تبیان، دستیار زندگی
خداست كه منبع همه بركات است، حتى مشركان خداوند را خالق و معطى ارزاق مى‏دانستند، و براى بتها تنها مقام شفاعت قائل بودند. این نكته نیز قابل توجه است كه روزی هاى پروردگار كه از ناحیه آسمان به انسانها مى‏رسد منحصر به باران نیست، نور و حرارت آفتاب و هوا ك
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تأثیر تمام کائنات در رزق و روزی

آسمان آبی-کاهش آلودگی هوا

خداست كه منبع همه بركات است، حتى مشركان خداوند را خالق و معطى ارزاق مى‏دانستند، و براى بتها تنها مقام شفاعت قائل بودند.

این نكته نیز قابل توجه است كه روزی هاى پروردگار كه از ناحیه آسمان به انسانها مى‏رسد منحصر به باران نیست،" نور و حرارت آفتاب و هوا " كه در جو زمین وجود دارد، از قطرات حیاتبخش باران نیز مهمتر است.

همانگونه كه بركات زمین نیز منحصر به گیاهان نیست، بلكه انواع منابع آب هاى زیرزمینى، معادن گوناگون كه بعضى در آن زمان كشف شده بود، و بعضى با گذشت زمان آشكار گشت همه در این عنوان جمعند.


كیست كه از آسمان‏ها و زمین به شما روزى مى‏دهد؟

قُلْ مَنْ یَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ وَ إِنَّا أَوْ إِیَّاكُمْ لَعَلى‏ هُدىً أَوْ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ (سبا ،24)(اى پیامبر! به مشركان) بگو: كیست كه از آسمان‏ها و زمین به شما روزى مى‏دهد؟ بگو: خدا و البتّه (یكى از) ما یا شما بر (طریق) هدایت یا در گمراهى آشكار هستیم.

در این آیه از طریق خاصی براى ابطال عقائد مشركان وارد مى‏شود و مسأله" رازقیت" را بعد از مسأله" خالقیت" كه در آیات گذشته مطرح بود عنوان مى‏كند، این دلیل نیز به صورت سؤال و جواب است تا وجدان خفته آنها را از این طریق بیدار سازد، و از پاسخى كه از درونشان مى‏جوشد به اشتباه خود پى ببرند.

این اسلوب كافر را وا مى‏دارد كه در راه خود شك كند. مثلاً در امر رسالت شك كند كه آیا راست است یا نه و همین شك او را به حقیقت راهنمایی می كند و مرحله به مرحله پیش مى‏برد تا به حقیقت برسد. اما كسى كه در طریق گمراهی خود اصلاً شك نمى‏كند، چنین كسى هرگز به حقیقت نخواهد رسید.

مى‏گوید: " بگو چه كسى شما را از آسمانها و زمین روزى مى‏دهد و بركات آن را در اختیارتان مى‏گذارد"؟! (قُلْ مَنْ یَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) بدیهى است هیچكس از آنها نمى‏توانستند بگویند این بتهاى سنگى و چوبى باران را از آسمان نازل مى‏كنند، گیاهان را از زمین مى‏رویانند، و منابع ارضى و سماوى را در اختیار ما مى‏گذارند.

جالب اینكه بدون آنكه در انتظار پاسخ آنها باشد بلافاصله مى‏فرماید:

بگو خداست كه منبع همه این بركات است، یعنى مطلب به قدرى واضح و روشن است كه نیاز به پاسخ طرف ندارد، بلكه سؤال كننده و شنونده با یكدیگر همصدا هستند، چرا كه حتى مشركان خداوند را خالق و معطى ارزاق مى‏دانستند، و براى بتها تنها مقام شفاعت قائل بودند.

این نكته نیز قابل توجه است كه روزی هاى پروردگار كه از ناحیه آسمان به انسانها مى‏رسد منحصر به باران نیست،" نور و حرارت آفتاب و هوا " كه در جو زمین وجود دارد، از قطرات حیاتبخش باران نیز مهمتر است.

همانگونه كه بركات زمین نیز منحصر به گیاهان نیست، بلكه انواع منابع آبهاى زیرزمینى، معادن گوناگون كه بعضى در آن زمان كشف شده بود، و بعضى با گذشت زمان آشكار گشت همه در این عنوان جمعند.

در پایان آیه اشاره به مطلبى مى‏كند كه خود مى‏تواند پایه دلیلى را تشكیل دهد، دلیلى واقع‏بینانه و توأم با نهایت انصاف و ادب، به گونه‏اى كه طرف از مركب لجاجت و غرور پائین آید، و به اندیشه و فكر بپردازد، مى‏گوید:" مسلّماً ما یا شما بر هدایت یا ضلالت آشكارى هستیم"! (وَ إِنَّا أَوْ إِیَّاكُمْ لَعَلى‏ هُدىً أَوْ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ)

اشاره به اینكه عقیده ما و شما با هم تضاد روشنى دارد، بنا بر این ممكن نیست هر دو حق باشد، چرا كه جمع بین نقیضین و ضدین امكان ندارد، پس حتماً یك گروه اهل هدایت است و گروه دوم گرفتار ضلالت.

جمله وَ إِنَّا أَوْ إِیَّاكُمْ ... یعنى نمى‏شود شما و ما هر دو حق باشیم، لا بد یكى از ما حق و دیگرى باطل است، و چون رزق دهنده خداست بنابراین ما بر حقّیم.

بعضى گفته‏اند: این جمله از نهایت انصاف قرآن است، ولى این چه انصافى است كه قرآن نسبت باطل بودن را و لو به طور احتمال به خودش بدهد؟!

اكنون بیندیشید كدامیك هدایت یافته و كدامیك گمراه است؟ نشانه‏ها را در هر دو گروه بنگرید كه با كدامین گروه نشانه‏هاى هدایت و با دیگرى ضلالت است؟!.

حتى مشركان خداوند را خالق و معطى ارزاق مى‏دانستند، و براى بتها تنها مقام شفاعت قائل بودند.

بهترین روش مناظره ومباحثه

و این یكى از بهترین روشهاى مناظره و بحث است كه طرف را به اندیشه و خود جوشى وا دارند، و اینكه بعضى آن را یك نوع تقیه پنداشته‏اند نهایت اشتباه است.

جالب اینكه" هدایت" را با كلمه" على" ذكر كرده، و " ضلالت" را با " فى" اشاره به اینكه هدایت یافتگان گویى بر مركب راهوارى نشسته، و یا بر فراز بلندى قرار گرفته و كاملاً بر همه چیز مسلطند، در حالى كه گمراهان در گمراهى و ظلمت جهلشان فرو رفته‏اند.

این نیز قابل توجه است كه نخست از " هدایت" سخن گفته سپس از " ضلالت" چرا كه در آغاز جمله نخست مى‏گوید " ما" و بعد مى‏گوید " شما " تا اشاره لطیف و كم رنگى به هدایت گروه اول و عدم هدایت گروه دوم باشد!.

گرچه توصیف " مبین" را جمعى از مفسران تنها مربوط به " ضلال" مى‏دانند، چرا كه ضلالت انواعى دارد و ضلالت شرك از همه آشكارتر است.

ولى این احتمال نیز وجود دارد كه این توصیف براى" هدایت" و" ضلالت" هر دو باشد، زیرا در اینگونه موارد در كلمات فصحا وصف تكرار نمى‏شود، بنا بر این، هم" هدایت" توصیف به" مبین" شده است، و هم" ضلالت" همانگونه كه در سایر آیات قرآن این توصیف در هر دو قسمت دیده مى‏شود.( به آیات 1- سوره نمل و 12- نور و 6- هود و 2- قصص و 79- نمل مراجعه شود)

پیام‏های آیه:

1ـ در تربیت و تعلیم، با استفاده از شیوه‏ى سؤال، وجدان مخاطبان را بیدار كنیم و فكرها را به كار اندازیم. «قُلْ مَنْ یَرْزُقُكُمْ» ...

2ـ یكى از عوامل پرستش، توجّه به روزى دهنده است، فكر كنید چه كسى به شما روزى مى‏دهد؟ «مَنْ یَرْزُقُكُمْ»

3ـ روزى آسمان، نور و حرارت و باران و باد و ابر است و روزى زمین، همه‏ى میوه‏ها و بركات زمین است. «یَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»

4ـ تمام آسمان‏ها در رزق و روزى ما مؤثّرند. «یَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماواتِ»

5ـ در بحث و گفتگو و جدال نیكو با دیگران، انصاف را مراعات و با آنان مدارا كنیم. «إِنَّا أَوْ إِیَّاكُمْ»

6ـ هدایت یافتگان، همچون كسانى كه بر بالاى مركب و كوه قرار گرفته‏اند بینش وسیع دارند، «لَعَلى‏ هُدىً» ولى گمراهان همچون كسانى هستند كه در ته درّه یا در عمق دریا گرفتار شده و مورد احاطه‏ى عوامل انحرافند. «فِی ضَلالٍ»

آمنه اسفندیاری

بخش قرآن تبیان


منابع:

1- تفسیر نور ، ج8

2- تفسیر نمونه ، ج 18

3- تفسیر احسن الحدیث ، ج8

4- تفسیر هدایت ، ج 10