خیر فراگیر ماه رمضان
هر آنچه که در عالم هستی وجود دارد، حقیقت و باطنی دارد؛ زیرا دنیا تنزّل یافته عوالم بالا است، هرچه در عالم دنیا هست نمونهای است از آنچه در عالم معنا است. احکام و قوانین الهی هم که در دنیا به صورت دین و دستورات عبادی ظهور کردند، اسرار و باطنی دارند.
اشیا، زمانها و مکانها نیز دارای حقیقت و باطن میباشند. یکی از آن زمانها، ماه مبارک رمضان میباشد. در فرهنگ اسلامی ماه رمضان یکی از مهمترین و محترمترین ماههای سال است؛ ماهی که نزد مسلمانان به ماه عبادت و طهارت معروف بوده و آن را -به تعبیر پیامبر(ص)- ماه خدا مینامند.
روزه در تمام ادیان به معنا پرهیز و ترک آمده است و مردم تمامی ادیان با این عبادت به خداشناسی، تزکیه نفس، تعدیل اراده در امور دنیوی، رعایت اصول اخلاقی، بهداشتی و اجتماعی دعوت میشوند. آیه 45 سوره عنکبوت میفرماید "اتْلُ مَا أُوحِی إِلَیکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَر... ؛ آنچه از کتاب به سوی تو وحی شده است بخوان و نماز را برپا دار که نماز از کار زشت و ناپسند باز میدارد"؛ این مسئله قول خداوند برای مؤمنان است و این در حقیقت یک استراتژی الهی است و به همین دلیل است که آمار جرم و جنایت در ماه مبارک رمضان کاهش مییابد.
این استراتژی الهی چند مکانیزم دارد؛ ما در 11 ماه بقیه سال معمولاً خدا را فراموش میکنیم و تا حد زیادی مادی زده هستیم و یکی از اشکالات انسان همین غفلت است؛ ولی در این ماه از همان اول با شعائری که در آن مطرح میشود از جمله اینکه ماه خدا است و ماه ضیافت الهی است، سعی میکنیم که گناه نکنیم.
همگان متوجه و متذکر این مسئله میشوند که لااقل یک ماه مراقبه کنند، این یک ماه مراقبه در همه ادیان الهی مطرح بوده و حتی در برخی از ادیان 40 روز روزهداری میکنند و در مورد روزه خداوند در آیه 183 سوره بقره میفرماید "یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛ ای کسانی که ایمان آوردهاید روزه بر شما مقرر شده است همان گونه که بر کسانی که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود باشد که پرهیزگاری کنید".
از سوی دیگر شرایط محیطی هم ایجاباتی دارد؛ در سراسر کشورهای اسلامی هر جا مسلمانی است که حتی در طول سال نمازش را نمیخواند، در این یک ماه سعی میکنند بسیاری از موارد را رعایت کند و حتی در کشورهای اروپایی و آمریکا نیز ایرانیان به ماه رمضان توجه مضاعفی دارند.
یکی دیگر از مؤلفههای تأثیرگذار بر کاهش جرم و بزه اجتماعی مسئله حلال بودن غذا است؛ در طول سال همه نوع حلال و حرامی را میخوریم اما در ماه رمضان کسی که روزه میگیرد سعی میکند که تغذیهاش حلال باشد و خود این غذای حلال در درون یک انسان ایجاد نور میکند در حالی که غذای حرام در درون انسان ایجاد زور میکند و این مسئله مهمی است.
نماز جماعت، احسان به فقرا، شب قدر، یادآوری بزرگواری حضرت علی (ع) و اینکه الگوی انسان کامل چه ویژگیهایی داشته، اول شوال و عید فطر هر کدام مرحلهای از مراحل معنویت و سلوک است که به افزایش الوهیت و کاهش مادیگرایی میانجامد.
ماه رمضان ماه بهار قرآن است، در رمضان، قدر قرار دارد و در قدر قرآن نازل شده و خواندن قرآن، یاد گرفتن قرآن و با یکدیگر قرآنی صحبت کردن همه امتیازاتی را میآورد که خطا و گناه یکساله انسان را میپوشاند.
ماه رمضان چهار رکن دارد که یکی روزه است، به قول مولانا این «دهان بستی دهانی باز شد؛ تا خورنده لقمههای راز شد»، دومین مسئله شب قدر است که شب عرفانی اسلامی است و مشابه آن را در هیچ جا نداریم و سومین مسئله شهادت حضرت علی (ع) است و این مسئله است که انسان کامل چه ویژگیهایی دارد و نهایتاً مسئله هدایت قرآن و اینکه ما حداقل یکبار قرآن را مرور میکنیم و با همدیگر قرآنی عمل میکنیم و خود این میتواند برای ما فرصت خوبی ایجاد کند.
در صورتی که این چهار عمل اصلی ماه مبارک رمضان را درست اجرا کنیم توفیقمان را در روز عید فطر جشن میگیریم؛ ما قطعاً باید معنویت را به سمت و سوی بینهایت بکشانیم و مادیات را در حداقلهای لازم نگه داریم و اگر به مناسک این ماه درست عمل شود میتواند ما را به تعادل برساند.
اگر بخواهیم این مکانیزمها را به گونهای تسری دهیم که در سایر ماههای سال هم روند کاهش جرم و بزه ادامه داشته باشد، میتوانیم روزه بگیریم. در بین عرفا مستحب است که روزهای دوشنبه و پنجشنبه هم روزه گرفته شود و یا لااقل هفتهای یکبار روزه گرفته شود و این استمرار روزه در طول سال میتواند یادآور این مسأله باشد که حالت روزهداری را در سایر ماههای سال هم با خودمان داشته باشیم و روزههای مستحبی در طول سال تداومبخش معنویت رمضان است؛ این مسئله درباره وضو هم گفته میشود که اگر نماز هم نمیخوانید باز هم وضو داشته باشید چرا که حالت وضو انسان را به سمت حالت نماز سوق میدهد و وقتی انسان وضو دارد قطعاً با بدن وضودار کار بدون وضو و کار بدون حساب انجام نمیدهد.
این دهـان بستی دهانی باز شــد کو خورندهی لقمههای راز شـــد
لب فـرو بند از طعام و از شراب سوی خوان آسمــانی کن شتاب
ماه مبارک رمضان، عرصه برای تجلی حقیقت اسلام یعنی تسلیم محض در نزد خداوند متعال میباشد. این عرصه، مجالی است تا بندگان خدا به امر و رضای او، حتی از نیازهای طبیعی و حلال خود چشمپوشی کنند و سر تسلیم بر بندگی شکوهمند خالق بی همتای خویش فرود آورند. این تمرین یک ماهه در کفّ نفس و خودداری از درخواست نفسانی، تمرینی مفید و نیکو است برای تقویت اراده و خویشتن داری در باقی سال؛ چون انسانی که یک ماه به دستور الهی در مقابل خواست حلال نفس خویش مقاومت کرده و فقط به خاطر رضای خداوند از نیازهای طبیعی خود مانند خوردن و آشامیدن اجتناب نموده است، این قدرت را خواهد داشت تا در 11 ماه دیگر سال در مقابل وساوس شیطانی و درخواستهای نفسانی نفس اماره خویش مقاومت نموده و اهل تقوی و فلاح گردد.
مولوی میگوید :
این دهـان بستی دهانی باز شــد
کو خورندهی لقمههای راز شـــد
لب فـرو بند از طعام و از شراب
سوی خوان آسمــانی کن شتاب
گر تو این انبان زنان خـالی کنی
پر ز گوهرهای اجلالی کنی
شرط جان از شیر شیطان باز کن
بعد از آنش با ملک انباز کن
چند خوردی چرب و شیرین از طعام
امتحان کن چند روزی در صیام
چند شبها خواب را گشتی اسیر
یک شبی بیدار شو دولت بگیر
فرآوری : محمدی
بخش قرآن تبیان
منابع : اسلام پدیا
خبرگزاری شبستان