دین و مهارت‌های خویشتن‌داری جنسی(4)

در نوشتارهای پیشین گفته شد که خویشتن‌داری، در هر امری و از جمله در قلمرو غریزه جنسی، نیاز به کسب «مهارت» دارد. یکی از علل مهم ناکامی در خویشتن‌داری، برخوردار نبودن از مهارت‌های خویشتن‌داری است. مهارت‌های خویشتن‌داری جنسی را در دو بخش پی گرفتیم: «مهارت‌های شناختی ـ معنوی» و «مهارت‌های رفتاری».

گفته شد که هدف از آموختن مهارت‌های رفتاری، کاهش زمینه‌های خطر جنسی است. برای تحقّق خویشتن‌داری، باید زمینه‌های خطر را کاهش داد. این راهبرد، خود، دو بخش داشت: «کاهش تماس» و «کاهش تحریک».

بخش اول را در اینجا آوردیم و در بخش دوم پیرامون راهبرد کاهش تحریک سخن راندیم. در نوشتار حاضر، به ادامه این راه‌بردها می‌پردازیم:

3. رفتار با وقار

مهارت دیگر، «وقار در رفتار» است. رفتار هر یک از زن و مرد می‌تواند تحریک کننده باشد و به کاهش توان بازداری بینجامد، به ویژه نوع رفتار خانم‌ها که می‌تواند طمع شهوانی مردان (به ویژه مردانِ بیماردل) را تحریک کند، توان بازداری را کاهش دهد و امنیت و عفاف را به مخاطره اندازد.

در زمان گذشته، زنان، خلخال بر پا می‌بستند و پای خود را به گونه‌ای بر زمین می‌زدند که مشخّص شود خلخال بر پا دارند. این، خود می‌تواند نوعی آشکارسازی زینت و در نتیجه، تحریک کننده باشد. از این رو، در قرآن کریم، به [زنان] توصیه شده که: آنها (زن‌ها) هنگام راه رفتن، پاهای خود را به زمین نزنند تا زینتِ پنهانی‌شان دانسته شود. 1 اما اگر رفتار زن و مرد در خارج از خانه، رفتاری همراه با «وقار» باشد، نه تنها تحریک کننده نخواهد بود، بلکه می‌تواند حاوی پیام عفاف و صلابت باشد و بدین سان، ضریب امنیتی جامعه را افزایش دهد. شیوه راه رفتن دختران شعیب، در این زمینه، قابل الگوگیری است. خداوند در این باره می‌فرماید: ... و یکی از آن دو [زن] آمد، در حالی که با حیا راه می‌رفت. 2

4 . کنترل کلام

سخن، دو بخش عمده دارد. یک بخش آن، کلماتی است که تولید می‌شود و مفاهیمی را در بر دارد؛ امّا بخش دیگر آن، حالت بیان آن کلمات است که ممکن است حاکی از شادی، غم، ناراحتی، دوستی و... باشد. هر دو بخش یاد شده، در بحث مهارت‌ها قابل طرحند. گاهی موضوع سخن، تحریک کننده است و گاهی موسیقی کلام و شیوه بیان جملات. استفاده کردن از کلمات و جملات تحریک کننده و یا بیان جملات با حالتی همراه ناز و عشوه، غریزه جنسی را تحریک می‌کند و مرزهای عفّت را به خطر می‌اندازد؛ به همین جهت، قرآن کریم، مخصوصاً به زنان، توصیه کرده است که با نامحرمان، نازک و نرم و دلربا سخن نگویند : پس به ناز، سخن مگویید، تا آن که در دلش بیماری است، طمع نورزد و گفتاری شایسته گویید. 3 به جهت پیامدهای منفی هم سخنی با نامحرم، امام صادق علیه السلام می‌فرماید: هم صحبتی با زنان [نامَحرم]، از دام‌های شیطان است. 4 مسئله دیگر، شوخی کردن با نامحرم است. دین، با «شوخ طبعی» مخالف نیست و حتّی آن را توصیه می‌کند؛ امّا اگر شوخی، زمینه ناخویشتنداری و فساد را آماده سازد، به دلیل این پیامدش، با آن مخالفت می‌شود. در همین زمینه، امام علی علیه السلام می‌فرماید : پنج چیز است که پنج پیامد دارد و آن پیامدها را چاره‌ای جز دوزخ نیست... و کسی که با دختران و پسران [نامَحرم] شوخی کند، به ناچار، به زنا می‌افتد و زناکار را چاره‌ای جز دوزخ نیست. 5

5 . کنترل شنوایی

برخی شنیدنی‌ها موجب تحریک غریزه جنسی می‌شوند. ترانه‌ها و آوازهایی که مضمون‌های غیر اخلاقی دارند و تحریک کننده‌اند، از این جهت حرامند که توان خویشتن‌داری و مقاومت جنسی را کاهش می‌دهند. صدای زنانِ آوازه خوان و حتّی صدای معمولی، امّا نازک برخی زنان، غریزه جنسی مرد را تحریک می‌کند. همچنین ممکن است آواز یک مرد و یا یک موسیقی تحریک کننده، غریزه زن را تحریک کند. بنابر این، یکی دیگر از مهارت‌های کاهش تحریک، حفظ عفّت شنوایی و گوش ندادن به صداهای تحریک کننده و حاضر نشدن در مجالسی است که پر از تحریکات و هیجانات پوچ و زیان‌بار و بی ثمرند. امام صادق علیه السلام می‌فرماید : خداوند، بر گوش، واجب کرده که از گوش دادن به آنچه خدا حرام کرده، خود را پاک کند و از چیزهایی که حلال نیست، دوری گزیند، و از گوش دادن به آنچه خداوند را به خشم می‌آورد، پرهیز کند.6 امامان معصوم علیهم السلام بارها یاران و اصحاب خود را از حضور در مکان‌هایی که موسیقی حرام و غنا اجرا می‌شود و حتّی مجاورت چنین محفل‌هایی، بازداشته‌اند 7 و این مطلب را که برخی گفته‌اند : «رسول خدا، به برخی آوازها گوش می‌داد و اجازه شنیدن آن‌ها را داده است»، تکذیب می‌کردند و چنین دروغ پردازانی را نفرین می‌کردند. 8

همچنین از امام صادق علیه السلام نقل شده که پیامبر صلی الله علیه و آله به زنان سلام می‌کرد. ولی امام علی علیه السلام به زنان جوان، سلام نمی‌کرد : رسول خدا بر زنان سلام می‌کرد و آنان پاسخ می‌گفتند. امیرالمؤمنین علیه السلام به زنان [بزرگسال] سلام می‌کرد، ولی به زنان جوان، سلام نمی‌کرد و می‌فرمود : «می‌ترسم که صدای او مرا خوش آید و بیش از آنچه پاداش می‌جویم، [چیزی در قلب من] وارد شود». 9

در این جا امام علی علیه السلام، قلمرو شنوایی خود را از ورود صدایی که حتّی «ممکن» است تحریک کننده باشد، حفظ می‌کند.

6 . کنترل بویایی

بوی خوش، دل انگیز و جان نواز است. این ویژگی منحصر به فرد، سبب می‌شود که توجّه انسان را به کانونِ بوی خوش، جلب کند و آدمی، نسبت به آن، علاقه‌امند و دلبسته شود. حال اگر کانون بوی خوش، زن یا مرد نامحرم باشد، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ قطعا توجّه وی را جلب و میل او را جذب و غریزه جنسی‌اش را تحریک می‌کند. بنا بر این، بوی خوش، یکی از عواملی است که می‌تواند توان خویشتن‌داری را در شخص کاهش دهد. این مسئله، درباره خانم‌ها از اهمیّت بیشتری برخوردار است؛ زیرا انگیزه شهوانی مردان، قوی‌تر و پاسخ آن‌ها به تحریک کننده‌ها سریع‌تر است. به همین جهت، در روایات فراوانی، از عطر زدن زنانْ پیش از خروج از منزل، به شدّتْ نهی شده است. 10 پیامبر صلی الله علیه و آله می‌فرماید : هر زنی که عطر بزند و بر گروهی عبور کند تا بوی وی را استشمام کنند، زنا کار است. 11

مراد از زنا، زنا در قلمرو بویایی است. قلمرو بویایی، زنای مخصوص خود دارد. حضرت زهرا علیهاالسلام خود را حتّی از یک نابینا می‌پوشاند و دور می‌ساخت، تا مبادا وی از راه بویایی، متوجّه ایشان شود. امام علی علیه السلام فرمود : زمانی که شخص نابینایی از زهرا علیهاالسلام اجازه ورود خواست، وی به پشت پرده رفت. پیامبر صلی الله علیه و آله پرسید : «چرا در پرده شدی، در حالی که او تو را نمی‌بیند!؟» . زهرا علیهاالسلام فرمود : «اگر او مرا نمی‌بیند، من که او را می‌بینم و او بوی مرا استشمام می‌کند!» . 12

7 . کنترل خیال

خیال غیرعفیفانه، هر چند عمل مشهود جنسی نیست، امّا نوعی زیاده‌خواهی است که تأثیرات روانی عمیقی داشته، زمینه شهوت‌رانی را فراهم می‌سازد و بدین سان، توان خویشتن‌داری جنسی را کاهش می‌دهد؛ زیرا انسان، به سوی هر آنچه فکر کند، کشیده می‌شود. بنا بر این، یکی از مهارت‌های مؤثّر در توان خویشتن‌داری، کنترل خیال و اندیشه‌های هوس انگیز است. 13

امام صادق علیه السلام می‌فرماید :

حواریون، گِرد حضرت عیسی علیه السلام جمع شدند و گفتند : ای آموزگار نیکی! ما را ارشاد کن. حضرت عیسی به آنان فرمود : پیامبر خدا، موسی، از شما خواست که زنا نکنید و من از شما می‌خواهم که فکر زنا را هم نکنید؛ چرا که هر کس به فکر زنا باشد، همانند انسانی است که آتشی در خانه‌ای آراسته، روشن کند و دود، آرایه‌های آن را تباه کند، هر چند خانه را به آتش نکشد. 14

ادامه دارد ...

پی‌نوشت‌ها:

1.ر. ک : تهذیب الأحکام، ج 1، ص 469، ح 1540 .

2.سوره نور، آیه 31 .

3.سوره قصص، آیه 25 .

4.سوره احزاب، آیه 32 .

5.دعائم الإسلام، ج 2، ص 214، ح 788 .

6.مستدرک الوسائل، ج 14، ص 273 .

7.الکافی، ج 6، ص 431، ح 1 .

8.ر. ک : الکافی، ج 6، ص 432؛ مستدرک الوسائل، ج 13، ص 212 .

9.ر. ک : الکافی، ج 6، ص 433 .

10.همان، ج 5، ص 535، ح 3 .

11.ر. ک : میزان الحکمه با ترجمه فارسی، ج 7، ص 3337

12.سنن النسائی، ج 8، ص 153 .

13.بحار الأنوار، ج 43، ص 91 .

14.میزان الحکمة، ج 10، ص 4704، و 4706 .

منبع: جوان، هیجان و خویشتن‌داری، گروه نویسندگان، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.