چگونه گزارش بنویسیم؟

خبرنگاری صحیح، شامل گزینش صحیح است نه تلاش در انبوه سازی اطلاعات. گزارشگر باید از قوه قضاوت خود برای گزیدن اطلاعات مهم و نحوه ترتیب آنها در خبر استفاده کند.

بیان گزارش خبری

کلیه گزارشهای خبری از مجموعه ای از واقعیات، مشاهدات، نقل قول ها و سایر جزئیات تشکیل می شوند. خبرنگاران همواره اطلاعات بیشتری نسبت به آنچه بکار می‌برند جمع آوری می نمایند و به واسطه تلاش زیادی که در جمع آوری آنها بکار می‌برند، تلاش میکنند تا حد اکثر این مطالب را در خبر خود بگنجانند. اما استفاده بیش از حد از این اطلاعات لزوما باعث تولید خبری بهتر نمی‌شود.

درک گزارش خبری که مملو از اطلاعات است کار راحتی نیست. چنین خبری فقط تولید ابهام در خوانندگان می کند. از سویی روزنامه ها دارای فضای محدودی برای چاپ خبر، رادیو و تلویزیون دارای زمان محدود برای پخش خبر و حتی خوانندگان و بینندگان نیز دارای زمان و حوصله مشخصی برای پیگیری این اخبار هستند.

خبرنگاری صحیح، شامل گزینش صحیح است نه تلاش در انبوه سازی اطلاعات. گزارشگر باید از قوه قضاوت خود برای گزیدن اطلاعات مهم و نحوه ترتیب آنها در خبر استفاده کند. برای جمع کثیری از گزارشگران، تصمیم‌گیری در مورد عدم استفاده از یک سری اطلاعات جمع آوری شده بسیار دشوار است. یکی از راههای کمک در این راه، انتخاب یک کانون تمرکز برای گزارش است.

کانون تمرکز

کانون تمرکز گزارش در واقع جواب دادن به سوال " گزارش درباره چیست؟" است. به منظور تعیین کانون تمرکز، چیپ اسکانلان مربی مرکز نوشتاری پوینتر  پنج سوال دیگر را به این مجموعه اضافه کرده است:

خبر واقعی چیست؟

گزارش چیست؟

تصویر گزارش چیست؟

من چگونه قادر خواهم بود آن را در شش لغت بیان کنم؟

اکنون چه؟

تصور کنید که در حال گزارش از یک آتش سوزی با روند حرکتی سریع هستید. در طول روز با ساکنین اطراف صحبت کرده و شاهد خسارات وارد شده هستید. حال باید قبل از اقدام به نوشتن بر روی گزارش خود تمرکز نمایید. مراحل زیر استفاده از سوالات اسکانلان را جهت یافتن کانون تمرکز نشان می دهد.

خبر واقعی چیست؟ آتش دو خانه در کوهستانهای بخش شرقی شهر را از بین برده است. خسارت جانی و مالی به مراکز تجاری شهر وارد نشد.

گزارش چیست؟ دو خانواده خانه های خود را از دست داده‌اند ولی شکر‌گزارند که جان سالم بدر برده‌اند.

تصویر گزارش چیست؟ افراد خانواده در کنار خانه سوخته خود یکدیگر را در آغوش کشیده‌اند.

چگونه من قادر خواهم بود آن را در شش لغت بیان کنم؟ آتش خانه ها را از بین برد ولی امید ها همچنان باقی است.

اکنون چه؟ خسارات وارده به مستغلات بسیار محدود بود.

بدین ترتیب گزارشگری که این گزارش را می‌نویسد می‌داند که گزارش او در ارتباط با خانواده‌هایی است که خانه های خود را از دست داده‌اند. او به نقل قول از سوی اعضاء خانواده که تا چه حد از زنده ماندن خود شکرگزار هستند یاد میکند. گزارشگر همچنین به جمع آوری اطلاعات کلی در مورد خسارات کلی به مستغلات میپردازد.

گزارشگر می‌داند که باید تعدادی از اطلاعات جمع آوری شده خود را کنار گذارد. مثلا نیازی به عنوان کردن اینکه چند سازمان آتش نشانی در این ارتباط کار کرده‌اند نیست ولی او می‌تواند به یک نقل قول از مسئول آتش نشانی بپردازد.

توجه به این نکته ضروری است که تمام گزارشها فقط دارای یک کانون تمرکز نیستند. در حقیقت گزارشگران مختلفی ممکن است با داشتن واقعیات پایه ای یکسان، به گزارشهای کاملا متفاوتی دست یابند که علت آن انتخاب کانون تمرکز های مختلف است. در مورد گزارش آتش سوزی بالا یک گزارشگر ممکن است به نتایج زیر برسد.

خبر واقعی چیست؟ بخش های تجاری شهر ما از آتش سوزی در امان ماند ولی دو خانه در کوهستانهای بخش شرقی شهر کاملا از بین رفتند.

گزارش چیست؟ صاحبین مراکز تجاری شکر گزارند که این بار آتش به آنها خسارتی وارد نکرد.

تصویر گزارش چیست؟ صاحبین مراکز تجاری در خارج از فروشگاههای خود از کارکنان آتش نشانی تشکر میکنند.

چگونه من قادر خواهم بود آن را در شش لغت بیان کنم؟ آتش قادر نیست جلوی تجارت را بگیرد.

حالا چه؟ اثرات اقتصادی وارده محدود بود.

این نمونه جدید از گزارش، بیشتر به مالکین مراکز تجاری اشاره کرده است بنابراین دارای نقل قولهایی از مالکینی که فروشگاههای آنان از آتش جان سالم به در برده است خواهد بود. هر‌دوی این گزارشها از منابع اطلاعاتی یکسانی استفاده کرده‌اند ولی نقطه یا کانون تمرکز آنها متفاوت است. دانستن کانون تمرکز پیش از شروع نوشتن گزارش به گزارشگر کمک خواهد کرد تا بداند از چه نقل قولهایی باید استفاده کند و از چه نکاتی صرف نظر نماید. چنانچه ویلییام زینسر در کتاب خود به نام نوشتن درست  می‌نویسد: " تفکر درست موجب نوشتن سلیس می‌شود ولی وجود یکی بدون دیگری امکان پذیر نیست."

گزارشگران با تجربه، معطل تکمیل تحقیقات، مصاحبه ها و مشاهدات خود برای تعیین کانون تمرکز گزارششان نمی‌شوند، بلکه در ذهن خود کانون تمرکز را در نظر گرفته و با توجه به آن تصمیم می‌گیرند که با‌چه کسانی مصاحبه نمایند و میدانند که گزارششان به کجا خواهد رسید. البته طبیعی است که کانون تمرکز گزارش با جمع آوری اطلاعات بیشتر ممکن است که تغییر نماید. نکته بسیار مهم برای گزارشگر قدرت تصمیم گیری در مورد کانون تمرکز گزارش قبل از نوشتن گزارش است.

6سوال کلیدی برای بهتر نوشتن یک گزارش

تام هوانگ، یکی از دبیران ارشد دالاس موزینگ نیوز از شیوه خلاقانه ای برای تولید گزارش پرده برداشت.

به نقل از 24، این روزنامه‌نگار شناخته شده با پرسیدن سوال‌هایی خلاقیت خبرنگار را تقویت کرده و آنها را بر تمرکز بیشتر روی موضوع اصلی و خواندنی شدن گزارش وادار می‌کند. او در این زمینه به یک استاد روزنامه‌نگاری به نام «روی پیتر کلارک» نیز استناد می‌کند که معتقد است سردبیر وظیفه دستور دادن ندارد بلکه باید به خبرنگار نشان دهد که چه کار باید کرد. او توصیه می‌کند پیش از نوشتن هر گزارش این 6 سوال را از خود بپرسید:

1. اگر قرار بود این ماجرا را برای دوست‌تان تعریف کنید، چگونه می‌گفتید؟

فایده این سوال: احساس صمیمیت با مخاطب و پرهیز از ثقیل‌نویسی و طولانی‌نویسی.

2. تیتر گزارش چیست؟

فایده این سوال: وقتی می‌دانید تیترتان چیست در واقع می‌دانید که گزارش‌تان درباره چیست و به شما در تمرکز و پی‌ریزی ساختار گزارش کمک می‌کند.

3. از چه چیزی شگفت‌زده شده‌اید؟

فایده این سوال: اساس این سوژه قابلیت پرداخت را دارد؟ چه جزئیات عجیبی آن را از نمونه‌های مشابه و تکراری متمایز می‌کند؟

4. سوال‌های بدون پاسخ کدامند؟

فایده این سوال: نباید مخاطب را گول زد و تنها روی دانسته‌ها مانور داد. اشاره به سوالات بی جواب، مخاطب و سایرین را به تفکر وادار می‌کند و در هرچه بیشتر روشن شدن ماجرا کمک می‌کند.

5. چه کار جدیدی می‌توانید انجام دهید؟

فایده این سوال: قرار است مثل همیشه بنویسید یا این بار به سراغ نمودار بروید و یا لید رو گونه دیگری بنویسید و...

6. قرار است چه پیامی را به مخاطب منتقل کنید؟

فایده این سوال: در عصر ارتباطات، خبر منحصر به شما نیست. شما باید با تفسیر خبر و انتقال ارزش‌های اخلاقی گزارش خود را متمایز کنید.

فرآوری: مهسا رضایی

بخش ادبیات تبیان

منابع: مشرق‌نیوز، وبلاگ روابط‌عمومی