چراغ قبر در تاریکی

حضرت رضا (ع) فرمود: بر شما باد به نماز شب كه هر آن بنده در آخر شب برخیزد و هشت ركعت (نماز شب) و دو ركعت شفع و یك ركعت وَتر بخواند و در قنوت خود هفتاد بار استغفار كند از عذاب قبر و عذاب دوزخ ایمن گردد و عمرش دراز شود و روزیش وسعت یابد.

خشنودی خداوند

پیامبر (ص ) :ثلاثة یضحک الله الیهم : الرجل اذاقام باللیل یصلی و القوم اذا صفوا فی الصلاة ، و القوم اذا صفوا فی قتال العدو

سه گروهند که خداوند از آنان خشنود است :1- کسی که نماز شب می خواند.2- جمعی که نماز جماعت تشکیل می دهند.3- دسته ای که در برابر دشمن در راه خدا صف آرایی  کرده اند. (1)

امام صادق (ع) مى‌فرماید: «ثلاثة هن فخر المؤ من و زینة فى الدنیا و الاخرة، الصلوة فى آخر اللیل و یاسه مما فى ایدى الناس و ولایة الامام من آل محمد».

سه چیز است كه افتخار مؤمن و زینت او در دنیا و آخرت است نماز در آخر شب، و بی‌اعتنائى به آنچه در دست مردم است، و ولایت امام از اهلبیت پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم).

از این روایات به روشنی اهمیت نماز شب برای ما مشخص می گردد در ادامه نکاتی از سیره عملی علما در مقید بودن به نماز شما مطالبی عرضه می گردد.

گزیده ای از کتاب «اسرار الصلاة» نوشته آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی ره

بیخبرى از عظمت نماز شب‏

[اى طالب انس با حضرت دوست!] از جمله نوافلى كه خیلى بر انجام آن تأكید شده، نماز شب است و تو از عظمت این نماز بى‏خبرى كه آن نورى است در مقابل ظلمت، و انسى است از وحشت،

و خلوتى است از كثرت، و از امام صادق (علیه السلام) رسیده كه نماز شب، موجب رضایت پروردگار و محبت ملائكه و سنت انبیاء و نور معرفت و اصل ایمان و راحتى بدن و كراهت و ناخشنودى شیطان و سلاح بر دشمنان و موجب اجابت دعا و قبولى و بركت در رزق و شفیع بین انسان و ملك الموت و چراغ گور انسان و فرش پهلوى او در قبر و جواب منكر و نكیر و در قبر مونس و زائر انسان تا روز قیامت است.

و چون روز قیامت شود، سایه‏اى بر بالاى سر او و تاجى بر سر او و لباسى بر بدن او و نورى است كه پیشاپیش او در حركت بوده و پوششى بین او و آتش و حجتى بین او و خداوند متعال و مایه سنگینى میزان و جواز و گذرنامه عبور او از صراط و كلید بهشت مى‏باشد.

محدّث قمى رحمه الله علیه

در شرح حال محدّث گرانمایه ، حاج شیخ عباس قمّى آورده اند:

وى در تمام دوره سال ، در چهار فصل ، حدّاقل یك ساعت قبل از طلوع فجر بیدار و مشغول نماز و تهجّد بود.

به عبادت آخر شب و قبل از سپیده دم اهمیّت زیاد مى داد و معتقد بود كه بهترین اعمال مستحبّى ، عبادت و تهجّد است فرزند بزرگش مى گوید: تا آن جا كه من به خاطر دارم بیدارى آخر شب از او فوت نشد. حتّى در سفرها، این شیوه عملى مى شد.

محدّث قمى درباره استادش حاج میرزا حسین نورى ، مى نویسد: او در زهد و عبادت سخت كوشا بود، نماز شب او فوت نشد و راز و نیازش با خداوند متعال در تمام شبها برقرار بود.

علامه مجلسى اوّل رحمه الله علیه

آقا احمد نواده وحید بهبهانى در كتاب -مرآت الاحوال - مى نویسد: از بعضى ثقات شنیدم كه آخوند ملا محمّد تقى نقل كرده كه در شبى از شبها بعد از نماز و تهجّد و گریه و زارى به درگاه قادر متعال ، خود را به حالتى دیدم كه دانستم هر چه از درگاه احدیّت مسأ لت كنم ، البته به اجابت مقرون ، و عنایت خواهد شد و فكر مى كردم كه چه از خدا بخواهم ؟

امر دنیوى یا اُخروى ؟ كه ناگاه صداى گریه محمّد باقر [مجلسى دوّم ] از گهواره بلند شد، من گفتم ؛ الهى به حق محمّد و آل محمّد صلى الله علیه و آله این طفل را مروّج دین و ناشر احكام سیّدالمرسلین گردان و موفّق كن او را به توفیقات بى نهایت خود.

سپس آقا احمد مى گوید: و مسلّم است كه این خوارق عادات كه از آن بزرگوار به ظهور رسیده ، نیست مگر از دعاى چنین بزرگوارى .

برای اینکه به اهمیت نماز شب بیشتر واقف شویم نکاتی ارزشمند  از کتاب شب زنده داری و نماز شب از مصطفی همدانی  ، در رابطه با آثار معنوی و مادی و اجتماعی نماز شب خدمت شما بیان می کنیم.

آثار و فواید نمازشب

آثار معنوی و روحی:

1.  رسیدن به مقام محمود[2] زیرا این معنا اختصاصى به حضرت رسول(ص) ندارد، بلكه براى غیر آن حضرت(ص) نیز میسور است، تفاوت بین آن حضرت(ص) و دیگران در درجه كمال وجودى است، نه در اصل تكامل.[3]

2.  از اسباب رسیدن حضرت ابراهیم به مقام خلّت(دوستی الهی)[4]

3.  نزدیك كننده به خداوند، پاك‌كننده‌ی گناهان و باز دارنده از گناهان.[5]

4.  ابوطالب مكى از برخی علما نقل می‌كند كه هر كس چهل شب را خالصانه شب‌زنده‌داری كند،‌ ملكوت آسمان را به او ارائه می‌كنند.[6]

5.  چیرگی روح بر قواى بدن و  تقویت اراده كه كم كم زحمت آن كم مى‏شود و اطاعت بدن از نفس زیاد مى‏شود، چنانچه مى‏بینیم اهل آن بدون زحمت ‏انجام می‌دهند.[7]

6.  جبران نواقص نمازهاى یومیه دارد.[8]

آثار مادی و جسمی:

1.  زیبایی چهره: آنانکه در شب با خدا خلوت می‌كنند خدا آنان را بنور خود می‌پوشاند.[9]

2.  ادای قرض

3.  از بین بردن اندوه

4.  از بین بردن درد از تن.[10]

5.  تضمین كننده‌ی روزی روز[11] بدون زحمت و رنج.[12]

آثار و فواید اجتماعی:

شب‌زنده‌داران، شیران روز و راهبان شب‌اند كه خداوند به وسیله‌ی انان عذاب را از امت بر می دارد[13] و این خود بزرگترین خدمت اجتماعی آنان است.

خدای متعال در سوره مزمّل(المزمل : 2 – 9) به رسولش(ص) امر مى‏كند که نماز شب بخواند، تا به این وسیله آماده گرفتن مسئولیتى گردد كه به زودى به او محول مى‏شود و بتواند در برابر حرفهاى بیهوده‏اى كه دشمنان مى‏زنند و شاعر و كاهن یا دیوانه‏اش مى‏خوانند صبر كند، و به نحوى پسندیده از آنان كناره‏گیرى نماید.[14]

پی نوشت ها :

1.         ثواب الاعمال ، ص 96

2.        حسن زاده آملى؛ پیشین،  ص130.

3.          امام خمینى؛ سرّ الصلاة، مؤسسه‏ى تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ ششم، 1378،‌ مقدمه‌ی آیت‌الله جوادی آملی، ص 11 و 12.

4.          نورى، میرزاحسین؛ مستدرك الوسائل ومستنبط المسائل، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام - بیروت - لبنان، چاپ‏اول، 1408 ه ق،‌ ج 16، ‌ص 244.

5.          راوندى، قطب الدین سعید بن عبداللَّه بن حسین؛ دعوات الراوندی - سلوة الحزین، مؤسسه آل البیت علیهم السلام - قم - ایران، چاپ‏اول، 1407 ه ق، ص 77.

6.         مكى ابوطالب؛ قوت القلوب، دار الكتب العلمیة،  بیروت، چاپ اول، 1417 هجرى قمرى،‌ص 175.

7.          امام خمینى؛ چهل حدیث، مؤسسه‏ى تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ بیستم، 1378، ص 126.

8.          مهدوى كنى؛ پیشین، ص 338.

9.          دیلمى حسن ؛ پیشین،  ج1، ص 92.

10.       راوندى، قطب الدین سعید بن عبداللَّه بن حسین؛ دعوات الراوندی - سلوة الحزین، مؤسسه آل البیت علیهم السلام - قم - ایران، چاپ‏اول، 1407 ه ق، ص 77.

11.       قمّى، شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابویه؛ من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم - قم - ایران، چاپ‏دوم، 1413 ه ق، ج1، ص 471.

12.       دیلمى حسن؛ پیشین، ج1، ص 92.

13.       سیوطى، جلال الدین؛ الدرالمنثور فى تفسیرالمأثور، كتابخانه آیةالله مرعشى نجفى - قم، 1404 ق، ج3، ص 216.

14.       موسوى همدانى، سید محمد باقر؛ پیشین، ج‏20، ص 94

تهیه و فرآوری : جواد دلاوری ، گروه حوزه علمیه تبیان