مروری بر زندگی علامه امینی

 علامه امینی(ره) نویسنده ای است که افتخار نگارش این کتاب را در پرونده خود به ثبت رساند و سالها سعی و کوشش وقفه ناپذیر او اثر علمی ارزشمندی شد که شیعه و سنی بر صحت او گواهی دادند. امروز در تقویم رسمی کشورمان سالروز درگذشت و بزرگداشت این گوهر دردانه دنیای علم است. به این بهانه گذری خواهیم داشت بر زندگی علمی علامه امینی(ره) کسی که او را معمارشهر آرمانی غدیر می نامند.

از تبریز تا نجف

عبدالحسین، در سال 1320 ه. ق برابر با 1281 ه. ش در شهر تبریز، در خانواده ای عالم پرور متولد شد. پدربزرگ علامه امینی، مولی نجفقلی مشهور به امین الشرع بود که نام خانوادگی علامه نیز از همین لقب گرفته شده است. عبدالحسین که از همان کودکی هوش سرشارش دیگران را به تربیت استعداد های نهفته وی دعوت می کرد، یادگیری را در محضر پدرش وبا مطالعه ادبیات فارسی، عربی، منطق و فقه و اصول آغاز نمود. علاقه او به فراگیری مفاهیم قرآن و نهجالبلاغه از همان دوران کودکی نمایان شد. او برای ادامه تحصیل پس از مدتی یادگیری مقدمات دروس، به مدرسه طالبیه تبریز که برجسته ترین کانون دانش و فرهنگ اسلامی شیعی آن روزگار بود رفت و ادبیات، فقه و اصول فقه را نزد فقیهان و عالمان و عارفان تبریز چون آیة ا… سید محمد بن عبدالکریم موسوی مشهور به مولانا وآیة ا… سید مرتضی بن احمد بن محمد حسینی خسرو شاهی آموخت. وی با استعداد و نبوغ عجیبی که داشت، مراکز علمی آذربایجان را جهت تکمیل تحصیلات کافی ندانست و عاقبت برای ادامه تحصیل راهی نجف شد.

او در آن ایام تنها 16 سال داشت و تا حدود 32 سالگی در آنجا مشغول کسب معارف الهی بود. در این سالها در محضر استادانی چون:

آیة ا… سید محمدبن محمدباقر الحسینی فیروزآبادی، آیة ا… سید ابوتراب بن ابوالقاسم خوانساری، آیة ا… میرزا علی بن عبدالحسین ایروانی و آیة ا… میرزا ابوالحسن بن عبدالحسین مشکینی زانوی ادب زده و کسب علم نمود.

علامه در 32 سالگی به زادگاه خود تبریز بازگشت و برای مدت کوتاهی در آنجا ماندگار شد. وی در آن ایام به تدریس و تحقیق مشغول شد و در آن زمان بود که کتاب نفیس تفسیر فاتحة الکتاب را نوشت.

او که عشق امیرالمومنین در جانش شعله ور بود، دوباره راهی نجف اشرف شد و پس از سالها تحصیل و تحقیق به درجه اجتهاد رسید. و سرانجام پس ازکسب درجه اجتهاد ، به تدریس وتألیف روی آورد و در فقه، اصول، حدیث، تفسیر، کلام، تاریخ و رجال، مرجع عام و خاص گردید. او در این ایام از بزرگانی چون آیة ا… سید ابوالحسن موسوی اصفهانی، آیة ا… شیخ علی اصغر ملکی تبریزی، آیة ا… شیخ محمد محسن (آقا بزرگ) تهرانی اجازه روایت گرفت.

خدمت 40 ساله به امام علی(ع)

پس از این مراحل بود که علامه امینی عمر پربرکت خویش را در راه تحقیق و تتبع گذراند و کتاب نفیس خود با نام «الغدیر» را به جهان اسلام تقدیم کرد. با نگارش کتاب الغدیر، ناقدان، محققان، نویسندگان، روحانیون، شاعران، و … با هماوایی به ستایش این اثر و تکریم مؤلف آن پرداختند و آن را بزرگترین سند وحدت مسلمانان و از کتابهای منبع و مرجع خویش دانستند.

«الغدیر» بزرگترین اثر در 20 جلد و حاصل زحمات 40 ساله او به شمار می رود وی در نگارش این اثر به ده هزار جلد کتاب و رساله مراجعه و همه را مطالعه کرد.

آن مرحوم نخست همه کتابهای خطی و چاپی کتابخانههای عمومی و خصوصی نجف اشرف را مطالعه کرد ، از جمله همه کتابهای خطی و چاپی کتابخانه مرحوم سید محمد باقربحرالعلوم، کتابخانه مرحوم آیة ا… شیخ محمد حسین کاشف الغطاء، کتابخانه شیخ فرج ا… نجفی و کتابخانه حسینیه شوشتری ها که برای مطالعه در این کتابخانه اخیر، مرحوم علامه امینی سر شب وارد آن می شد و مدیر کتابخانه در را به روی آن مرحوم قفل می نمود و صبح روز بعد در را می گشود.

مرحوم امینی، سپس به مطالعه کتابخانه های کربلا پرداخت. و پس از آن به کتابخانه های کاظمیه، بغداد، سامرا، حله و بصره پرداخت و همه کتب خطی و چاپی کتابخانه های آن اماکن را مطالعه نمود.مرحوم علامه سپس برای مطالعه به ایران آمد و به مطالعه کتب خطی و چاپی کتابخانه های آستان قدس رضوی، مجلس شورای ملی در تهران ، مدرسه سپهسالار در تهران، ملک در تهران، کتابخانه ملی در تهران، کتابخانه آیة ا… بروجردی در بروجرد و کتابخانه سردار کابلی در کرمانشاه پرداخت. مرحوم علامه در سال 1380 قمری به هند رفت و به مطالعه کتب خطی و چاپی در کتابخانه های آن دیار پرداخت. در سال 1384 قمری، علامه به سوریه رفت و به مطالعه کتابخانه های دمشق و حلب پرداخت و پس از آن در سال 1387 قمری راهی ترکیه شد تا به مطالعه کتابهای آن دیار بپردازد. علامه در این سیر پژوهش و مطالعه، از نسخه های خطی نفیس و منحصر به فرد این کتابخانه ها نسخه برداری کرده است.

اندیشه ای وحدت بخش

علامه امینی که الغدیرش بیش از سایر تالیفاتش شناخته شده است، نمونه بارز عالمی است که از همان آغاز طلبگی اهداف بزرگی در سر داشت و همان اهداف بود که او را برای خلق اثری چون الغدیر یاری رساند.

حجة الاسلام طبسی، عضوهیات علمی بعثه مقام معظم رهبری در این ارتباط چنین می گوید: علامه امینی از کتابهای صحیح بخاری و صحیح مسلم استفاده کرد که مورد قبول اهل سنت است و اهل سنت به آنها بها می دهند و اگر علامه امینی از کتاب غیرمعتبر استفاده می کرد، کسی به آن اعتنا نمی کرد.

وی می افزاید: کتاب الغدیر کتاب ساده ای نیست و یکی از شخصیتهای بزرگ به علامه می نویسد؛ سید و مولای من شما برای امت اسلامی کتابی تدوین کرده که گذشتگان از آوردن همانندی مانند آن عاجز بودند و آیندگان نیز از آوردن چنین کتابی ناتوان هستند. وی ادامه داد: افراد با شخصیت علمی، مذهبی، سیاسی در نامه های خود نسبت به کتاب و مؤلف آن ابراز ارادت کرده اند.

این محقق و پژوهشگر دینی اظهار می دارد: فرزند مرحوم آیة ا… علی نمازی نقل می کرد؛ روزی پدرم به علامه امینی گفت: حدود 14 تا 15 کتاب از اصول اربعمائة را پیدا کردم، شما چگونه بقیه کتابها را پیدا کرده اید؟ که علامه پاسخ داد برای زیارت حرم حضرت زینب(س)به سوریه رفتم و وقتی از بازار بر می گشتم؛ کتابفروشی دو طبقه ای دیدم. در زمان بازدید از کتابخانه، کتاب گمشده ام را در طبقه دوم یافتم و از فروشنده کتاب اجازه خواستم پول به عنوان ودیعه نزد ایشان گذاشته و از کتاب استفاده کنم که فروشنده این پیشنهادرا نپذیرفت و پیشنهاد دومم را دادم که شب را در کتابخانه بمانم و ایشان در را از پشت قفل کند و تا صبح که ایشان به کتابفروشی برمی گردد، من از کتاب استفاده کنم و پیشنهادم را کتابفروش پذیرفت و توانستم کتاب موردنظر خود را استفاده کنم.

اگر علامه امینی از زندگی راحت فاصله نمی گرفت، امروزه به عنوان یکی از بزرگ ترین افتخارات شیعه نامش بر سر زبانها نبود

و علامه امینی حتی برای یافتن بعضی از کتابها که در نجف اشرف موجود نبود، مجبور به مسافرت شش ماهه به هندوستان شد و برای یافتن کتابی دیگر که درپی اش بود، خواب می بیند باید به کربلا برود و بعد از سفر به کربلا در صحن حرم، یکی از منبری ها را می بیند و سراغ کتاب را از او در بغداد می گیرد و سرانجام به کتاب دست پیدا می کند.

بی شک مرور این خاطرات از یک عالم دینی یا یک طلبه پژوهشگر، برای کسانی که تازه پا در راه تحقیق و تالیف گذارده اند، درسی باشد که به این باور برسند که اگر می خواهند در راه دین کاری انجام دهند، باید سختیهای راه را نیز به تن بخرند.

فرزند علامه می گوید: پدرم درباره تحقیق و تالیف مرا به دو چیز وصیت نمود؛

1 – واجب است، اکثر روابط اجتماعی اضافی را ترک کنی، والا وقت کافی برای نوشتن و تالیف پیدا نمی کنی. باید خود را آماده کنی برای تحمل مشکلات زندگانی از گرسنگی و محرومیت و … باید صبر کنی و الا به هدف خود نخواهی رسید.

2 – امانت در تالیف را رعایت کنی، هر چیزی خواستی نقل کنی، همان گونه نقل کنی که نوشته شده. بپرهیز از تصرف در کتاب.

منبع : روزنامه قدس

تهیه و تنظیم : گروه حوزه علمیه تبیان