ریز نکته های تربیتی

چرا گفته می شود ترک عادت موجب سلامتی است؟ ولی این مفهوم هم خود نوعی ترک عادت است و نشان دهنده بیرون آمدن از القائات و چارچوب های از پیش تعیین شده ایی است که بدون تفکر و تعقل از آن پیروی می گردد.

اولیا و مربیان قصد دارند از طریق عادات مکانیکی و فعل پذیر، رفتارهای مورد انتظار خود را در فرزندان تقویت نمایند و روانشناسان رفتارنگر سعی دارند کلیه اعمال و افعال انسان را در قلمرو ((یادگیری شرطی شده )) تبیین کنند. ولی باید قبل از اینکه بدنبال پیامد رفتار و عمل فرد باشیم انگیزه و نیت عمل آن را مورد نظر قرار دهیم و به تعبیر زیبای حدیث -الاعمال بالنیات- فلسفه انجام آن عمل را نزد فاعل عمل جستجو کنیم.

منظور از مفهوم عادت آن دسته از اعمال و رفتارهایی است که فرد بر اثر تکرارمکانیکی، آن رفتار را بدون اندیشه و تفکر و تامل انجام می دهد. هر چند این عمل یا رفتار مطلوب و ارزشمند باشد.

** عادات انفعالی و فعل پذیر بدون انگیزه و هوشیاری یا انجام اعمال و رفتار غیر ارادی همراه باتکرارهای مکانیکی و فیزیکی بدون آگاهی.

** عادات فعال و آگاهانه که تدریجا یک انس و الفتی در فرد بوجود می آورد و محرک خارجی در او اثر فعال و زنده و پویا دارد. مانند سحرخیزی، تحمل سختی ها و استقامت و ... که به نوعی ملکه تبدیل می شوند.

یکی از حکمای بزرگ در کتاب تعلیم و تربیت خود، پدران و مادران را از ایجاد عادات در فرزندان ( چه مثبت و چه منفی) بر حذر می دارد و معتقد است که اصل عادت با اصل فعل اخلاقی در تعارض است،زیرا اگر فعل اخلاقی از روی عادت صورت گیرد ارزش ندارد.

البته در این زمینه حکما و علما متفق القولند که فعل اخلاقی موقعی از درجه اعتبارو ارزشمندی برخوردار است که واجد سه ویژگی باشد:

** اکتسابی بودن فعل اخلاقی

** اختیاری بودن آن

** شایستگی مدح و ذم داشته باشد

حقیقت دین جز ترک عادت پرستی نیست، عادت و عادت پرستی از جمله موانع بزرگ نهضت انبیاء در طول تاریخ بشریت بوده است.اگر از اسارت عادت بدر آییم بجای اینکه تجربه رفتار ما را تغییر دهداین ما خواهیم بود که تجربه را تغییر خواهیم داد. پس سعی کنید عظمت در نگاه شما باشد و نه در آنچه بدان می نگرید.

تربیت کردن گاهی مانع تربیت شدن است (برداشتی از کتاب فیه ما فیه)

آدمی همیشه عاشق آن چیزی است که ندیده است. شاید این جمله شگفت انگیز و تا حدی متناقض بنظر برسد که چگونه ممکن است ((تربیت کردن مانع تربیت شدن شود؟)) آیا این دو مفهوم یکی نیستند؟

سخن بر سر آن است که آدمی را اگر به آنچه ناخودآگاه در پی آن است اجبار نمایند از آن دور می شود، زیرا انسان همیشه بدنبال آن چیزی است که دست نیافتنی است و چون بدان دست یابد عشق به آن را از دست می دهد.

اگر تربیت مربی توام با عشق و رغبت و آمادگی روانی و عاطفی نباشد، بهترین پیام ها و رساترین حقایق با مقاومت و اکراه همراه می گردد .

تربیت عبارتست از فراهم آوردن زمینه های مساعد که متربی به اختیار و رغبت خود در شکوفائی استعدادها و نهفته های فطرت خویش مشارکت کند. اگر مربی از بیرون و بدون فراهم آوردن زمینه و تشنه کردن متربی اقدام به تربیت نماید نه تنها سودی حاصل نمی آید بلکه خود مانع ((خودانگیختگی)) می باشد. و از تربیت اصیل او جلوگیری به عمل می آید.

اگر تربیت متربی توام با عشق و رغبت و آمادگی روانی و عاطفی نباشد، بهترین پیام ها و رساترین حقایق با مقاومت و اکراه همراه می گردد. از کلام سقراط مدد جوئیم که هدف از تربیت را عشق به حقیقت تلقی کرده است.

یعنی وقتی متربی بطور مستقیم از جانب مربی محتوای تربیت را می گیرد بدون اینکه عشق به آن محتوا را درطبیعت و درون خویش احساس کند به عنوان حجاب و مانع تربیت عمل خواهد کرد. تربیت اگر با عشق همراه نباشد یک نوع تربیت مکانیکی، موقت و دیکته ای خواهد بود.

موفقیت بدست آوردن چیزیست که دوستش داریم و خوشبختی دوست داشتن چیزیست که بدست آوردیم.

فرآوری : نوریه نوچمنی

بخش خانواده ایرانی تبیان

منبع:

گفتار هایی پیرامون اثرات پنهان تربیت آسیب زا. نوشته دکتر عبدالعظیم کریمی انتشارات انجمن

مقالات مرتبط :

شاه کلیدهایی برای والدین

تربیت بر مبنای دین

قبل از تولد ، با او حرف بزن