تحریف قرآن؛ حقیقت یا ادعایی پوچ!

از جمله مسائلی که مسلمانان به آن اعتقاد راسخ دارند مصونیت قرآن از تحریف و دگرگونی است؛ برخلاف دیگر کتب آسمانی از جمله تورات و انجیل، که به تحریف آن در منابع گوناگون اذعان شده است. اما آنچه در این مقاله مورد بحث و بررسی است توجه به این نکته است که قرآن کتابی مربوط به 1400 سال پیش است و شاید دور از عقل نباشد که برخی آیات آن دستخوش تغییر توسط کاتبان و نسخه نو یسان، بعد از وفات پیامبر (صلی الله علیه و آله) قرار گرفته باشد.

برای بحث در این موضوع باید به مفهوم «تحریف» در گستره معنای قرآنی اشاره کرد. تحریف به 2 گونه قابل دسته بندی است :

1. تحریف لغوی به معنای تبدیل کلام خدا به کلمه‌ای از بشر با افزودن یا کاستن برمتن قرآن.

2. تحریف معنوی به معنای تفسیر نادرست آیه به وجه مورد پسند مفسر. این نوع تحریف که علما از آن با عنوان تحریف معنوی یادمی کنند درقرآن وجود دارد : (وَ قَدکانَ فَریقٌ مِنهُم یَسمَعونَ کَلامَ اللهِ ثُمََّ یُحَرِِّفوُنَهُ مِن بَعدِماعَقَلوُهُ) گروهی از آنان کلام خداوند را شنیده و به دلخواه خود تحریف می‌کنند با آنکه در کلام خدا تعقل کرده و معنی آن را دریافته‌اند. یعنی بعد از آنکه دانستند معنای حقیقی برخلاف مصالح ایشان است، آن را به نفع مقاصد خود تغییر داده و تحریف نمودند.

در اینجا سؤالی به ذهن میرسد و آن اینکه با توجه به آیه مذکور، آیا باید بپذیریم که در قرآن نیز همانند تورات و انجیل، تحریف وجود دارد؟

در پاسخ باید گفت: تحریف لغوی در قرآن (جا بجایی و تبدیل کلام خدا به کلمه‌ای از بشر با افزودن یا کاستن)، هرگز رخ نداده و نخواهد داد. اما به شهادت خود قرآن در آیه مذکور، تحریف معنوی (تفسیر نادرست آیه به وجه مورد پسند مفسر)، در قرآن وجود دارد.

درباره تحریف لغوی برخی اسلام شناسان غربی و افرادی که خواهان خدشه دار کردن چهره اسلام عزیز، هستند، ادعا کرده‌اند که تحریف لغوی نیز در قرآن رخ داده است. اما ادلّه فراوانی وجود دارد که خط بطلانی است بر ادعای سست تحریف لغوی قرآن. در این مقاله به برخی از این دلایل اشاره می‌کنیم :

1. جنبه اعجاز قرآن

قرآن دارای سبک و روش منحصر به فردی در نگارش است. اسلوب کلامی قرآن به گونه‌ای است که هیچ بشری قادر نیست همانند قرآن جمله یا سخنی بیافریند. چنانکه خداوند می‌فرماید : «و إن کُنتُم فی رَیبٍ مِمّا نَزَّلنا عَلی عَبدِنا فَأتوا بِسورةٍ مِن مِثلِهِ» 2 اگر به آنچه بر پیامبر خود فرستادیم شک دارید، پس یک سوره همانند آن بیاورید. سپس در سوره إسرا تلاش بشر و حتی همه مخلوقات برای آوردن همانند قرآن را محال می‌داند : «قُل لَئِنِ اجتَمَعَتِ الإنسُ و الجِنُّ عَلی أن یَأتوا بِمِثلِ هذا القُرآنِ لایأتونَ بِمِثلِهِ وَ لَو کانَ بَعضهُم لِبَعضٍ ظَهیراً» 3 بگو (ای پیامبر)، اگر جن و انس متفق شوند تا همانند این قرآن کتابی بیاورند، هرگز نتوانند. هرچند همه پشتیبان یکدیگر باشند.

بنابراین؛ با توجه به عدم توانایی بشر در خلق کلامی همانند کلام خداوند، پس امکان تحریف لغوی (جابجایی، افزودن یا کاستن بر کلام خدا)، در قرآن وجود نخواهد داشت. 

2. آیه حفظ

قرآن، کلام خداوند تبارک و تعالی است تاهدایتی باشد برای بشر. بنابراین اگر این کتاب، کتاب هدایت است؛ حکمت خداوند اقتضاء می‌کند آنچه جهت هدایت بشر فرستاده، حفظ کند، چرا که اگر در قرآن تغییر و انحرافی از کلام خدا روی دهد منجر به انحراف بشر از صراط حق و هدایت می‌شود.

خداوند در قرآن خود را حافظ و نگهبان این کتاب معرفی می‌کند و می‌فرماید : «إنّا نَحنُ نَزَّلنا الذِّکرَِ وَ إنّا لَهُ لَحافِظونَ» 4 همانا ما قرآن را بر تو نازل کردیم و یقیناً آن را حفظ خواهیم کرد.

مفسران پیرامون شأن نزول آیه حفظ می‌گویند: پیامبر (صلی الله علیه و آ له) از اینکه دنیاپرستان قرآن را پس از ایشان مورد کم توجهی قرار دهند و قرآن نیز به سرنوشت کتب آسمانی چون تورات و انجیل دچار شود، بیمناک بود. تا اینکه خداوند با نزول این آیه‌ی شریفه، پیامبر (صلی الله علیه وآله) را به حفظ و حراست قرآن ازدستبرددشمنان، اطمینان بخشید.

بنابراین؛ این آیه کریمه، ماندگاری قرآن و سلامت آن را از مواجهه با هر رخدادی که بقایش را به خطر اندازد، تضمین کرده است و یقیناً وعده خداوند بر حفظ و حراست از قرآن، تخلف ناپذیر است : «إنَّ اللهَ لایُخلِفُ المیعادَ» 5

3. نفی باطل از قرآن

علماء اسلامی معتقدند هیچ سخن بیهوده و باطلی در قرآن راه نیافته است. آن‌ها این ادعای خود را به آیه‌ای از قرآن مستند می‌کنند : «إنَّه لَکِتابٌ عَزیزٌ لایَأتیهِ الباطِلُ مِن بَینِ یَدَیهِ وَ لا مِن خَلفِهِ تَنزیلٌ مِن حَکیمٍ حَمید ٍ» 6 این کتاب حقیقتاً صاحب عزت و جلال است هرگز از پیش و پس این کتاب، باطل آشکار نشود، زیرا آن فرستاده خداوند حکیم و ستوده است.

این آیه به صراحت بیان می‌کند که هیچ سخنی غیر از کلام نورانی خداوند در قرآن راه نیافته است. با این وجود چگونه می‌توان ادعای کسانی که قائل به تغییر و تحریف قرآن هستند؛ باور کرد؟ در این آیه خداوند خود را با دو وصف «حکیم» و «حمید» یاد کرده است. حکمت خداوند و ستایش او براین وصف، اقتضا می‌کند تا حفظ و حراست از قرآن را برای همیشه تضمین کند تا هیچ سخن لغو، بیهوده و باطلی در آن راه نیابد و از نورانیت و حقانیت کلام خدا کاسته نگردد.

4. توصیه معصومین به عرضه‌ی روایات بر قرآن

در روایات فراوانی از ائمه ی معصومین، تصریح شده است هنگام مواجهه با روایتی که در نقل آن از معصوم شک دارید، روایت را به قرآن عرضه کنید. اگر موافق قرآن بود آن را بپذیرید و اگر موافق و مطابق با قرآن نبود آن را قبول نکنید. پیامبر اکرم می‌فرماید: «إذا حَدَّثتُم عَنّی حَدیثاً فَأعرِضوا عَلی کِتابِ اللهِ إن وافَقَ فَأقبِلوهُ وَ إن خالَفَ فَرُدّوهُ» 7

بنابراین؛ اگر قرآن کتابی بود که در آن باطل راه یافته بود، هیچ یک از معصومان قرآن رابعنوان معیاری برای شناخت حدیث صحیح از غیر صحیح ارائه نمی‌دادند. وجود روایات بسیاری با موضوع «عرضه روایات بر قرآن» ما را به این نکته می‌رساند که قرآن کلام خدا و کتاب راستین و محکمی است که هیچ گونه باطل، نقصان یا فزونی از سوی بشر در آن وجود ندارد تا از اعتبار آن بکاهد.

نتیجه گیری

با توجه به ادله‌ی ارائه شده، می‌توان با اطمینان کامل ادعا کرد که هیچ‌گونه تحریف لغوی در قرآن روی نداده است و سخن اسلام شناسان غربی مبنی بر وجود تحریف لغوی در قرآن گزافه‌ای بیش نیست.

اما تحریف در معنای دوم که از آن به عنوان تحریف معنوی یاد کردیم همان تفسیر به رأی است یعنی تطبیق کلام خداوند با مصالح و منافع شخصی مفسر؛ این نوع تفسیر یا همان تحریف معنوی کلام خداوند، ازجمله مسایلی است که بزرگان دین، مفسران را به شدت از آن نهی می‌کنند.

پی نوشت ها :

1 .سوره مبارکه بقره / آیه 75

2 .سوره مبارکه بقره/ آیه 23

3 .سوره مبارکه اسراء /آیه 88

4 .سوره مبارکه حجر/آیه 9

5 .سوره مبارکه رعد/آیه 31

6 .سوره مبارکه فصلّت /آیات 41-42

7 . الکافی /ج 1 کتاب فضل العلم /باب 23/ص 69

منبع : بر گرفته از کتاب «صیانة القرآن من التحریف» نوشته آیت الله محمد هادی معرفت.