چگونگی حساب و کتاب در اعمال!

---

بنابه تأکید قرآن کریم ما انسان‌ها مواقفی را در روز قیامت در پیش رو داریم که پنجاه موقف است و هر موقفی هزار سال طول می‌کشد، در این ایستگاه‌ها که پنجاه هزار سال می‌شود باید پاسخ گوی اعمالِ خود باشیم و بهتر از هر چیزی توجه به انجام واجبات و ترک محرمات الهی است.

یُقَلِّبُ اللَّهُ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِّأُوْلِی الْأَبْصَارِ (النور،44)

خداوند متعال شب و روز را دگرگون می‌کند. به حقیقت در این(جابه‌جایی شب و روز) هر آینه عبرتی برای صاحبان بصیرت است. با گردش شب و روز است که ما انسان‌ها، هفته‌ها، ماه‌ها و بلکه یک سال را پشت سر می‌گذاریم. در این بین کسانی که اهل بصیرتند از این گردش ایّام عبرت می‌گیرند؛ از ظاهر به باطن و از مجاز به حقیقت می‌رسند، و این موعظه بزرگی برای انسان‌های صاحب دل و با بصیرت است.

این ساعاتی که بر ما می‌گذرد و خواهد گذشت، ساعات ارزشمند و پربهایی است که در واقع سرمایه اساسی ما برای تأمین سعادت در دنیا و آخرت است. بنابراین باید بسیار با دقّت و مراقبت حسابرسی کنیم که این ساعات و ایّام چگونه گذشته و چگونه می‌گذرد و اگر این محاسبه در زندگی ما نباشد ما سخت زیان کرده و سرمایه را از کف داده و خواهیم داد. در اهمیّت این مطلب همین بس که مولای ما امام هفتم حضرت موسی‌بن‌جعفرعلیه‌السلام فرمودند: " یا هشام! لیس منا من لم یحاسب نفسه فی کلّ یوم فان عمل حَسَناً استزاد مِنه و إن عمل سیّئاً استغفرالله منه و تاب الیه : ای هشام! از ما نیست کسی که هر روز خود را مورد محاسبه قرار ندهد که اگر کار نیکی انجام داده در افزایش آن بکوشد و چنانچه کار زشتی کرده از خدا آمرزش بخواهد و به سوی خداوند بازگردد."

اگر می‌بینیم برخی از افراد به مقاماتی رسیده‌اند به خاطر همین دقّت در مراقبه و محاسبه نفس بوده است که دقیقاً اعمال و رفتار و گفتار خود را تحت نظر داشته‌اند و اگر لغزشی از آنان سر بزند استغفار کرده از خدا آمرزش خود را خواسته‌اند.

در روایت دیگر که از رسول اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله و سلم نقل شده، آمده است: " حاسِبوا انفسکم قبل ان تحاسَبوا وَ زِنوا قَبْلَ اَنْ توزَنُوا وَ تَجَهَّزُوا لِلْعَرْضِ الاکبر : پیش از آن که به حساب شما برسند خود حساب گر خویش باشید و قبل از این که اعمال شما را بسنجند اعمال خود را وزن کنید و برای روز قیامت خویشتن را آماده سازید."

پنجاه موقف از مواقف روز قیامت

بنا به تأکید قرآن کریم ما انسان‌ها مواقفی را در روز قیامت در پیش رو داریم که پنجاه موقف است و هر موقفی هزار سال طول می‌کشد، در این ایستگاه‌ها که پنجاه هزار سال می‌شود باید پاسخ گوی اعمالِ خود باشیم و بهتر از هر چیزی توجه به انجام واجبات و ترک محرمات الهی است.

مرحوم شیخ صدوق‌رضوان‌الله‌تعالی‌علیه در کتاب اعتقادات خود می‌نویسد: در روز قیامت عقباتی وجود دارد که در هر عقبه‌ای برای انجام واجبی و ترک محرّمی در نظر گرفته شده است. یک عقبه برای نماز، عقبه دیگر برای حج، عقبه‌ای برای زکات و همین‌طور سایر واجبات.

به هر حال تمام اعمالی که از ما سر می‌زند مورد پرسش الهی است و اگر خطا باشد موجب گرفتاری ما خواهد شد. باید هشیار بود، حتی در حرف زدن که امر مهمی است و هر لفظی که از زبان ما صادر می‌شود، نوشته خواهد شد؛ قرآن کریم می‌فرماید: مَا یَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ.

الان هم که در ایام با برکت ماه رمضان هستیم  ، باید بیشتر مراقب اعمال و رفتار خود باشیم . چه حرف‌هایی می زنیم،چگونه قضاوت می کنیم .

کمی به خود آییم و تا دیر نشده، نادم و پشیمان شده، جبران کنیم مبادا که دچار غفلت شویم.

راه رهایی از غفلت

برای این که به این آفت خانمان‌سوز غفلت مبتلا نشویم باید هر روز به حساب کارهای خود برسیم. دفتری داشته باشیم و اعمال روزانه‌ی خود را در آن بنویسیم و پایان هر روز به محاسبه اعمال خود برسیم و مواظب باشیم که در هفته و ماه و سال و بلکه در کل زندگی چه کرده‌ایم؛ خوب بوده یا بد، همه ثبت و ضبط شده است. نکته جالب این که خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:  " وَکُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ فِی عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ کِتَابًا یَلْقَاهُ مَنشُورًا : کارنامه اعمال هر انسانی را به گردنش می‌آویزیم و روز قیامت کتابی برای او بیرون می‌آوریم که آن را در برابر خود گشوده می‌بیند."

و دنباله‌ی آیه می‌فرماید: " اقْرَأْ کَتَابَکَ کَفَی بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیبًا : این همان نامه‌ی اعمال توست، به او می‌گوییم کتابت را بخوان! کافی است که امروز خود حساب گر خود باشی."

در این نامه‌ی اعمال هیچ‌چیز فروگذار نشده است و در آن روزی که یوْمَ تُبْلَی السَّرَائِرُ (الطارق،9) است، هر کار خیر و شری که انسان انجام داده آشکار و برملا خواهد شد و آنجاست که معلوم خواهد شد این شخص بهشتی یا جهنّمی است. کارنامه‌ی عملکردش را به دستش می‌دهند.

نامه به دست راست یا به دست چپ ؟!

قرآن کریم می‌فرماید: " وَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَیَقُولُ یَا لَیْتَنِی لَمْ أُوتَ کِتَابِیهْ وَلَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِیهْ : و امّا کسی که کارنامه‌اش به دست چپ او داده شود، گوید ای کاش نامه‌ام به من داده نمی‌شد و نمی‌دانستم در حساب اعمالم چه نوشته‌اند."

امّا در کنار این افراد، اشخاص دیگری هم هستند که با صدای بلند فریاد شادی سر می‌دهند که‌ای اهل محشر بیایید و نامه‌ی اعمال مرا ببینید :" فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ فَیَقُولُ هَاؤُمُ اقْرَؤُوا کِتَابِیهْ : امّا کسی که کارنامه‌اش به دست راست او داده شود با صدای بلند می‌گوید: بیایید نامه‌ی عمل مرا بخوانید."

منابع :

محاسبه یک سال عمر از دیدگاه «آیت‌الله صافی گلپایگانی»

سایت آیت الله مکارم شیرازی