درباره چه چیزی سخنرانی کنم؟
برای ارائه یک سخنرانی مناسب باید محتوا را در نظر بگیرید. محتوا هم به عواملی چون:
مکان و زمان سخنرانی و همچنین مخاطب سخن، متفاوت است. در برخی مواقع هم باید ببینید مشکل اساسی مردم مخاطب شما چیست و پیرامون آن سخن بگویید.
البته باز هم رعایت این نکات، شما را کاملا از سردر گمی در نخواهد آورد. امروز با ارائه چند ملاک، می‌خواهیم بگوییم که محتویات کلی سخن شما باید چه چیزی باشد.
به دستور ذات اقدس الهى، كه در قرآن شریف آمده است، رسول اكرم (صلىالله و علیه و آله و سلم) موظف بود دعوت خود را بر سه اصل اساسى استوار سازد و مردم را از این سه راه، به دین خداوند دعوت نماید.
1. سخنان حكیمانه و منطق مستدل.
2. مواعظ حسنه و اندرزهاى سودمند و مفید.
3. از راه مناظره و مجادلهاى كه منزه از مراء و خصومت باشد.
ادع الى سبیل ربك بالحكمه و الموعظه الحسنه و جادلهم بالتى هى احسن(249)
راغب در مفردات قرآن، حكمت را چنین معنى كرده است.
الحكمه اصابه الحق بالعلم و العقل.
حكمت، عبارت است از دست یافتن به واقع و حق، از راه علم و عقل.
بنابراین تعریف، مطالب حكیمانه به چیزهایى گفته مىشود كه واقعیت و اصالت آنها، از راه دلایل عقلى و براهین علمى ثابت شده است.
قسمتى از مقررات اسلام، كه در ذیل توضیح داده مىشود
و حق بودن آنها بر مردم عالم و عاقل پوشیده نیست، ضمن چند آیه متوالى در قرآن شریف آمده و خداوند آنها را حكمت خوانده است.
براى خدا، شریك قرار ندهید و غیر او را پرستش ننمایید.
به والدین خویش احسان نمایید و كوچكترین كلمهاى را كه موجب آزردگى خاطر ایشان مىشود، به آنان نگویید و در مقابلشان فروتن و متواضع باشید.
حقوق ارحام و مساكین را رعایت نمایید.
از تبذیر مال و متاع بپرهیزید.
نه از انفاق به دگران امساك كنید و نه هر چه دارید به دگران بدهید و خود، تهى دست، در گوشهاى بنشینید و مورد ملامت و تأثر قرار گیرید.
فرزندان خود را از ترس فقر و تنگدستى نكشید.
از عمل منافى با عفت پرهیز نمایید.
در اموال یتامى، تصرف غیر قانونى نكنید.
با تكبر و نخوت در جامعه راه نروید.
خون كسى را به ناحق نریزید.
به عهد و پیمان خود وفادار باشید.
در توزین اجناس كم ندهید و رعایت عدل را بنمایید.
چیزى را كه نمىدانى و اطمینان ندارى از پى آن مرو.
پس از بیان این تعالیم دینى و مقررات اسلامى، فرموده است:
ذالك مما اوحى الیك ربك من الحكمه.(2)
این آیات كه مذكور افتاد، از دستورهاى حكیمانه پروردگار تو در قرآن شریف است، كه خداوندت به تو وحى نموده است.
خطبا و بحثهاى حكیمانه
مجالسى كه اقتضا دارد در آنها پیرامون مسائل مختلف دینى بحث شود و شنوندگان براى استماع، آمادگى دارند، لازم است خطباى عالم و تحصیل كرده، قسمت قابل ملاحظهاى از سخنان خویش را به مسائل حكیمانه اختصاص دهند و درباره مطالبى كه با ادله علمى و عقلى قابل اثبات است، بحث نمایند. چه، طرح این قبیل مطالب در مجامع عمومى، موجب رشد فكرى و تقویت نیروى استدلالى شنوندگان مىشود و سطح فرهنگى آنان را بالا مىبرد. به علاوه، طرح بحثهاى برهانى و مستدل، زودتر مورد قبول حضار محضر مىگردد و سریع تر آنان را اقناع مىنماید.
در نتیجه، خطیب، بدون تكلف و زحمت به هدف خویش دست مىیابد و شنوندگان را زودتر با خود موافق و هماهنگ مىسازد.
1 - سوره نحل، آیه 125.
2 - سوره اسراء (17)، آیه 39.
فرآوری: محمد حسین امین
