عطش شهر برای زیباسازی

چرکین بودن دیوارهای ساختمان های شهر، حضور دائمی داربست های فلزی، اطلاعیه های کج و معوج چسبانده شده روی یکدیگر، تبلیغ نویسی کالاها و خدمات روی نمای بنا ها و از همه مهم تر نماهای متشتت ساختمان ها همگی حاصل بی توجهی شهروندان به نمای ظاهری شهری و همین طور حاصل واگذاشتن امور به حال خود از سوی مسوولان است. این اشکال ناهمگون که بدون هیچ ریتم و زیبایی در کنار هم قرار گرفته اند باعث آلودگی بصری و روانی شهروندان خواهند شد. این آشفتگی ها و دیگر پدیده های روان فرسا که همه روزه در نمای شهرمان می بینیم آثار مخربی بر روح و روانمان می گذارد که به تدریج موجب شدت گرفتن کسالت ها و اندوه ها می شوند. تاثیری که این آلودگی های بصری به تندرستی می زنند به نقل از یک مقام سازمان زیباسازی شهرداری تهران، همچون شنیدن خبر ناگوار از دست دادن یکی از بستگان است که شخص را به شدت دگرگون می کند. در گیرودار زندگی پردغدغه امروز چاره ای نیست جز تلطیف فضای زندگی جمعی به واسطه هنر تا به این طریق با کمی دلپذیر شدن محیط زندگی اجتماعی شرایط دشوار زندگی را آسان تر سپری کنیم.

روان شناسان، مدیران شهری، مهندسان شهرساز و معمار بر این عقیده اند که گرافیک شهری با ابزاری به نام نقاشی دیواری می تواند جلوه های تازه ای از شهرها را به نمایش بگذارد نقاشی دیواری می تواند علاوه بر جذاب تر شدن شهر آن را برای شهروندان خاطره انگیز کند. هنری که سبب می شود نه تنها فضای شهر با تمام آشفتگی هایش برای رهگذران لطیف تر شود بلکه عرصه بسیار مناسبی برای ورود هنر به شهر است.

در حالی که سال هاست بسیاری از کلانشهرهای دنیا از نقاشی های دیواری برای بهبود سیما ومنظر شهری بهره برده اند و حتی در شهرهایی مانند لندن، پاریس و رم، نقاشی دیواری به یکی از جاذبه های مهم توریستی تبدیل شده است، بحث نقاشی دیواری دیر به فضای شهری ما راه یافت و تاثیر آن بر رفع آلودگی های بصری و زیبایی شهر جدی گرفته نشد، اما در چند سال اخیر مسوولان سازمان زیباسازی با درک اهمیت نقاشی های دیواری بر بهبود سیما و منظر شهری، اجرای آن در سطح خیابان ها و بزرگراه های شهر را بعنوان یکی از طرح های اولویت دار به طور جدی در دستور کار خود قرار دادند.

اگرچه هم اکنون نقاشی های دیواری شهرمان افزایش یافته و طراحی زیبای آنها جلوه بصری دل انگیزی به چهره زمخت شهرمان بخشیده است، اما برخی از این نقاشی های دیواری دارای مشکلاتی هستند که رفع آنها، رسیدگی و توجه بیشتر مسوولان زیباسازی شهر را طلب می کند. برخی از این نقاشی های دیواری که نزدیک به دو دهه از عمرشان می گذرد گاه آنقدر کهنه و رنگ و رو رفته شده اند که دیگر زیبایی سال های نخستین را از دست داده اند و رهگذران رغبتی برای نگاه کردن به آنها ندارند و قطعا نیازمند ترمیم مجدد هستند. علاوه بر این گاه کیفیت مواد رنگ های به کار رفته در برخی از نقاشی های دیواری به حدی پایین است که علی رغم این که هنوز از زمان طراحی آنها یک سال نگذشته است پوسته پوسته شده یا ترک برداشته اند.

سرنوشت تلخ بزرگ ترین نقاشی دیواری

ماجرای پاک شدن بزرگ ترین نقاشی دیواری ایران در مشهد را که خرداد امسال رخ داد به خاطر دارید؟ زمانی که ماموران اداره حفاظت از املاک و اراضی آستان قدس رضوی به یکباره این نقاشی دیواری عظیم را یک شبه با رنگ سفید پوشاندند!

این اثر به مدت یک سال و با ارزش 450 میلیون ریال کشیده شده بود که از این رو یکی از بزرگ ترین پروژه های هنری در کشور به شمار می رفت. این اثر که داستان هایی از شاهنامه را روایت می کرد درست قبل از رونمایی و افتتاح رسمی پاک شد تا مهجور ماندن نقاشی دیواری و عدم توجه مسوولان مربوطه به ضرورت و اهمیت جایگاه نقاشی های دیواری در زندگی در بهبود سیما و منظر شهری بیش از پیش نمایان شود.

نکته: استفاده از دیوار پوش هایی از جنس سنگ و کاشی بعضا هزینه هایی کمتر از نقاشی دارد، به همین منظور قرار است با کاهش نقاشی های دیواری از پوشش های دیگری مانند کاشیکاری ها در شهر استفاده شود .

هرچند با رسانه ای شدن این موضوع و اعتراض شهروندان از یکسو و کارشناسان حوزه شهری از سوی دیگر مسوولان شهرداری منطقه را برآن داشت که هرچه سریع تر احیا و ترسیم مجدد این نقاشی دیواری را در دستور کار قرار دهند، اما حالا دیگر بیم آن وجود دارد که پی نبردن به جایگاه هنر نقاشی دیواری در زندگی شهری، سایر تابلوهای دیواری را به سرنوشت تلخ بزرگ ترین نقاشی دیواری کشورمان تبدیل کند.

تا زمانی که مسوولان شهرداری مشهد با کمک هنرمندان برای احیاء مجدد نقاشی دیواری دست به کار شوند مساحت 2200 متری که تا چندی پیش بزرگ ترین نقاشی دیواری کشورمان را در خود جای داده بود تبدیل به بزرگ ترین مستطیل سفیدرنگی شده که تنها روی آن آرم اداره آستان قدس رضوی حک شده است.

موضوع نقاشی های دیواری و ضرورت رسیدگی به آنها هنگامی بیشتر خودنمایی می کند که با نگاهی گذرا به برخی نقاشی های دیواری قدیمی تر در سطح شهر و بخصوص آنهایی که منقش به چهره شهدا و یادآور خاطرات دفاع مقدس هستند به وضوح غبار کهنگی روی آنها را گرفته،در چنین شرایطی شنیدن این خبر که قرار است نقاشی های دیواری شهدا در سطح شهر نیز مرمت و بازسازی شوند بسیار امیدوارکننده است.

اردشیر میر منگره، رئیس اداره نقاشی سازمان زیباسازی شهر تهران با بیان این که طرح جامع ساماندهی نقاشی های دیواری شهدا یکی از اصلی ترین برنامه های امسال اداره نقاشی سازمان زیباسازی شهر تهران است به نشست های مشترک این سازمان با بنیاد شهید و امور ایثارگران در این زمینه اشاره کرده و می گوید: هم اکنون مشغول شناسایی و جانمایی برای مرمت نقاشی های دیواری قدیمی تر تصویر شهدا هستیم و در همین کارگروه هم بحث جانمایی برای خلق نقاشی های دیواری به یاد شهدا و با مضمون دفاع مقدس را در دستور کار داریم.

دیوارپوش هایی از جنس سنگ و کاشی

اما انگار مسوولان سازمان زیباسازی شهرداری تهران دیگر چندان تمایلی به افزایش نقاشی های دیواری در سطح شهر ندارند. این را می شود از گفته های مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران دریافت که چندی پیش در حاشیه مراسم افتتاحیه دومین جشنواره مشارکت شهروندی و خدمات شهری تاکید کرده بود که برنامه ای برای افزایش نقاشی های دیواری در سطح شهر نداریم.

محمدجواد شوشتری با تاکید بر این که افزایش نقاشی های دیواری مورد تایید سازمان زیباسازی نیست درباره دلایل خود اینگونه توضیح می دهد: متاسفانه پیش از این برای پوشش دیوارها در تهران تنها از نقاشی های دیواری استفاده می شد، اما برآورد هزینه نشان داده استفاده از دیوار پوش های دیگری مانند سنگ بعضا هزینه هایی کمتر از نقاشی دارد، به همین منظور سعی داریم با کاهش نقاشی های دیواری از پوشش های دیگری مانند کاشیکاری ها در شهر استفاده کنیم و به هر یک از شهرداری های تهران تنها اجازه اجرای 10 نقاشی دیواری داده شده است. در چنین شرایطی سرنوشت نقاشی های دیواری موجود در سطح شهر نیز در ابهام قرار دارد. این که آیا نقاشی های دیواری موجود حذف خواهند شد؟

مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران در این باره می گوید: این موضوع به تیم های هنری سپرده خواهد شد و آن ها تشخیص می دهند که نقاشی مذکور باید پاک، ترمیم یا اصلاح شود و بر این اساس زیر نظر سازمان زیباسازی شهرداری تصمیم گیری خواهد شد. در میان آشفتگی های بصری متعددی که به تدریج می رود تا چهره زیبای شهرمان را برای شهروندانش به خاطره ای دور دست تبدیل کند اجرای طرح هایی مانند نقاشی های دیواری هر چند سال ها دیرتر از بسیاری کشورهای دنیا به اجرا گذاشته شده، اما می تواند نقطه ای امیدوارکننده در بهبود سیما و منظر شهرهایمان باشد.

حضور چشمنواز نقاشی های دیواری در سطح شهر می تواند گامی هرچند کوچک برای رفع آلودگی های بصری از چهره شهرمان باشد و شهروندان را به میهمانی تصاویر دل انگیز دیوارهای شهر دعوت کند.

بخش اجتماعی تبیان

پوران محمدی - روزنامه جام جم