داستان گنجنامه با حال و هوای دیگری عازم سفر به این منطقه شوید. بی‌ تردید رفتن به پایتخت تابستانی شاهان هخامنشی و تصور گام برداشتن در راهی كه در هزاره ‌های پیش‌ محل رفت و آمد كسانی بوده است كه تاریخ سرزمین كهن مان را رقم زده‌ اند، خالی از لطف نیست. از سوی دیگر تنفس در هوای مطبوع و دل‌ انگیزی كه دست‌كم در هیچ كجای شهرهای بزرگ و صنعتی یافت نمی ‌شود، موقعیت ویژه ‌ای است كه نمی ‌توان براحتی آن را از دست داد.

بخش گردشگری تبیان


برگرفته از جام جم آنلاین