دوره ی لباسهای کوتاه

اغلب والدین در برخورد با نوجوانشان دچار مشکل می شوند . اولین قدم در راه کاهش درماندگی های این دوره ، این است که بدانیم " نوجوانی " از چه زمانی شروع می شود....

"نوجوانی " مخصوص تمدن جدید است. نوجوانی به صورتی که امروزه آن را می شناسیم ، پدیده ای نسبتا جدید است و قبل از قرن بیستم ، کسی نوجوانی را به هیچ وجه به منزله ی دوره ای خاص از زندگی آدمها قلمداد نمی کرد . آن روزها کودکان ، با رسیدن به سن بلوغ بلافاصله به عنوان "کارآموز" در جهان بزرگسالان قدم می نهادند. آن روزها آدم ها یا کودک بودند ، یا جوان و بزرگسال . ولی این روزها می گویند :

سالهای برزخی و پرکشکمشی وجود دارد که کودکی را به بزرگسالی پیوند می زند. این دوره ، نوجوانی نامیده میشود که آگاهی از شرایط این دوره ، از ملزومات تربیت صحیح می باشد . در این مقاله به برخی خصوصیات این دوره اشاره می نمائیم.

اغلب والدین در برخورد با نوجوانشان دچار مشکل می شوند . اولین قدم در راه کاهش درماندگی های این دوره ، این است که بدانیم " نوجوانی " از چه زمانی شروع می شود.

تعیین اینکه نوجوانی دقیقا از کِی شروع می شود و کِی به پایان می رسد ، کار بسیاردشواری است . زیرا دوره ی نوجوانی ، قبل از شروع "بلوغ" است . گاهی کودکان به سرعت بالغ می شوند و والدین متوجه  نوجوانی فرزندشان نمی شوند ؛ در حالیکه در برقراری ارتباط با او مشکل داشتند و او را کودک فرض می کردند ، بی خبر از آنکه او با معضلات "دوره ی نوجوانی" دست و پنجه نرم می کرده است . حتی  بین روانشناسان نیز از لحاظ طول دوره نوجوانی اتفاق نظر وجود ندارد. هر فرد ، سیر زندگی مخصوص به خود را دارا می باشد و قابل مقایسه با دختر دایی و پسر عمه نیست.

"وراثت " می تواند در یافتن این سالها بسیار راهگشا باشد .مثلا اگر پدر یا مادر در زمان خاصی بالغ شده اند ، "احتمالا" فرزندشان نیز در این سن بالغ می شود . یعنی اگر پدر بلوغ زودرس داشته ، پسر هم زود تر بالغ می شود . ولی همان طور که گفتیم ، "احتمالا " ممکن است اینگونه باشد ؛ زیرا شرایط اجتماعی و فرهنگی زندگی افراد با هم متفاوت است . هیچ "پسر"ی در شرایط "پدر" خود بزرگ نشده است . والدین ، باید ویژگی های این دوره را بشناسند و مراقب کشمکش های روانی فرزندشان باشند.

در تحولات روانی نوجوانی ، شرایط اجتماعی و فرهنگی بسیار دخیل می باشد . مثلا بین تحولات یک نوجوان در پایتخت یک کشور با یک نوجوان روستایی و شهرستانی ، تفاوت فاحشی وجود دارد . مع ذلک عموما این امر مورد قبول است که در جامعه هایی که ساختمان خانوادگی از نوع شهری و مدرن است ، نوجوانی بین ده، دوازده تا هجده سالگی است . ولی هیچ قانون مشخصی وجود ندارد.

"جنسیت " نیز در تعیین این دوره دخیل است ؛ زیرا دوره نوجوانی دختر خانم ها ، کوتاهتر از آقا پسرهاست.  در کل می توان گفت حالات برزخی و تحولات روانی پسرها بیشتر از دخترهاست.

در این دوران ، قد به سرعت افزایش می یابد ؛ به نحوی که دوره ی نوجوانی را به اصطلاح می توان دوره ی (( لباسهای کوتاه)) نام نهاد .  درمدتِ کوتاهی ، لباسی که قبلا اندازه ی تن نوجوان بوده است برایش تنگ وکوتاه می شود.

مرکز پرگار جهان

برخی رفتارهای نوجوانان ، ناشی از این است که خود را مرکز و محور جهان می دانند . بدین منظور دست به اعمالی می زند که می تواند برای والدین محترم ، نشانگر ورود فرزندشان به دوره ی نوجوانی باشد :

نوجوان به شدت از صاحبان قدرت انتقاد می کنند و عملکردشان را غیرمنطقی می انگارند:  از پدر گرفته تا صاحبان حکومتی و بین المللی را مورد نقد قرار می دهند . نوجوان بر این باور است که دیگران بی نقص نیستند و تنها اوست که می تواند دنیا را به صورت آرمانی تجسم کند.

نوجوان تمایل زیادی به مجادله و بحث و فلسفه بافی دارد:  در این حالت نوجوان می خواهد توانایی های ذهنی خود را که به تازگی کسب کرده است بکار گیرد . والدین باید برای این تمایل نوجوان ، فرصت مناسب را فراهم آورند . بدترین عکس العمل این است که فرض کنیم فرزندمان هنوز کودک است و این حرف ها برایش زود است . بدترین عکس العمل این است که با بی علاقگی و تندی به سوال ها و انتقادهایش جواب دهیم.

نوجوان بیش از خود به "خود" توجه و علاقه نشان می دهد:  روان شناسان برای این حالت ، عبارت " تماشاچی های خیالی " را به کار می برند . یعنی نوجوان همواره می پندارد دیگران رفتار او را زیر ذره بین دارند و همواره حساس و نگران هستند . اگر والدین با این ویژگی درست برخورد نکنند و این را اقتضای این سن ندانند ، ممکن است این حالت تا بزرگسالی برای فرزندشان ادامه یابد . اینگونه است که مجبور است سالها در نگرانی از " نگاه دیگران "زندگی کند و رنج برد .

نوجوان در این سن برای خود یک "افسانه ی شخصی" دارد:  یعنی زندگی او از دیگران مستثنا و متفاوت است . والدین محترم باید بدانند که علت اصلی گرایش نوجوانان به مواد مخدر به صورت تفریحی یا خطرپذیری های دیگر، به خاطر وجود این حالت در نوجوانشان است.

نوجوان اغلب نمی تواند تصمیم درست و حسابی بگیرد:  این حالت بلاتصمیمی ، باعث سرگردانی و دوگانگی شدید او می شود که او را با طیف وسیعی از انتخاب ها روبرو می سازد . والدین باید در این سرگردانی نقش موثری ایفا کنند ، نه برای نوجوان تصمیم بگیرند ، نه او را در این کشمکش ها رها سازند.

اغلب نوجوانان نمی توانند بین فکر و عمل خود تفکیک قائل شوند:  این دوگانگی فکر و عمل ، یعنی داشتن مشکل در تفکیک واقعیت از خیال . بدین منظور که نوجوان گاهی بر این باور است که افکار او عین واقعیت است اما اگر فرصت بحث و تبادل نظر به او بدهند ، این حالت برطرف خواهد شد.

مرحله ی پیش نوجوانی : این مرحله سرآغاز بحرانها یا انتشار این پیام است : "مراقب باشید ! فرزندتان دارد بزرگ می شود ". در این مرحله هنوزمولفه های عقلی و عاطفی فرد ازسازش یافتگیهای دوره ی کودکی جدا نشده است ، ولی دارد سعی می کند از آنها جدا شود و گسستن خود را آغاز نماید.

مرحله درخود فرورفتن و به درون خود خزیدن است: این مرحله بیش از مراحل دیگر پدران ومادران را نگران فرزند خود می سازد، زیرا فرزندشان تماس خود را با آنها قطع می کنند و کمتر با آنها توافق و همدلی دارند .

سومین مرحله از خود بیرون آمدن است:  نوجوان ، فعال ومثبت می شود و دوباره به دیگران روی می آورد . او سعی می کند رابطه های ضعیف شده ی خود را مستحکم نماید. البته در صورتی فرزندمان در این مرحله مثبت و فعال و اجتماعی می شود که مراحل قبلی را با موفقیت سپری کرده باشد . والدینی که در مرحله ی قبل او را به خاطر درخود فرورفتن و انزواطلبی سرزنش می کردند ، حالا نباید از نوجوان شان انتظار رابطه ی مثبت و معقول داشته باشند . این مرحله ، پایان بحران های نوجوانی و قدم به دوره ی جوانی می باشد .

چند توصیه

* رابطه ی صمیمی والدین با نوجوان ، از مهمترین عوامل شکل گیری درست شخصیت اومی باشد.

* دادن آزادی مشروط و معتدل به نوجوان ، او را درکاویدن ارزش ها و اهدافش یاری می رساند.

* از شیوه های اجتناب از سردرگمی نوجوان ، پیوستن او به همسالان مناسب ، قرار گرفتن در فضای آرام و به دور از استرس مدرسه وعضویت در نهادهای اجتماعی مقبول و هدفمند می باشد.

سرور حاجی سعید

بخش خانواده ایرانی تبیان